Flórens

Flórens (ítalska: Firenze; hefur verið nefnd „Fagurborg“ á íslensku) er höfuðstaður Toskanahéraðs á Ítalíu, auk þess að vera höfuðstaður samnefndrar sýslu. Íbúafjöldi borgarinnar var um 360 þúsund árið 2022.

Útsýni yfir borgina árið 2009.

Kort sem sýnir staðsetningu Flórens á Ítalíu.

Á endurreisnartímanum var borgin borgríki og síðar höfuðborg stórhertogadæmisins Toskana. Hún er fræg sem heimaborg margra helstu frumkvöðla endurreisnarinnar á sviði vísinda, heimspeki og lista, eins og Leonardo da Vinci, Galileo Galilei, Michelangelo Buonarroti og Niccolò Machiavelli. Hún er því stundum kölluð „fæðingarstaður endurreisnarinnar“. Borgin reis til mikilla áhrifa á Ítalíuskaganum á þeim tíma og varð miðstöð fjármála og verslunar. Gjaldmiðill borgarinnar, flórínan, var lánagjaldmiðill um alla Evrópu. Á þeim tíma komst Medici-ætt til valda í borginni, en byltingar og trúarlegt umrót settu svip á valdatíð þeirra. Eftir sameiningu Ítalíu og stofnun konungsríkis 1865 var Flórens höfuðborg ríkisins um stutt skeið, þar til hersveitum þess tókst að leggja Róm undir sig árið 1871. Flórensmállýska varð undirstaða ítalsks ritmáls og staðlaðrar ítölsku um allt landið vegna rithöfunda á borð við Dante Alighieri, Petrarca og Giovanni Boccaccio.

Borgin liggur á hásléttu rétt sunnan við Appennínafjöllin, við Arnófljót í frjósömum dal þar sem áður var mýri. og atvinnulíf byggir fyrst og fremst á viðskiptum, framleiðsluiðnaði og ferðaþjónustu. Fiorentina er helsta knattspyrnulið borgarinnar og heimavöllur þess er Campo di Marte. Í borginni er alþjóðaflugvöllur, Amerigo Vespucci-flugvöllur (IATA: FLR), almennt kallaður Peretola eftir hverfinu þar sem hann er staðsettur, en formlega kenndur við landkönnuðinn Amerigo Vespucci.

Verndardýrlingur borgarinnar er Jóhannes skírari og er skírnarkirkja honum helguð fyrir framan dómkirkjuna, Santa Maria del Fiore, sem almennt er kölluð Duomo. Hátíð borgarinnar er því Jónsmessan á miðju sumri og þá er efnt til veglegrar flugeldasýningar.

Saga

Staðurinn þar sem borgin reis síðar og hæðirnar þar í kring hafa verið byggðar mönnum í árþúsund. Elstu menjar um stauraþorp þar sem borgin stendur núna eru frá 9. öld f.Kr. eða þar um bil og tengjast Villanovamenningunni. Fyrsti bærinn þróaðist sem nýlenda frá etrúsku borginni Visul sem síðar varð Fiesole. Ástæðan fyrir staðarvalinu var líklega sú að þarna var styst á milli bakka árinnar og því auðveldast að reisa brú. Íbúar gátu hagnýtt frjósamt votlendi og skóga allt í kring um árfarveginn. Aðalvegurinn milli Rómar og Etrúríu, via Cassia, var lagður í gegnum hana yfir brúna á Arnó, hugsanlega þar sem Ponte Vecchio stendur nú.

Rómverska nýlendan Florentia

Líkan af hringleikahúsinu og rómversku borginni á safninu Firenze com'era.

Þegar Etrúrarnir í Fiesole, sem höfðu lengi verið bandamenn Rómverja, fengu rómverskan ríkisborgararétt á 1. öld f.Kr. (hugsanlega árið 59 f.Kr.) fékk borgin nafnið Fæsule, en nýlendan við ána varð hermannanýlenda fyrir rómverska uppgjafarhermenn og fékk nafnið Florentia. Líklegt þykir að nafnið hafi átt að boða gott og sé dregið af sögninni florere „að blómstra“. Um leið varð bærinn sjálfstæður og ótengdur Fiesole.. Hefðbundið stofnár borgarinnar er 59 f.Kr. í valdatíð Júlíusar Caesars, en líklegra þykir að hún hafi verið stofnuð í valdatíð Oktavíanusar nokkru seinna.

