Mið-Austurlönd

Mið-Austurlönd er samheiti yfir svæði sem nær frá botni Miðjarðarhafsins, meðfram Rauðahafinu að Arabíuskaganum og áfram um Persaflóa að Indlandi. Mismunandi forsendur geta legið fyrir því hvaða lönd eru talin til Mið-Austurlanda. Saga mismunandi ríkja getur þannig gert það að verkum að þau eru talin til Mið-Austurlanda á meðan önnur hafa tengingu á grundvelli tungumáls, menningar eða trúar. Hefðbundið er hins vegar að eftirfarandi lönd teljist til Mið-Austurlanda:

Heimskort sem sýnir staðsetningu Mið-Austurlanda (græn).

Tyrkland, Sýrland, Líbanon, Írak, Íran, Palestína, Ísrael, Jórdanía, Egyptaland, Súdan, Líbýa, Sádí-Arabía, Kúveit, Jemen, Óman, Barein, Katar og Sameinuðu arabísku furstadæmin.

Túnis, Alsír og Marokkó voru öll áður fyrr tengd Frakklandi en hafa orðið náin Arabíu-ríkjunum bæði í kennd (e. sentiment) og utanríkisstefnu. Einnig gera landfræðilegar ástæður að verkum að Afganistan og Pakistan eru stundum flokkuð með og tengd við málefni í Mið-Austurlöndum.

Menningarsvæði Mið-Austurlanda nær allt aftur til fornaldar og hefur haft mikil áhrif á menningarheim okkar í dag. Eins og gefur að skilja einkennist svæðið af gífurlegum fjölbreytileika sem hefur þó orðið töluvert fyrir barðinu á einföldun af hálfu Vesturlanda í umfjöllun sinni og nálgun við þau fjölmörgu samfélög sem þar er að finna.

Hugtakanotkun

Málverkið Snákatemjarinn eftir Jean-Léon Gérôme. Málverkið prýddi forsíðu bókar Edward Saids, Orientalism og þykir lýsa dæmigerðri óríentalískri senu.

Ekki er fullkomin eining um hvernig á að skilgreina Mið-Austurlönd og hvaða ríki falla innan vébanda svæðisins. Lagt hefur verið til að best sé að skilgreina Mið-Austurlönd sem landfræðilegt hugtak sem eigi við um það svæði sem fyrsta bylgja landvinninga múslima náðu yfir. Sé svo gert, nær það frá Marokkó austur og norður til Afganistan, Pakistan og Tyrklands.

Notkun orðsins Mið-Austurlönd hefur sætt gagnrýni þar sem hugtakið þykir miðast um of við Evrópu- og Norður-Ameríkubúa. „Svæðisbundin landfræðiheiti byggð á leiðbeiningum eru alltaf vandkvæðum háð,” segir Karen Pinto í Encyclopedia of the Modern Middle East & North Africa. „Þau komast ekki hjá því að ýja að sjónarhorni, og í þessu tilfelli er sjónarhornið augljóslega Vestrið”. Hugtakið er upprunnið á nýlendutímabilinu en það var bandarískur flotaforingi sem kom fyrstur fram með hugtakið.

Áður fyrr var miðja landsvæðisins sem um ræðir nefnt Austurlönd nær en það nafn var gefið af vestrænum landfræðingum sem skiptu Austurlöndum niður í þrjú landsvæði. Fræðimaðurinn Edward Said kom fram með hugtakið óríentalismi í samnefndri bók sinni er kom út árið 1978 ,en í henni gagnrýnir hann meðal annars slíkar hugmyndir um "óríentinn" og lýsir því hvernig þær viðhalda ákveðnum ójöfnum valdatengslum.

Mið-Austurlönd

Landafræði

Landslag Mið-Austurlanda er margbreytilegt, enda um stórt svæði að ræða. Mið-Austurlönd eru í þremur heimsálfum, Asíu, Afríku og Evrópu. Þetta svæði er fyrst og fremst eyðimörk. Einnig má finna þar fjallgarða og hásléttur, sem og miklar ár og fljót (t.d. Tígrís, Níl og Efrat). Þrátt fyrir miklar eyðimerkur má einnig finna frjó svæði sem henta vel til landbúnaðar, eins og við strendur Miðjarðarhafsins og á því svæði sem nefnt hefur verið Mesópótamía. Margt leynist í jörðu í Mið-Austurlöndum og um það er olían líklega þekktasta dæmið. Annars staðar má finna land auðugt af gulli, eins og í Norður-Afríku og enn annars staðar land auðugt af steinefnum eins og fyrir botni Miðjarðarhafs.

