Kórónaveirufaraldurinn 2019-2021
 |
Þessi grein þarfnast hreingerningar svo hún hæfi betur sem grein hér á Wikipediu. Aðalvandamál þessarar greinar: vantar umfjöllun um fleiri lönd |
 |
Lagt hefur verið til að færa síðuna á COVID-19-faraldurinn vegna betri hentugleika nýja nafnsins. Sjá umfjöllun á spjallsíðunni. |
Kórónaveirufaraldurinn 2019-2021 er heimsfaraldur sjúkdómsins COVID-19 sem er af völdum kórónaveirunnar SARS-CoV-2.
| Land eða landsvæði [a] | Staðfest smit | Dauðsföll | Bati[b] |
|---|---|---|---|
| Bandaríkin | 24.000.000 | 400.000 | 13.000.000 |
| Indland | 10.500.000 | 150.000 | 10.000.000 |
| Brasilía | 8.000.000 | 200.000 | 6.300.000 |
| Rússland | 3.000.000 | 64.000 | 2.500.000 |
| Frakkland | 2.800.000 | 68.000 | 91.000 |
| Bretland | 3.000.000 | 85.000 | ? |
| Spánn | 2.000.000 | 53.000 | ? |
| Ítalía | 2.300.000 | 80.000 | 1.300.000 |
| Þýskaland | 2.000.000 | 45.000 | 1.000. |
| Argentína | 1.600.000 | 44.000 | 1.300.000 |
| Mexíkó | 1.500.000 | 137.000 | 1.000.000 |
| Perú | 1.000.000 | 38.000 | 60.000 |
| Kólumbía | 1.800.000 | 46.000 | 55 |
| Pólland | 1.400.000 | 31.000 | |
| Suður-Afríka | 1.200.000 | 33.000 | |
| Tyrkland | 2.300.000 | 23.000 | 125.000 |
| Síle | 600.000 | 17.000 | 36.000 |
| Íran | 1.200.000 | 56.000 | 112.000 |
| Írak | 600.000 | 13.000 | 0 |
| Bangladess | 500.000 | 7.000 | |
| Úkraína | 1.000.000 | 20.000 | 23 |
| Holland | 900.000 | 12.000 | 0 |
| Kanada | 650.000 | 17.000 | 500.000 |
| Belgía | 600.000 | 20.000 | 1.700 |
| Sádi-Arabía | 350.000 | 6.000 | – |
| Rúmenía | 600.000 | 16.000 | – |
| Filippseyjar | 500.000 | 9.000 | 1 |
| Indónesía | 800.000 | 24.000 | – |
| Ísrael | 500.000 | 3.600 | 4 |
| Pakistan | 500.000 | 10.000 | – |
| Marokkó | 400.000 | 7.000 | – |
| Tékkland | 800.000 | 13.000 | – |
| Katar | 140.000 | 240 | – |
| Kína | 87.000 | 4.600 | 78.000 |
| Japan | 300.000 | 4.000 | 400 |
| Sviss | 500.000 | 8.000 | 15 |
| Nepal | 250.000 | 1.800 | – |
| Jórdanía | 230.000 | 2.900 | – |
| Austurríki | 340.000 | 6.000 | |
| Ekvador | 200.000 | 14.000 | – |
| Hvíta-Rússland | 200.000 | 1.400 | – |
| Svíþjóð | 520.000 | 10.100 | ? |
| Sameinuðu arabísku furstadæmin | 200.000 | 600 | 12 |
| Georgía | 150.000 | 1.400 | – |
| Portúgal | 360.000 | 7.800 | |
| Ungverjaland | 300.000 | 10.000 | – |
| Armenía | 140.000 | 2.300 | – |
| Írland | 150.000 | 2.300 | – |
| Egyptaland | 150.000 | 8.000 | 12 |
| Singapúr | 60.000 | 28 | 93 |
| Kúveit | 150.000 | 900 | 1 |
| Suður-Kórea | 70.000 | 1.100 | 5.400 |