Borgin var skipulögð, líkt og aðrar rómverskar borgir, sem reglulegur ferhyrningur þar sem göturnar lágu í norður-suður og austur-vestur. Miðbærinn ber enn merki þeirrar reglulegu götumyndar sem einkenndi borgina. Í miðjunni (þar sem Piazza della Repubblica stendur nú) var rómverskt torg með hof og stjórnarbyggingar allt í kring. Fyrstu borgarmúrarnir með varðturnum hafa verið reistir þegar á 1. öld f.Kr. og austan við borgina var reist meðalstórt hringleikahús sem tók 20.000 manns í sæti. Þegar á 2. öld e.Kr. var borgin orðin stærri og mikilvægari en Fiesole. Díókletíanus keisari gerði hana að höfuðborg (þar sem landstjórinn bar titilinn corrector Italiae) suðurhluta Etrúríu og Úmbríu (Tuscia et Umbria) árið 285, og tók hana fram yfir miklu eldri borgir á borð við Arezzo, Fiesole og Perugia. Landinu í kringum bæinn var skipt upp í stóra reiti sem voru afmarkaðir með skurðum og vegum, og votlendið vestan við borgina þannig þurrkað upp.

Fyrsti kristni píslarvottur borgarinnar var heilagur Miniatus sem var pyntaður til bana í hringleikahúsinu á 3. öld. Sagnir segja frá biskupnum Felice á 4. öld, en fyrsti kristni biskupinn sem heimildir eru um er heilagur Zanobi. Heilagur Ambrósíus gisti í borginni í eitt ár undir lok 4. aldar. Stríðsátök milli Austurgota, Austrómverska ríkisins og Langbarða ollu hnignun borgarinnar og um tíma var fólksfjöldinn innan við 1000 manns. Í valdatíð Langbarða og Karlunga hóf borgin aftur að vaxa.

Borgríkið

Bygging kirkjunnar San Miniato al Monte var tákn um aukinn styrk borgarinnar eftir árið 1000.

Á miðöldum var borgin um skeið hluti af veldi Býsantíum, en Grikkir rændu borgina í Gotastríðunum um miðja 6. öld. Narses náði þar völdum um skeið. Árið 572 lagði Klefi Langbarðakonungur héraðið undir sig og stofnaði hertogadæmið Tuscia með höfuðborg í Lucca. Hertogadæmið var hluti af konungsríki Langbarða (Langobardia Major) á Norður-Ítalíu. Þegar Karlamagnús vann sigur á Langbörðum var hertogadæminu breytt í Tuscia-mörk ári 774, en fyrsti markgreifinn af Toskana var ekki skipaður fyrr en 846 þegar Aðalbert 1. af Toskana fékk þann titil. Áður höfðu greifarnir af Lucca farið með völd yfir héraðinu. Karlamagnús heimsótti borgina tvisvar, 781 og 786. Árið 825 var stofnaður í Flórens skóli í lögfræði, mælskulist og frjálsum listum. Á 9. öld reru víkingar undir forystu Björns járnsíðu upp fljótið Arnó og réðust á og rændu Fiesole. Flórens var á þeim tíma vart meira en smábær. Þar risu þó margar kirkjur á 10. öld og fyrsta Benediktínaklaustrið, Badia Fiorentina, var stofnað 978 af Willu af Toskana. Árið 1013 hófst vinna við að reisa kirkjuna San Miniato al Monte.

Árið 1055 mættust Viktor 2. páfi og Hinrik 3. keisari í Flórens þar sem keisarinn lét handtaka markgreifynjuna Beatrix af Lothringen og dóttur hennar, Matthildi, vegna þess að Beatrix hafði gifst Guðfreði skeggjaða sem áður hafði gert uppreisn gegn keisaranum. Þær sneru aftur til Flórens í fylgd páfa eftir að keisarinn lést 1056 og Matthildur var viðurkennd eini réttmæti erfingi markgreifadæmisins sem þá var eitt stærsta lénið í Suður-Evrópu. Morð á eiginmanni hennar (sem hún var sökuð um að hafa komið í kring) og lát móður hennar 1076 tryggðu henni mikil völd. Hún reyndi að miðla málum í skrýðingardeilunni milli Gregoríusar 7. og Hinriks 4. en keisarinn sakaði þá páfa um ósæmilegt samneyti við hana og páfi brást við með því að bannfæra keisarann. Matthildur lést 1115 og eftirmaður hennar, Rabodo, var drepinn í átökum við Flórens. Eftir lát Hinriks 5. keisara 1125 veiktist vald keisaranna og borgin kom sér upp konsúlsstjórn að rómverskri fyrirmynd, sem markar upphafið að stofnun lýðveldis, en markgreifadæmið var lagt niður nokkrum árum síðar.

