Borgarstjóri Reykjavíkur

Borgarstjóri Reykjavíkur er æðsti embættismaður Reykjavíkurborgar. Borgarstjóri framkvæmir samþykktir borgarstjórnar og er yfirmaður starfsmanna borgarinnar. Hann er oftast valinn úr hópi borgarfulltrúa þó hann geti líka verið ráðinn. Núverandi borgarstjóri er Einar Þorsteinsson og tók hann við embætti 16. janúar 2024.

Sögulegt yfirlit breyta

 
Knud Zimsen, borgarstjóri Reykjavíkur frá 1914 til 1932

Í bæjarstjórnarlögum fyrir Reykjavík sem sett voru árið 1907 var í fyrsta sinn kveðið á um embætti borgarstjóra. Embættið var auglýst árið 1908 og sóttu tveir um stöðuna, þeir Páll Einarsson og Knud Zimsen. Páll var ráðinn til sex ára en að þeim tíma loknum ákvað hann að hætta störfum og Knud Zimsen tók við embættinu. Hann hélt því til ársins 1932. Frá árinu 1935 til 1994 komu allir nema einn af borgarstjórum Reykjavíkur úr röðum Sjálfstæðisflokksins, sem hélt lengi vel hreinum meirihluta í borginni. Í kosningunum 1994 stofnuðu þáverandi félagshyggjuflokkar (Alþýðuflokkurinn, Alþýðubandalagið, Kvennalistinn og Framsóknarflokkurinn) sameiginlegan framboðslista sem kallaður var Reykjavíkurlistinn undir forystu Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur. Reykjavíkurlistinn bauð fram og hélt meirihluta í borginni til ársins 2006 þegar flokkarnir sem mynduðu listann (þá Samfylkingin, Vinstrihreyfingin - grænt framboð og Framsóknarflokkurinn) buðu fram undir eigin merkjum á ný. Nýtt framboð, Besti flokkurinn, sem leiddur var af Jóni Gnarr bauð fram í Sveitarstjórnarkosningunum 2010 og varð stærsti flokkurinn í borgarstjórn í kjölfar efnahagshrunsins á Íslandi 2008. Þá mynduðu borgarfulltrúar flokksins meirihluta ásamt Samfylkingunni og varð Jón Gnarr borgarstjóri. Besti flokkurinn bauð ekki fram aftur í Sveitarstjórnarkosningunum 2014 en þá varð Samfylkingin stærsti flokkurinn í borgarstjórn með fimm borgarfulltrúa og tók Dagur B. Eggertsson við sem borgarstjóri. Fór Samfylkingin fyrir meirihluta ásamt Vinstri hreyfingunni - grænu framboði, Bestaflokknum og Pírötum.

Í kosningum til borgarstjórnar árið 2018 varð Sjálfstæðisflokkurinn á ný stærsti flokkurinn með naumum mun yfir Samfylkginguna. Gamli meirihlutinn frá kosningunum 2014 hélt að mestu leyti í sinni mynd, utan þess að Viðreisn kom í stað Besta flokksins. Eins bættust við þrír nýir flokkar sem ekki höfðu áður setið í borgarstjórn: Miðflokkurinn, Sósíalistaflokkur Íslands og Flokkur fólksins. Nýr meirihluti Reykjavíkurborgar var myndaður af Samfylkingunni, Viðreisn, Vinstrihreyfingunni - grænu framboði og Pírötum en í minnihluta sitja borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins, Miðflokksins, Sósíalistaflokks Íslands og Flokks fólksins.

Starf breyta

Starf borgarstjóra felst í tveimur meginhlutverkum, annars vegar að starfa sem framkvæmdarstjóri Reykjavíkurborgar og hins vegar að koma fram sem opinber fulltrúi hennar. Iðulega er borgarstjóri jafnframt pólitískur leiðtogi meirihluta borgarstjórnar. Svo þarf ekki að vera, enda getur borgarstjóri verið ráðinn á faglegum forsendum eða verið pólitískur fulltrúi sem hefur þó ekki sérstakar leiðtogastöðu.

Hann getur tekið sæti á fundum nefndar borgarinnar og hefur þar bæði málfrelsi og tillögurétt. Einnig gegnir hann skyldum sem prókúruhafi borgarsjóðs og undirritar skjöl varðandi kaup og sölu á fasteignum, lántökur og annað sem varðar fjárhagslegar skuldbindingar og ráðstafanir eftir að borgarstjórn hefur samþykkt þær. Borgarstjóri fer líka með eignarhluta Reykjavíkurborgar í svokölluðum B-hluta fyrirtækjum.

Borgarstjórar breyta

Eftirtaldir hafa gegnt embætti borgarstjóra í Reykjavík:

Borgarstjóri Frá Til Flokkur
Páll Einarsson 1908 1914 Óháður
Knud Zimsen 1914 1932 Óháður
 
Jón Þorláksson 1932 1935   Sjálfstæðisflokkurinn
Pétur Halldórsson 1935 1940   Sjálfstæðisflokkurinn
 
Bjarni Benediktsson 1940 1947   Sjálfstæðisflokkurinn
 
Gunnar Thoroddsen 1947 1959   Sjálfstæðisflokkurinn
Auður Auðuns 1959 1960   Sjálfstæðisflokkurinn
Geir Hallgrímsson 1959 1972   Sjálfstæðisflokkurinn
Birgir Ísleifur Gunnarsson 1972 1978   Sjálfstæðisflokkurinn
Egill Skúli Ingibergsson 1978 1982 Óháður
 
Davíð Oddsson 1982 1991   Sjálfstæðisflokkurinn
Markús Örn Antonsson 1991 1994   Sjálfstæðisflokkurinn
Árni Sigfússon 1994 1994   Sjálfstæðisflokkurinn
 
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir 1994 2003   Reykjavíkurlistinn
Þórólfur Árnason 2003 2004   Reykjavíkurlistinn
Steinunn Valdís Óskarsdóttir 2004 2006   Reykjavíkurlistinn
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson 2006 2007   Sjálfstæðisflokkurinn
 
Dagur B. Eggertsson 2007 2008   Samfylkingin
Ólafur F. Magnússon 2008 2008 Frjálslyndi flokkurinn
Hanna Birna Kristjánsdóttir 2008 2010   Sjálfstæðisflokkurinn
 
Jón Gnarr 2010 2014 Besti flokkurinn
 
Dagur B. Eggertsson 2014 2024   Samfylkingin
Einar Þorsteinsson 2024 Enn í embætti   Framsóknarflokkurinn

Heimildir breyta