| Ástralía | 27.000 | 900 | 27 |
| Malasía | 30.000 | 250 | 87 |
| Noregur | 57.000 | 511 | – |
| Danmörk | 185.000 | 1.660 | 0 |
| Ísland | 5.950 | 29 | 5.750 |
| Líbanon | 80.000 | 640 | 1 |
| Finnland | 40.000 | 616 | 1 |
| Serbía | 360.000 | 3.600 | 54 |
| Búlgaría | 150.000 | 4.500 | – |
| Bólivía | 150.000 | 9.000 | – |
| Dóminíska lýðveldið | 150.000 | 2.400 | 16 |
| Panama | 170.000 | 3.000 | 13 |
| Kosta Ríka | 140.000 | 1.700 | – |
| Hong Kong | 5.000 | 105 | 77 |
| Barein | 82.000 | 300 | 4 |
| Taíland | 4.000 | 60 | 33 |
| Króatía | 200.000 | 4.000 | – |
| Grikkland | 130.000 | 4.000 | – |
| Alsír | 80.000 | 2.500 | – |
| Aserbaídsjan | 55.000 | 730 | – |
| Afganistan | 50.000 | 2.000 | – |
| Færeyjar | 647 | 1 | – |
| Andorra | 8.000 | 85 | – |
| Eistland | 33.000 | 280 | – |
| Lúxemborg | 50.000 | 530 | – |
| Nýja-Sjáland | 2.000 | 25 | – |
| Taívan | 600 | 7 | 15 |
| Diamond Princess skipið [c] | 712 | 12 | 245 |
| Alls | 93.000.000 | 2.000.000 | 66.000.000 |
| Miðað við 14.1 2021 | |||
| Neðanmálsgreinar | |||
Smitleið sjúkdómsins milli einstaklinga mun vera snerti- og dropasmit. Það þýðir að veiran dreifast þegar veikur einstaklingur hóstar, hnerrar eða snýtir sér í návígi við aðra í sama rými og heilbrigður einstaklingur andar að sér agnarsmáu dropunum. Veiran getur einnig lifað í stuttan tíma á öðrum snertiflötum þar sem droparnir lenda. Það að snerta veika einstaklinga eða sameiginlega snertifleti felur þannig í sér ákveðna áhættu.
Útsettir fyrir smiti eru því allir þeir sem hafa verið innan við 1–2 metra frá veikri manneskju meðan viðkomandi var með hósta eða hnerra, eða hafa snert viðkomandi, sofið í sama rúmi, dvalið í sama húsnæði eða verið í sama farartæki.[2]
Þann 40. janúar 2021 hafa 93 milljónir tilvik verið staðfest í yfir 200 löndum og landsvæðum. Dauðsföll sem rekja má til sjúkdómsins eru um 2 milljónir. Yfir 66 milljónir hafa náð sér af veikindum vegna veirunnar.
Veiran var fyrst greind í desember 2019 í borginni Wuhan í Kína.
ÍslandBreyta
Fyrsta tilvik COVID-19 á Íslandi var greint 28. febrúar 2020. Það var maður á fimmtugsaldri sem hafði verið í bænum Andalo á Norður-Ítalíu. Í kjölfarið var vinnustaður mannsins settur í sóttkví sem og þeir sem búa á sama heimili og maðurinn.[3]
Alls hafa 5.890 tilvik greinst á Íslandi (10. janúar 2021).[4][5][6][7] Einnig voru um 130 í sóttkví ( 46.000 hafa lokið sóttkví). Um 240.000 innanlandssýni og 200.000 landamærasýni höfðu verið tekin sem er eitt það mesta miðað við höfðatölu. 29 hafa látist.