Á síðmiðöldum var Flórens, líkt og aðrar borgir Ítalíu, svið átaka milli Gvelfa og Gíbellína. Í Flórens varð málstaður Gvelfa ofaná. Þeir voru „borgaralegri“ og studdu kirkjuna gegn keisaranum, en átök milli borgara og aðalsins áttu eftir að verða leiðarhnoða í stjórnmálasögu borgarinnar.

Lýðveldistíminn og Endurreisnin

Horft yfir gamla miðbæinn frá Uffizi-safninu. Hægra megin sést í Il Duomo en vinstra megin er kirkjan Orsanmichele. Í miðjunni sést í hvolfþakið á grafhvelfingu Mediciættarinnar við San Lorenzo

Árið 1252 kom borgin sér upp eigin gjaldmiðli, flórínunni, og skaust brátt upp fyrir helstu keppinauta sína, borgirnar Písa og Siena. Á 14. öld var borgin orðin blómleg iðnaðarborg þar sem gildi hinna ýmsu iðngreina kepptust um völd og áhrif. Stuttu eftir aldamótin 1300 var holræsum borgarinnar lokað og búið til kerfi þar sem áveita skolaði úrgangi um holræsin út í ána. Á svipuðum tíma, eða 1321, var komið á fót Studium Generale, eða háskóla þar sem Giovanni Boccaccio kenndi, meðal annarra. Þetta sama ár lést einn þekktasti sonur borgarinnar, Dante Alighieri, í útlegð í Ravenna.

Árið 1296 var hafist handa við að reisa stóra dómkirkju í takt við aukinn styrk borgarinnar. Hana hannaði Arnolfo di Cambio og átti hún að verða stærsta dómkirkja heims. Bygging hennar gekk hægt og kirkjuskipið var ekki tilbúið fyrr en árið 1418. Þá var haldin samkeppni um hönnun hvolfþaksins þar sem Filippo Brunelleschi fór með sigur úr býtum. Bygging hvolfþaksins, sem er stærsta hvolfþak heims ef miðað er við byggingu án stoðkerfis eins og járnabindingar, tók átján ár, en kirkjan var vígð 25. mars 1436.

Svartidauði gekk yfir borgina árið 1348 og af áætluðum 80.000 manna íbúafjölda er ætlað að um 25.000 hafi lifað pláguna af. Brátt hófu sterkar fjölskyldur eins og Albiziættin, Strozziættin og Mediciættin að takast á um völdin innan borgarráðsins. Í þessari valdabaráttu beittu þær neti áhangenda og mútum, og mikil áhersla á ytri merki auðs og valds skapaði frjóan jarðveg fyrir listamenn. Mediciættin, sem hafði hagnast af fjármálastarfsemi, náði yfirhöndinni þegar Kósímó eldri varð leiðtogi lýðveldisins árið 1434.

Þegar sonarsonur Kósímós, Lorenzo „hinn mikilfenglegi“, varð leiðtogi borgarinnar, var Flórens í raun orðin að nokkurs konar ættarveldi. Lorenzo varð einn helsti verndari listamanna á borð við Leonardo da Vinci, Michelangelo og Sandro Botticelli. Ásakanir um spillingu og ólifnað leiddu til byltingar árið 1494 undir stjórn svartmunksins Girolamo Savonarola. Á þeim tíma hóf Machiavelli feril sinn sem opinber starfsmaður í þjónustu hins endurreista lýðveldis.

Hertogadæmið

Stytta Giambologna af Kósímó I. erkihertoga.

Mediciættin komst brátt aftur til valda og Savonarola var brenndur á báli á torginu fyrir framan stjórnarhöllina Palazzo Vecchio árið 1498. Margir fyrrum áhangendur fjölskyldunnar, eins og Michelangelo, voru þó óánægðir með endurkomu hennar og litu orðið á Medicimenn sem einræðisherra. Mediciættin var aftur rekin frá völdum árið 1527 og lýðveldið endurreist. Með stuðningi keisarans og páfa náði hún þó völdum enn á ný. Frá 1537 voru Medicimenn hertogar af Flórens og frá 1569 stórhertogar í Toskana, og var það hérað erfðaveldi þeirra næstu tvær aldirnar, eða þar til ættin dó út.

