15. maí

15. maí er 135. dagur ársins (136. á hlaupári) samkvæmt gregoríska tímatalinu. 230 dagar eru eftir af árinu.

Atburðir

• 1092 - Filippus 1. Frakkakonungur gekk að eiga Bertrade de Montfort.
• 1213 - Jóhann landlausi Englandskonungur gerðist lénsmaður páfastóls. Í staðinn aflétti Innósentíus 3. banni sem hann hafði lagt á 1208.
• 1252 - Innósentíus 4. páfi gaf út páfabréf sem heimilaði rannsóknarréttinum að nota pyntingar.
• 1470 - Steinn Sture eldri varð ríkisstjóri Svíþjóðar þegar Karl Knútsson Bonde lést og átti engan skilgetinn erfingja.
• 1525 - Orrustan við Frankenhausen gerði út um bændauppreisn í Þýskalandi.
• 1591 - Dimítríj krónprins Rússlands, níu ára sonur Ívans grimma, fannst látinn. Opinber skýring var sú að hann hefði sjálfur skorið sig á háls í flogaveikikasti en Boris Godúnov lá undir grun um að vera valdur að dauða hans.
• 1602 - Bartolomew Gosnold uppgötvaði Þorskhöfða í Massachusetts í Nýja heiminum.
• 1609 - Svíar sigruðu her falska Dímitríj 2. í orrustunni við Kamenka.
• 1642 - Abbas 2. varð Íranskeisari.
• 1648 - Vestfalíufriðurinn: Spánn gaf eftir tilkall sitt til Niðurlanda.
• 1756 - Sjö ára stríðið hófst þegar Bretar sögðu Frökkum formlega stríð á hendur en áður höfðu Frakkar gert innrás á Minorca, sem Bretar réðu þá.
• 1762 - Sjö ára stríðið: Rússar og Prússar gerðu friðarsamning íSankti Pétursborg. Nokkrum dögum síðar sömdu Prússar og Svíar frið í Hamborg.
• 1768 - Frakkar fengu Korsíku frá Genúamönnum við friðarsamninga í Versölum.
• 1770 - Íslandi var skipt í ömt: annars vegar Suður- og Vesturamt og hins vegar Norður- og Austuramt. Síðar voru Suðuramt og Vesturamt aðskilin.
• 1796 - Her Napóleons Bónaparte náði Mílanó á sitt vald.
• 1811 - Paragvæ fékk sjálfstæði frá Spáni.
• 1897 - Sigfús Eymundsson flutti til landsins talvél eða grafófón og var sagt frá því í auglýsingu að tækið talaði og syngi ýmis lög.
• 1905 - Stofnun Las Vegas: Járnbrautarfélag seldi stóra landspildu í Nevadaeyðimörkinni til áhættufjárfesta.
• 1928 - Fyrsta teiknimyndin með Mikka og Mínu Mús, Plane Crazy, var frumsýnd.
• 1937 - Hátíð var haldin á Íslandi í tilefni af 25 ára stjórnarafmæli Kristjáns konungs tíunda.
• 1940 - Síðari heimsstyrjöld: Hollendingar gáfust upp fyrir Þjóðverjum.
• 1940 - Fyrsti McDonald's-veitingastaðurinn var opnaður í San Bernardino í Kaliforníu.
• 1941 - Alþingi samþykkti að fresta Alþingiskosningum um allt að fjögur ár vegna hernámsins. Kosningar fóru þó fram árið eftir.
• 1952 - Fiskveiðilögsaga Íslands var færð út í fjórar mílur en var áður þrjár. Auk þess var flóum og fjörðum lokað fyrir botnvörpuveiðum.
• 1958 - Sovéska geimkönnunarfarinu Spútnik 3 var skotið á loft.
• 1967 - Fyrsta íslenska sjónvarpsleikritið var frumsýnt: Jón gamli eftir Matthías Johannessen.
• 1972 - Arthur Bremer skaut ríkisstjóra Alabama, George Wallace, í borginni Laurel í Maryland.
• 1976 - Keflavíkurgangan mikla fór fram á Íslandi. Þetta var fjölmennasta Keflavíkurganga frá upphafi.
• 1987 - John Travolta kvikmyndaleikari kom til Íslands ásamt fríðu föruneyti.
• 1988 - Stríð Sovétmanna í Afganistan: Sovétmenn hófu að draga herlið sitt frá Afganistan.
• 1990 - Interhreyfingin, hliðholl Sovétríkjunum, reyndi að hrifsa völdin í Tallinn í Eistlandi en mistókst.
• 1991 - Édith Cresson var skipuð forsætisráðherra Frakklands, fyrst kvenna.
• 1992 - Heimssýningin í Genúa var opnuð.
• 1993 - Niamh Kavanagh sigraði Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva fyrir Írland með laginu „In Your Eyes“. Framlag Íslands var lagið „Þá veistu svarið“.
• 1994 - Norska flugsafnið Norsk Luftfartsmuseum var opnað á Bodø.
• 1996 - Indónesíuher bjargaði 9 gíslum úr haldi Frelsishreyfingar Papúa. Tveir gíslar fundust látnir.
• 1998 - Bandaríska teiknimyndin Töfrasverðið var frumsýnd.
• 1999 - KR-útvarpið hóf útsendingar.
• 2000 - Fjárfestingarbanki atvinnulífsins rann saman við Íslandsbanka.
• 2002 - Ný íslensk útlendingalög voru samþykkt á Alþingi og tóku gildi 1. janúar 2003.
• 2004 - Úkraína sigraði Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva 2004 með laginu „Wild Dances“ sem Ruslana flutti.
• 2005 - Bandaríska kvikmyndin Star Wars III: Revenge of the Sith var frumsýnd.
• 2005 - Farþegaferja á ánni Bura Gauranga í Bangladess sökk í stormi. 200 fórust.
• 2011 - Víðtæk mótmæli gegn stjórnmálakerfinu hófust á Spáni.
• 2011 - Yfirmaður Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, Dominique Strauss-Kahn, var handtekinn í New York-borg vegna ásakana um kynferðisbrot.
• 2011 - Mótorhjólasafn Íslands á Akureyri tileinkað minningu Heiðars Þ. Jóhannssonar mótorhjólakappa, var opnað formlega.