2020Breyta
Fyrstu smitin (til 6. mars 2020) voru öll rakin til Norður-Ítalíu og til Austurríkis.[8]
Ríkislögreglustjóri lýsti yfir neyðarstigi almannavarna í samráði við sóttvarnalækni vegna kórónaveiru eftir að fyrstu smit innanlands voru staðfest 6. mars 2020.[9] Strax í kjölfarið var tekin ákvörðun um að banna heimsóknir gesta til allra starfsstöðva Landspítalans frá og með 6. mars 2020, þ.m.t. Landspítalans í Fossvogi, á Hringbraut, Vífilsstaða, Grensáss, Landakots og Klepps. Undantekningar verða aðeins gerðar í sérstökum tilvikum.[10] Samdægurs var tekin ákvörðun um að loka starfsstöðvum og starfseiningum Reykjavíkurborgar sem viðkvæmir hópar sækja, m.a. dagdvalir fyrir eldra fólk, vinnu- og virknimiðuð stoðþjónusta fyrir fatlað fólk og skammtímadvalir fyrir fötluð börn, ungmenni og fullorðna einstaklinga.[11]
Fyrir ferðamenn sem kunna að vera smitaðir með COVID-19 og aðra sem þurfa á því að halda verður Fosshótel Lind við Rauðarárstíg breytt í sóttkví.[12]
Sýkla- og veirufræðideild Landspítalans ásamt Íslenskri erfðagreiningu tóku að sér að skima Íslendinga fyrir veirunni um miðjan mars undir stjórn sóttvarnarlæknis. [13]
Frá 19. mars 2020 var Íslendingum og öðrum með búsetu á Íslandi sem koma til landsins skylt að fara í tveggja vikna sóttkví án tillits til hvaðan þeir eru að koma. Þetta gilti einnig um Íslendinga sem voru búsettir erlendis.[14]
Frá 15. mars var sett samkomubann til 13. apríl og viðburðum þar sem fleiri en 100 manns kæmu saman var aflýst. Það bann var endurskoðað 23. mars og frá og með þeim degi máttu ekki fleiri en 20 koma saman. Það var framlengt fram í byrjun maí. Frá 4. maí máttu allt að 50 manns koma saman og ýmis starfsemi var leyfð með smitgát. En smitum fækkaði allverulega frá lokum apríl. Í maí greindust aðeins 8 smit. Þríeykið Þórólfur Guðnason, Alma Möller og Víðir Reynisson sáu um daglega fundi í um 2 mánuði, fækkuðu fundum svo í 3 á viku, og héldu síðasta fundinn í bili 25. maí og var neyðarstigi aflýst. [15]
Frá 18. maí opnuðu sundstaðir og frá 25. maí opnuðu líkamsræktarstöðvar og allt að 200 manns máttu koma saman. 500 manns komu saman á tónleikum Páls Óskars 28. maí í Hörpu en þeim var skipt upp í hólf. Íslandsmót í knattspyrnu byrjaði um miðjan júní og var áhorfendum skipt upp í hólf. 2 metra reglan var endurskoðuð og gilti hún um þá sem kysu að hafa þá fjarlægð ættu kost á því. Alþjóðlegt flug var leyft frá 15. júní og voru sýni tekin og einnig mótefni skimuð. Einnig voru sundstaðir og líkamsræktarstöðvar opnaðar að fullu og 500 máttu koma saman.
Vegna fjölgunar smita í lok júlí voru 100 manna hóptakmarkanir settar tímabundið á og 2 metra reglan virk á ný. Atburðum á verslunarmannahelgi var aflýst. Menningarnótt var aflýst í fyrsta sinn.
Í lok september fjölgaði smitum talsvert og var Landspítalinn settur á hættustig. Í byrjun október voru hömlur settar á: líkamsræktarstöðum og börum m.a. lokað og 20 manna hópamyndanir leyfðar (þó undantekning með jarðafarir o.fl.).
Um mánaðarmót október/nóvember kom upp hópsmit á Landakotsspítala þar sem yfir 200 smituðust. 13 manns létust vegna þess. Um jólin var fólk hvatt til að halda sig innan sinnar jólakúlu með ekki fleiri en 10 manns innan hennar.