Fyrsti stórhertoginn, Kósímó I. lét reisa hina miklu skrifstofubyggingu Uffizi (skrifstofurnar), eftir teikningum arkitektsins Giorgio Vasari. Vasari byggði einnig langan gang sem tengdi Palazzo Vecchio og Uffizi yfir brúna Ponte Vecchio við Palazzo Pitti (sem var bústaður hertogans eftir að eiginkona hans Eleónóra af Tóledó keypti hana). Þannig gat Kósímó ferðast á milli án þess að þurfa að fara út á götu. Gangurinn hýsir stórt safn sjálfsmynda eftir ýmsa listamenn, að stofni til frá 17. öld.

Síðasti meðlimur ættarinnar, Anna María Lovísa af Medici, arfleiddi borgina að listaverkasafni fjölskyldunnar til þess að það myndi laða að ferðamenn.

Yfirráð Austurríkis og sameining Ítalíu

Árið 1737 gekk hertogadæmið í arf til austurríska konungdæmisins og var hluti þess þar til sameining Ítalíu átti sér stað um miðja 19. öld. Toskana varð árið 1861 hluti af ítalska konungdæminu og árið 1865 tók Flórens við af Tórínó sem höfuðborg ríkisins þar til Róm tók við því hlutverki fimm árum síðar.

Á 18. og 19. öld varð borgin vinsæll viðkomustaður ferðamanna og fastur liður í Grand Tour breskra og franskra aðalsmanna á slóðir klassískrar menningar. Listalíf blómstraði á kaffihúsum borgarinnar undir lok 19. aldar og í byrjun tuttugustu aldar varð fútúrisminn leiðandi stefna í myndlist og skáldskap, en hann gagnrýndi einkum borgirnar Flórens og Feneyjar sem „borgir fortíðarhyggjunnar“.

Fasisminn og heimsstyrjöldin síðari

Benito Mussolini komst til valda á Ítalíu árið 1922 og meðal þess sem einkenndi valdatíð hans í fyrstu var umfangsmikil endurnýjun borga eins og Flórens. Á þessum tíma var lestarstöð borgarinnar, Stazione Santa Maria Novella, meðal annars reist. Í stríðinu varð borgin fyrir loftárásum bandamanna og Þjóðverja sem eyðilögðu meðal annars allar brýr borgarinnar nema Ponte Vecchio, en hlífðu þó öðrum helstu byggingum. Borgin var hersetin af Þjóðverjum 1943 til 1944 og barist var hús úr húsi.

Flóðið 1966

Þann 4. nóvember árið 1966 flæddi Arnófljót yfir bakka sína eftir tveggja daga stórrigningar og færði borgina í kaf. Fjöldi ómetanlegra listaverka grófust undir braki og leðju en stór hópur sjálfboðaliða auk ítalska hersins vann mikið starf við björgun þeirra. Þessi atburður varð meðal annars til þess að borgin hefur síðan verið miðstöð rannsókna og náms í forvörslu listaverka.

Borgarhverfin

Á 14. öld var borginni skipti í fjögur hverfi sem heita eftir höfuðkirkjum hvers borgarhluta: Santa Maria Novella, San Giovanni, Santa Croce og Santo Spirito. Með vexti borgarinnar hafa þessi hverfi þanist út, svo nú væri réttara að tala um þau sem borgarhluta. Borgin skiptist nú augljóslega í miklu fleiri hverfi og í daglegu tali er venja að tala um gömlu rómversku miðborgina (Centro Storico) sem sérstakt hverfi. Borgarmúrar Endurreisnartímans eru nú að mestu horfnir og í stað þeirra komin hraðbraut umhverfis miðborgina. Flest borgarhliðin eru þó enn uppistandandi og einnig hluti múranna, á Oltrarno. Borgin hefur vaxið langt út fyrir hina reglulegu hringmynduðu endurreisnarborg og fyllir nú upp í dalverpin til norðvesturs og suðausturs.

Centro Storico

Aðaldyr Palazzo Vecchio með Perseif í forgrunni og Davíð í bakgrunni.

