Króatía
Króatía er ríki á Balkanskaga í Suðaustur-Evrópu. Króatía á strönd að Adríahafi og landamæri að Slóveníu og Ungverjalandi í norðri, Serbíu í austri og Svartfjallalandi á örstuttum kafla allra syðst. Króatía á einnig landamæri að Bosníu og Hersegóvínu en hún umlykur það land að mestu. Höfuðborg og stærsta borg Króatíu er Zagreb. Landið skiptist í 20 sýslur og Zagreb. Flestir íbúar eru rómversk-kaþólskir. Króatíska er opinbert tungumál landsins.
| Lýðveldið Króatía | |
| Republika Hrvatska | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Þjóðsöngur: Lijepa naša domovino | |
| |
| Höfuðborg | Zagreb |
| Opinbert tungumál | króatíska |
| Stjórnarfar | Lýðveldi
|
| Forseti | Zoran Milanović |
| Forsætisráðherra | Andrej Plenković |
| Evrópusambandsaðild | 1. júlí 2013 |
| Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
126. sæti 56.542 km² 1,09 |
| Mannfjöldi • Samtals (2011) • Þéttleiki byggðar |
128. sæti 4.284.889 79/km² |
| VLF (KMJ) | áætl. 2014 |
| • Samtals | 80,620 millj. dala (79. sæti) |
| • Á mann | 18.314 dalir (57. sæti) |
| VÞL (2012) |  0.805 (47. sæti)
|
| Gjaldmiðill | Evra |
| Tímabelti | UTC +1 (UTC +2 á sumrin) |
| Þjóðarlén | .hr |
| Landsnúmer | ++385 |
Í fornöld var landið hluti af Illyríu og síðan rómverska skattlandinu Dalmatíu. Króatar numu þetta land snemma á 7. öld en deilt er um það hvaðan þeir komu. Á miðöldum voru þar tvö hertogadæmi undir keisaranum í Konstantínópel, Pannónía og Dalmatía. Á 9. öld gerðust króatar kristnir og konungsríkið Króatía var stofnað um árið 925 en þetta ríki gekk í konungssamband við Ungverjaland árið 1102. Landið varð fyrir árásum frá Tyrkjaveldi í austri og Feneyska lýðveldinu í vestri. Á 16. öld varð það hluti af ríki Habsborgara og síðar Austurríki-Ungverjalandi. Eftir Fyrri heimsstyrjöld lýsti króatíska þingið yfir sjálfstæði og ákvað síðan að gerast hluti af Júgóslavíu. Þegar Þjóðverjar og Ítalir lögðu Júgóslavíu undir sig í Síðari heimsstyrjöld var leppríki nasista stofnað í Króatíu en hlutar Dalmatíustrandarinnar voru hernumdir af Ítölum. Eftir stríð varð Króatía eitt af fylkjum sósíalíska sambandsríkisins Júgóslavíu. Króatía lýsti yfir sjálfstæði frá Júgóslavíu 1991 eftir að borgarastyrjöldin í Júgóslavíu hófst. Sjálfstæðisstríð Króatíu stóð í fjögur ár og lauk með sigri króata árið 1995. Króatía gerðist aðili að Atlantshafsbandalaginu árið 2009 og Evrópusambandinu árið 2013.
Króatía er hátekjuland með háa lífsgæðavísitölu. Tveir þriðju vergrar landsframleiðslu liggja í þjónustugeiranum. Iðnframleiðsla er aðallega bundin við skipasmíðar, matvælaframleiðslu, lyfjaframleiðslu, upplýsingatækni, líftækni og timbur. Króatía er líka vinsælt ferðamannaland. Frá aldamótunum 2000 hefur Króatía fjárfest verulega í hraðbrautum og járnbrautum sem tengja landið við stofnbrautakerfi Evrópu. Sjö alþjóðaflugvellir eru í Króatíu, í Zagreb, Zadar, Split, Dubrovnik, Rijeka, Osijek og Pula.
Heiti breyta
Uppruni heitis landsins er óviss en talið er að það sé komið úr norðvesturslavnesku sem heiti á slavneskum þjóðflokki. Heitið kemur fyrst fyrir í miðaldalatínu sem Croātia og í áletrun frá 9. öld þar sem Branímír af Króatíu er kallaður DUX CRUATORVM.
Landlýsing breyta
Króatía er alls 56.594 ferkílómetrar. Landamæri Króatíu eru 2.237 km löng og strandlengjan er 5.835 km. Dinara-tindur er hæsti punktur landsins í 1.831 metra hæð í Dínarísku-ölpunum. Þar er karstlandslag með djúpum hellum.
Eyjar Króatíu eru yfir þúsund talsins og 3300 ferkílómetrar og eru Cres og Krk stærstar. Helstu fljót í landinu eru Dóná (sem rennur í gegnum borgina Vukovar), Drava, Kupa og Sava. Um 44% landsins er vaxið skógi og 9% landsins er verndað svæði, þar af eru 8 þjóðgarðar.
Stjórnsýslueiningar breyta
Stjórnskipan Króatíu er tvískipt: Frá 1992 hefur Króatíu verið skipt í 20 sýslur líkt og á miðöldum þótt þessar sýslur séu gjörólíkar þeim fyrri. Zagreb nýtur þeirrar sérstöðu að vera bæði sýsla og borg. Sýslurnar skiptast svo í 429 sveitarfélög og 127 borgir.
| Sýsla | Höfuðstaður | Stærð (km²) | Mannfjöldi í manntali 2011 |
|---|---|---|---|
| Bjelovar-Bilogora | Bjelovar | 2.652 | 119.743 |
| Brod-Posavina | Slavonski Brod | 2.043 | 158.559 |
| Dubrovnik-Neretva | Dubrovnik | 1.783 | 122.783 |
| Istria | Pazin | 2.820 | 208.440 |
| Karlovac | Karlovac | 3.622 | 128.749 |
| Koprivnica-Križevci | Koprivnica | 1.746 | 115.582 |
| Krapina-Zagorje | Krapina | 1.224 | 133.064 |
| Lika-Senj | Gospić | 5.350 | 51.022 |
| Međimurje | Čakovec | 730 | 114.414 |
| Osijek-Baranja | Osijek | 4.152 | 304.899 |
| Požega-Slavonia | Požega | 1.845 | 78.031 |
| Primorje-Gorski Kotar | Rijeka | 3.582 | 296.123 |
| Šibenik-Knin | Šibenik | 2.939 | 109.320 |
| Sisak-Moslavina | Sisak | 4.463 | 172.977 |
| Split-Dalmatia | Split | 4.534 | 455.242 |
| Varaždin | Varaždin | 1.261 | 176.046 |
| Virovitica-Podravina | Virovitica | 2.068 | 84.586 |
| Vukovar-Syrmia | Vukovar | 2.448 | 180.117 |
| Zadar | Zadar | 3.642 | 170.398 |
| Zagreb-sýsla | Zagreb | 3.078 | 317.642 |
| Zagreb-borg | Zagreb | 641 | 792.875 |
Tenglar breyta