Fyrsta bóluefnið kom milli jóla og nýárs og var fyrsti einstaklingur bólusettur 29. desember á hjúkrunarheimili. Framlínustarfsmenn í heilbrigðiskerfinu voru líka í forgangshópi í fyrstu bólusetningunni.
Á árinu höfðu nokkrir ráðamenn verið gagnrýndir um að fara ekki eftir gildandi takmörkunum.
2021Breyta
Slakað var á hömlum 12. janúar þegar til að mynda líkamsræktarstöðvar voru opnaðar aftur með takmörkunum og í jarðarförum máttu koma 100 manns saman. Lítið var um smit innanlands um áramót en fleiri greindust á landamærunum. Því var tvöföld skimun á landamærum skylda frá 15. janúar. Val um tveggja vikna sóttkví við komu til landsins var afnumin.
BylgjurBreyta
Talað er um bylgjur í faraldrinum á Íslandi. Fyrsta bylgjan hófst í lok febrúar 2020 og endaði í byrjun júní 2020. Önnur bylgja hófst í lok júlí 2020 og endaði í byrjun september 2020. Þriðja bylgjan hófst í lok september 2020 og var tekin að hjaðna um miðjan nóvember.
DanmörkBreyta
COVID-19 barst til Danmerkur í lok febrúar 2020 og fyrsta smitið var staðfest þann 27. febrúar í Hróarskeldu. Mörg smit voru rakin til skíðasvæða í Tirol, sérstaklega til Ischgl, og var viðurkennt af Statens Serum Institut að það hefði ekki tekist að koma nógu snemma auga á uppruna þessara smita.[16]
Vegna hraða útbreiðslunnar í Danmörku var gripið til aðgerða. Mette Frederiksen, forsætisráðherra Danmerkur, tilkynnti á blaðamannafundi 11. mars að sett yrði samkomubann á viðburði þar sem fleiri en eitt hundrað koma saman. Skólahaldi var aflýst í 2 vikur frá og með 13. mars og biðlað var til almennings um að vera heima en að forðast að hamstra matvæli og lyf.[17]
Þann 13. mars tilkynnti utanríkisráðuneytið að Danir í útlöndum ættu að koma heim sem fyrst og að íbúar Danmerkur ættu ekki að ferðast til útlanda nema í neyðartilvikum.[18] Um kvöldið 13. mars tilkynnti forsætisráðherra Danmerkur að landamærum Danmerkur yrði lokað 14. mars frá klukkan 12 að dönskum tíma.[19]
Danir afléttu hömlum í byrjun maí og var skólahald leyft.
SmitvarnirBreyta
Almennt hreinlæti skiptir máli í að hindra dreifingu veirunnar. Vandaður handþvottur með sápu og vatni í a.m.k. 20 sekúndur er mikilvægur þáttur í að forðast smit og einnig að hreinsa með handspritti eftir að koma við sameiginlega snertifleti (t.d. hurðahúna og takka) eða að taka við hlutum úr annarra höndum.[2] Almennt er ekki mælt með að heilbrigt fólk noti grímur nema í návígi við veika.
Miðað út frá SARS veiru er líftími veirunnar á pappír og sambærilegum flötum sennilega mjög stuttur.[20] Landlæknirinn á Íslandi telur útilokað að vörusendingar frá áhættusvæðum gætu mögulega smitað frá sér.[2]
Framlínustarfsmenn í faraldrinum eru meðal annars skilgreindir sem þeir sem veita þjónustu og vinna í nálægð sinna viðskiptavina.[20] Við þrif eftir aðra ætti að nota einnota hanska og jafnframt að þvo hendurnar með sápu og vatni áður en hanskar eru settir upp og eftir að taka hanskana af sér og henda þeim.
BóluefniBreyta
Bóluefni gegn veirunni var þróað seinni hluta árs 2020 og varð Bretland fyrsta landið til að samþykkja bóluefni lyfjafyrirtækisins Pfizer/BioNTech. Það á að veita 95% vörn gegn Covid og verður fyrst í boði fyrir eldri borgara og heilbrigðis- og umönnunarfólk. [21] Níræð kona í Coventry varð sú fyrsta til að fá bóluefnið 8. desember. [22] Í Bandaríkjunum fékk hjúkrunarfræðingur frá New York fyrsta bóluefnið þar í landi. [23] Önnur bóluefni hafa einnig verið þróuð í löndum eins og Rússlandi og Kína.