Gamli rómverski miðbærinn sést greinilega á borgarkortum þar sem hann kemur fram sem reglulegur ferhyrningur með allar götur beinar og eftir höfuðáttum. Eina sveigða gatan (via Torta) markar útlínur hringleikahússins, en að öðru leyti eru þar engar menjar um rómverskan uppruna. Á þessum litla bletti standa meðal annars Il Duomo (ásamt skírnarkirkjunni Battistero di San Giovanni og klukkuturninum), Palazzo Vecchio og kirkjurnar Orsanmichele og La Badia. Á torginu framan við Palazzo Vecchio (Piazza della Signoria) getur m.a. að líta hinar frægu styttur Davíð eftir Michelangelo, Júdit og Hólófernes eftir Donatello og Perseif eftir Benvenuto Cellini. Venjan er að telja árbakkann til ríkislistasafnsins Gli Uffizi og Ponte Vecchio til miðbæjarins. Gríðarlegur fjöldi ferðamanna fer um þennan borgarhluta, eða um hálf milljón á viku á háannatíma.

Santa Croce

Mynd af Santa Croce sem sýnir framhlið kirkjunnar og torgið. Klaustrið er sambyggt við kirkjuna hægra megin.

Santa Croce er einn fjögurra hefðbundinna borgarhluta Flórens og inniheldur hverfin Gavinana, Viale Europa og Galluzzo, auk hluta Oltrarno og Santa Croce. Kirkjan er fransiskanakirkja og enn í fullri notkun. Í kirkjunni er mikið af listaverkum eftir Giotto, Cimabue, Luca della Robbia og Donatello, meðal annarra. Kirkjan og klaustrið skemmdust mikið í flóðinu 1966. Nálægt kirkjunni er gamla fangelsið Il Bargello sem nú hýsir listaverkasafn borgarinnar. Aðrir athyglisverðir staðir í hverfinu eru t.d. Piazzale Michelangelo og kirkjan San Miniato „hinum megin“ við ána, auk vísindasögusafnsins þar sem hægt er að sjá mælitæki Galileos.

Santo Spirito

Santo Spirito liggur allt saman „hinum megin“ við ána og nær, auk Santo Spirito, yfir Isolotto, Legnaia, Soffiano og Ugniano. Þar er meðal annars, í Brancacci-kapellunni í kirkjunni Santa Maria del Carmine, hægt að skoða fræga myndröð Masaccios, sem margir telja upphafsmann þeirra vatnaskila sem urðu í málaralist á Endurreisnartímanum. Á þessu svæði getur að líta heillegasta hluta gömlu borgarmúranna og virkið Belvedere.

Santa Maria Novella

Santa Maria Novella nær einnig yfir hverfin Statuto, Rifredi, Careggi, Peretola, Novoli og Brozzi. Kirkjan er gömul dóminíkanakirkja og stendur við skeiðvöll borgarinnar, sem ekki er lengur í notkun. Rétt hjá kirkjunni er samnefnd lestarstöð. Nálægt lestarstöðinni er kirkjan San Lorenzo með sambyggðu grafhýsi Medicifjölskyldunnar og samnefndum markaði. Aðeins lengra frá, við via Cavour, stendur Medicihöllin. Allmiklu utar, en þó í sama borgarhluta, er svo flugvöllurinn Peretola eða Vespucci-flugvöllur.

San Giovanni

San Giovanni inniheldur einnig hverfin Campo di Marte, Le Cure, Coverciano og Bellariva. Í hverfinu eru kirkjurnar San Marco, með freskum eftir Fra Angelico og Santissima Annunziata, og gamla munaðarleysingjahælið Spedale degli Innocenti með skreytingum eftir Luca della Robbia. Við sama torg og munaðarleysingjahælið stendur Akademían þar sem frumgerð Davíðs eftir Michelangelo stendur. Í Campo di Marte er íþróttavöllur borgarinnar og heimavöllur fótboltaliðsins Fiorentina. Þar er einnig önnur aðallestarstöð borgarinnar.