Þjóðernishópar og tungumál

Í Mið-Austurlöndum býr ekki einsleitur hópur fólks heldur má finna þar marga og fjölbreytta þjóðernishópa (e. ethnic groups) og enn fleiri tungumál. Helstu þjóðernishóparnir eru Arabar, Tyrkir, Persar (Íranir) og Kúrdar. Í sumum heimildum er fólkinu skipt í Evrópubúa og Asíubúa. Sú skipting er of mikil einföldun þar sem þetta eru ekki þjóðernishópar.

Tungumál Mið-Austurlanda eru semitísk (þá aðallega arabíska, hebreska og arameíska), indóevrópsk (aðallega persneska, kúrdíska, Luri og Baluchi) og Altaí (aðallega tyrkneska, túrkmenska og aserska). Í hverju landi eru oft töluð fjölmörg tungumál. Þess má einnig geta að til eru mismunandi mállýskur ýmissa hinna stærri tungumála í Mið-Austurlöndum, eins og arabísku. Og þar með er t.d. arabíska í einu landi ekki endilega töluð eins og arabíska í öðru landi.

Hér fyrir neðan má sjá helstu þjóðernishópa og tungumál hvers lands fyrir sig í Mið-Austurlöndum. Sá þjóðernishópur eða tungumál sem er gefið upp fremst er hið útbreiddasta.

Afganistan

• Þjóðernishópar: Pashtúnar, Tadsjikar, Hasarar, Úsbekar, Balúkar, Túrkmenar, Núristanar, Pamírar, Arabar, Gújar, Barhújar, Kisilbashar, Aímakar, Pashaíar, Wakhar, Sheghnar, Zebakar og Kirgisar.

• Tungumál: Dari (opinbert), Pushtun (opinbert), Hazaragi, tyrknesk tungumál (þá aðallega úsbekska og túrkmenska) en einnig eru yfir 30 önnur tungumál töluð í Afganistan.

Alsír

• Þjóðernishópar: Arabar, Berbar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), Tamazight (berbískt mál, opinbert), franska (lingua franca). Einnig eru ýmsar mállýskur af arabísku og berbísku, eins og Shawiya-berbíska (Tacawit) Mzab-berbíska og Túaregaberbíska (Tamahaq).

Barein

• Þjóðernishópar: Bareinar, Arabar, Afríkubúar og Evrópubúar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), enska, farsi, úrdú.

Egyptaland

• Þjóðernishópar: Egyptar í stórum meirihluta.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), enska og franska (bæði málin skiljast víða).

Írak

• Þjóðernishópar: Arabar, Kúrdar, Túrkmenar, Assýríumenn, Armenar, Jasídar

• Tungumál: Arabíska (opinbert), kúrdíska (Sorani og Karmanji), túrkmensk mállýska og assýríska, armenska.

Íran

• Þjóðernishópar: Persar, Aserar, Gilakar, Kúrdar, Arabar, Balúkar, Lúrar, Túrkmenar, Tyrkir, Kasjkaíar, Bakhtjarar, Shahsevanar, Afsharar, Boyer Ahmadi.

• Tungumál: Persneska (opinbert), kúrdíska, tyrkískar mállýskur (t.d. aserska), gilakska, Mazandarani, lúríska, balúkíska, arabíska.

Ísrael

• Þjóðernishópar: Meirihlutinn Gyðingar, Arabar.

• Tungumál: Hebreska (opinbert), arabíska (opinbert fyrir arabíska minnihlutann), enska (skilst víða).

Jemen

• Þjóðernishópar: Arabar í meirihluta, afrískir arabar, Suður-Asíubúar, Evrópubúar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), sókótríska, maríska.

Jórdanía

• Þjóðernishópar: Arabar í meirihluta, Sirkassar, Armenar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), enska (víða töluð).

Katar

• Þjóðernishópar: Arabar, Indverjar, Pakistanar, Íranar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), enska (skilst víða).

Kúveit

• Þjóðernishópar: Kúveitar, Arabar, Asíubúar, Afríkubúar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), enska (víða töluð).

Líbanon

• Þjóðernishópar: Stór meirihluti Arabar, Armenar, Föníkar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), franska, enska, armenska.

Líbýa

• Þjóðernishópar: Arabar, Berbar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), berbíska (aðallega Nafusi, Ghadamis, Suknah, Awjilah, Tamasheq), ítalska og enska (bæði málin skiljast víða).

Marokkó

• Þjóðernishópar: Arab-Berbar; Arabar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), ýmis tungumál berba (Tamazight, Tachelhit, Tarifit), franska (mál verslunar, ríkisstjórnarinnar og diplómata).

Óman

• Þjóðernishópar: Arabar, Balúkar, Afríkubúar, Suður-Asíubúar (frá Indlandi, Pakistan, Srí Lanka og Bangladess).

• Tungumál: Arabíska (opinbert), enska, balúkíska, úrdú, indversk mál.

Pakistan

• Þjóðernishópar: Punjabar, Pashtúnar, Sindhar, Sariakar, Muhajírar, Balúkar.