• 2012 - François Hollande tók við embætti forseta Frakklands.
• 2013 - Bandarískir vísindamenn lýstu í fyrsta sinn klónun mennskra stofnfruma í grein í Nature.
• 2014 - Safn um hryðjuverkin 11. september 2001 var vígt í Bandaríkjunum.
• 2019 – Fóstureyðingar voru bannaðar nema í undantekningatilvikum í bandaríska fylkinu Alabama.
• 2020 – Vísindamenn lýstu því yfir að steingervingur margfætlu af ættkvíslinni Kampecaris sem fannst á eyjunni Kerrera í Suðureyjum væri elsta þekkta landdýr heims. Hún var uppi fyrir um 425 milljón árum.
• 2021 - Ísraelsher skaut eldflaug á háhýsi á Gasaströndinni þar sem voru skrifstofur fréttaveita á borð við Associated Press og Al Jazeera.
• 2022 - Hassan Sheikh Mohamud var kjörinn forseti Sómalíu í annað sinn.

Fædd

• 1567 - Claudio Monteverdi, ítalskt tónskáld (d. 1643).
• 1820 - Grímur Thomsen, íslenskt skáld, bókmenntafræðingur og þingmaður (d. 1896).
• 1855 - Ólafur Halldórsson, íslenskur lögfræðingur (d. 1930).
• 1856 - L. Frank Baum, bandarískur rithöfundur og leikari (d. 1919).
• 1859 - Pierre Curie, franskur eðlisfræðingur og nóbelsverðlaunahafi (d. 1906).
• 1867 - Henry Stuart Jones, breskur fornfræðingur (d. 1939).
• 1891 - Mikhaíl Búlgakov, rússneskur rithöfundur (d. 1940).
• 1901 - Luis Monti, argentínsk/ítalskur knattspyrnumaður (d. 1983).
• 1911 - Max Frisch, svissneskur rithöfundur (d. 1991).
• 1919 - Eugenia Charles, forsætisráðherra Dóminíku (d. 2005).
• 1924 - Árni Böðvarsson, málfræðingur og orðabókarritstjóri (d. 1992).
• 1931 - Jón Gunnar Árnason, íslenskur myndhöggvari (d. 1989).
• 1934 - Édith Cresson, franskur stjórnmálamaður.
• 1937 - Madeleine Albright, bandarískur stjórnmálamaður (d. 2022).
• 1944 - Ulrich Beck, þýskur félagsfræðingur (d. 2015).
• 1948 - Brian Eno, enskur tónlistarmaður.
• 1952 - Chazz Palminteri, bandariskur leikari og uppistandari.
• 1953 - Amy Holland, bandarísk söngkona.
• 1964 - Lars Løkke Rasmussen, danskur stjórnmálamaður.
• 1964 - Stefán Jónsson, íslenskur myndlistarmaður.
• 1972 - André Segatti, brasilískur leikari og fyrirsæta.
• 1974 - Brenton Birmingham, íslenskur körfuknattleiksmaður.
• 1975 - Andri Óttarsson, íslenskur lögfræðingur.
• 1978 - David Krumholtz, bandarískur leikari.
• 1978 - Lidia Kopania, pólsk söngkona.
• 1981 - Patrice Evra, franskur knattspyrnumaður.
• 1987 - Andy Murray, skoskur tennisleikari.
• 1999 - Arnór Sigurðsson, íslenskur knattspyrnumaður.

Dáin

• 884 - Marínus 1. páfi.
• 1043 - Hallvarður Vébjörnsson, norskur píslarvottur.
• 1470 - Karl Knútsson Bonde, konungur Svíþjóðar og Noregs.
• 1622 - Petrus Plancius, flæmskur stjarnfræðingur (f. 1552).
• 1634 - Hendrik Avercamp, hollenskur listmálari (f. 1585).
• 1698 - Marie Champmeslé, frönsk leikkona (f. 1642).
• 1786 - Eva Ekeblad, sænskur vísindamaður (f. 1724).
• 1886 - Emily Dickinson, bandarískt ljóðskáld (f. 1830).
• 1891 - Pétur Pétursson, biskup Íslands (f. 1808).
• 1924 - Paul Henri Balluet d'Estournelles de Constant, franskur stjórnmálamaður (f. 1852).
• 1980 - Jóhann Hafstein, stjórnmálamaður og stofnandi Vöku, félags lýðræðissinnaðra stúdenta (f. 1915).
• 1995 - María Markan, íslensk óperusöngkona (f. 1905).
• 2000 - Heimir Steinsson, íslenskur prestur (f. 1937).
• 2005 - Jón Laxdal, íslenskur leikari og leikstjóri (f. 1933).
• 2014 - Jean-Luc Dehaene, forsætisráðherra Belgíu (f. 1940).