Hátíðir

• Scoppio del carro (vagninn sprengdur) á sér stað á páskadag. Þá draga sex hvít akneyti (af chianinakyni) að morgni dags vagn skreyttan blómakrönsum um fjögur hverfi gömlu borgarinnar þar til hann staðnæmist fyrir framan dyr Il Duomo. Þar eru nautin leyst frá og vír festur milli vagnsins og háaltarisins inni í kirkjunni. Við lok messunnar er kveikt á flugeldi í líki dúfu við altarið sem skýst þá eftir vírnum út í vagninn þar sem hann kveikir í flugeldum sem búið er að koma þar fyrir.
• San Giovanni (Jónsmessa) er höfuðhátíð borgarinnar, haldin 24. júní ár hvert. Þá er tilkomumikil flugeldasýning um kvöldið. Flugeldunum er skotið upp úr hlíðunum fyrir neðan Piazzale Michelangelo á Oltrarno, „hinum megin“ við ána.
• Calcio Storico (sögulegur fótbolti) er íþróttamót í júní þar sem gömlu borgarhverfin fjögur keppa sín á milli á sandvelli sem komið er fyrir á torginu fyrir framan kirkjuna Santa Croce. Keppt er í litríkum búningum sem minna á klæðnað Endurreisnartímans og liðin ganga til vallarins í skrúðgöngu með fánakösturum. Leikurinn er nokkuð groddalegur og gengur út á að koma bolta yfir línu á öðrum vallarhelmingnum með öllum tiltækum ráðum.

Íþróttir

Knattspyrna

Helsta knattspyrnulið borgarinnar er ACF Fiorentina. Liðið hefur tvisvar orðið italskur meistari (1956 og 1969), fimm sinnum bikarmeistari (síðast 2001) og sigraði í Evrópukeppni bikarhafa 1961 (vann þá Glasgow Rangers). Liðið komst í úrslit í sömu keppni 1962, en tapaði þá fyrir Atlético Madrid. Liðið komst einnig í úrslit í Evrópukeppni meistaraliða 1957 (tapaði þá fyrir Real Madrid) og í úrslit í Evrópukeppni félagsliða 1990 (tapaði þá fyrir Juventus).

Félagið komst í úrslit Sambandsdeildar Evrópu árið 2024.

Matargerð

Toskana er auðvitað frægt fyrir matargerð, en sagt er að frönsk matargerðarlist eigi upptök sín í því þegar Katrín af Medici giftist Hinriki II. Frakkakonungi árið 1533 og hafði með sér flokk matsveina frá Flórens. Við borgina eru sérstaklega kenndir réttirnir trippa alla fiorentina (soðnar kýrvambir) og bistecca fiorentina (þverhandarþykk T-bein steik af chianina nauti, grilluð án krydds). Auk þess eru í borginni framleiddar margar gerðir sangiovese-víns og ólífuolíu.

Frægustu börn borgarinnar

Meðal þekkra einstaklinga frá Flórens eru hinir ýmsu meðlimir Medici-ættarinnar. Listinn er ekki endanlegur.

• (1321) Dante Alighieri, skáld
• (1445) Sandro Botticelli, málari
• (1452) Amerigo Vespucci, landkönnuður og nafngefandi fyrir heimsálfuna Ameríku
• (1469) Niccolò Machiavelli, heimspekingur, sagnaritari og skáld
• (1475) Michelangelo Buonarroti, málari, myndhöggvari, byggingameistari
• (1475) Leó X., páfi
• (1478) Klemens VII., páfi
• (1498) Girolamo Savonarola, munkur og predikari
• (1519) Katrín af Medici, drottning Frakklands
• (1535) Leó XI., páfi
• (1568) Úrbanus VIII., páfi
• (1575) María af Medici, drottning Frakklands
• (1652) Klemens XII., páfi
• (1768) Frans II., síðasti keisari hins heilaga rómverska ríkis og fyrsti keisari Austurríkis (sem Frans I.)
• (1820) Florence Nightingale, ensk hjúkrunarkona

Tenglar

• Florence Travel Guide Geymt 8 júní 2023 í Wayback Machine (English/Italian/Deutsch/French)
• Florence Photos Geymt 8 mars 2007 í Wayback Machine (English)
• Texti Il Principe e. Machiavelli á Wikisource Geymt 8 febrúar 2005 í Wayback Machine
• Texti History of Florence and of the affairs of Italy from the earliest times to the death of Lorenzo the Magnificent e. Machiavelli á The University of Adelaide Library Electronic Texts Collection Geymt 7 mars 2005 í Wayback Machine
• Panorama of Florence by satellite Geymt 13 júní 2006 í Wayback Machine