TenglarBreyta
TilvísanirBreyta
- ↑ Taflan kemur frá Wikipedíu síðunni á ensku um faraldurinn. Námundaðar tölur.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Spurningar og svör varðandi kórónaveiruna (COVID-19)“. Landlæknir. 27. janúar 2020. Sótt 3. mars 2020.
- ↑ Freyr Gígja Gunnarsson; Hólfríður Dagný Friðjónsdóttir (28. febrúar 2020). „Vinnustaður mannsins kominn í sóttkví“. RÚV. Sótt 3. mars 2020.
- ↑ Magnús Geir Eyjólfsson (6. mars 2020). „Lýsa yfir neyðarstigi eftir fyrsta innanlandssmitið“. RÚV. Sótt 20. apríl 2020.
- ↑ „Innanlandssmitum kórónuveiru fjölgar“. mbl.is. 6. mars 2020. Sótt 20. apríl 2020.
- ↑ Sólveig Klara Ragnarsdóttir (7. mars 2020). „5 ný smit greind í dag - þar af 3 innanlands“. RÚV. Sótt 20. apríl 2020.
- ↑ Sólveig Klara Ragnarsdóttir (8. mars 2020). „Þrír farþegar úr Veróna fluginu smitaðir af COVID-19“. RÚV. Sótt 20. apríl 2020.
- ↑ „Fréttatilkynning vegna COVID-19 kl. 16:30“. Embætti landlæknis. 3. mars 2020. Sótt 20. apríl 2020.
- ↑ „Neyðarstig almannavarna vegna COVID-19“. 6. mars 2020. Sótt 20. apríl 2020.
- ↑ Sólveig Klara Ragnarsdóttir (6. mars 2020). „Banna allar heimsóknir á Landspítala“. RÚV. Sótt 20. apríl 2020.
- ↑ https://reykjavik.is/frettir/lokanir-til-ad-vernda-vidkvaema-hopa/.
- ↑ Stefán Ó. Jónsson; Andri Eysteinsson (29. febrúar 2020). „Hóteli á Rauðarárstíg breytt í sóttkví“. Vísir. Sótt 3. mars 2020.
- ↑ Giskar á að veiran sé orðin töluvert útbreidd á Íslandi Rúv, skoðað 10. mars, 2020
- ↑ „Tilkynningar“. www.covid.is . Sótt 20. mars 2020.
- ↑ Þríeykið þakkaði fyrir með söngRúv, skoðað 3. júní, 2020
- ↑ „139 skiturister slæbte coronavirusset med hjem til Danmark: Island testede bredere end andre og fik øjene op for Tyrol“.
- ↑ Birta Björnsdóttir (11. mars 2020). „Danmörk skellir í lás vegna Covid-19“. RÚV. Sótt 13. mars 2020.
- ↑ „Klar besked til 100.000 danskere i udlandet: Kom hjem nu!“.
- ↑ „Statsministeren: Danmarks grænser lukker fra klokken 12 i morgen“.
- ↑ 20,0 20,1 „Sýkingar af völdum nýrrar kórónaveiru 2019 (COVID-19): Leiðbeiningar til framlínustarfsmanna í atvinnulífinu“ (PDF). Landlæknir. 18. febrúar 2020. Sótt 3. mars 2020.
- ↑ Covid-19: Pfizer/BioNTech vaccine judged safe for use in UK from next week BBC. Skoðað 2. des. 2020
- ↑ BBC News - Covid-19 vaccine: First person receives Pfizer Covid-19 vaccine in UKBBC, skoðað 8. desember 2020.
- ↑ Hjúkrunarfræðingur fékk fyrstu sprautuna Rúv, skoðað 14. des. 2020