• Tungumál: Punjabi (mest talað), Sindhi, Saraiki (mállýska af punjabi), Pashto, Úrdú (opinbert), balúkíska, Hindko, Brahui, enska (lingua franca), Burushaki.

Palestína

• Þjóðernishópar: Arabar, Gyðingar.

• Tungumál: Arabíska, hebreska, enska (skilst víða).

Sameinuðu arabísku furstadæmin

• Þjóðernishópar: Suður-Asíubúar, Arabar, Íranar, íbúar furstadæmanna (emíratar).

• Tungumál: Arabíska (opinbert), persneska, enska, hindi, úrdú.

Sádí-Arabía

• Þjóðernishópar: Arabar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), enska (skilst víðan).

Súdan

• Þjóðernishópar: Súdanskir Arabar, Fur, Beja, Nuba, Fallata.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), enska (opinbert), núbíska, Ta Bedawie, Fur.

Sýrland

• Þjóðernishópar: Arabar, Kúrdar, Armenar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert), kúrdíska, armenska, arameíska, sirkassíska (skilst víða), franska, enska (skilst sums staðar).

Túnis

• Þjóðernishópar: Stór meirihluti Arabar, Gyðingar.

• Tungumál: Arabíska (opinbert sem og mál viðskipta), franska (mál viðskipta) og Tamazight.

Tyrkland

• Þjóðernishópar: Tyrkir, Kúrdar.

• Tungumál: Tyrkneska, kúrdíska.

Saga

Allt frá upphafi sögulegra tíma mannkynssögunnar (3500-3000 f.Kr) hefur svæðið sem við þekkjum í dag sem Mið-Austurlönd verið miðpunktur heimsmála hvort sem um er að ræða í menningarlegum, trúarlegum, stjórnmálalegum eða efnahagslegum skilningi. Forsögu svæðisins má rekja til elstu samfélaga manna í Mesópótamíu (Súmerar, Akkadíumenn, Assýríumenn, Babýlóníumenn) og Egyptalandi (Egyptar). Mesópótamía er svæðið á milli fljótanna Efrat og Tígris, nokkurn veginn þar sem Írak er í dag en Egyptaland liggur að Nílarfljóti. Landkostir gerðu svæðin einstaklega hentug til ræktunar sem skipti sköpum fyrir fyrstu samfélög manna sem áttu allt sitt undir landbúnaði.

Um 3000 f.Kr. áttu sér stað miklar breytingar í Mesópótamíu í kjölfar þess að borgir urðu að miðstöðvum stjórnkerfis mannnlegs samfélags. Dregið var úr mikilvægi ættartengsla í pólitík, verkaskipting og sérhæfing jókst og stéttaskipting þróaðist með samþjöppun auðs. Upphaf þessara breytinga má rekja til Súmera sem stofnuðu nokkrar borgir í suðurhluta Mesópótamíu. Þeir voru fyrstir til að þróa með sér ritmál í formi fleygleturs og lögðu jafnframt grunninn að félagslegri, efnahagslegri og vitsmunalegri þróun Mesópótamíu.

Babýlóníumenn sameinuðu Mesópótamíu bæði stjórnmála- og menningarlega undir stjórn Hammúrabís (valdatími 1792-1750 f.Kr), sem er þó fyrst og fremst þekktur fyrir lagabálk sinn sem er sá elsti sem varðveist hefur. Lögin gefa merkilega vísbendingu um daglegt líf íbúa auk þess sem þar kemur bersýnilega í ljós hversu ríkjandi stéttaskipting var í samfélagi Babýlóníumanna. Einna merkilegust þykir þó krafa laganna þess efnis að refsing sé í samræmi við þann glæp sem framinn var, auga fyrir auga, tönn fyrir tönn. 

Mörg stórveldi hafa litið dagsins ljós í Austurlöndum nær og eiga þau það nær öll sameiginlegt að hafa sölsað undir sig gífurlegt landsvæði. Merkilegt er að líta til þess hve gífurlega fjölbreyttir menningarheimar rekja uppruna sinn til þessa svæðis og hve gríðarleg áhrif það hefur haft á viðhorf nútímamanna.

Egyptaland

Aðalgrein: Egyptaland hið forna

Um svipað leyti og menningarsvæði Súmera hóf útþenslu var Egyptaland sameinað úr tveimur aðgreindum ríkjum, Neðra- og Efra-Egyptalandi, árið 3150 f.Kr. Sögu Forn-Egyptalands er að jafnaði skipt í þrjú tímabil sem kennd eru við konungsættir.

• Fornöld (3100-2660 f.Kr.)
• Gamla ríkið (2660-2180 f.Kr)
  • Tímabil pýramídanna
  • Helsta borg Memfis (Menefer)
• Miðríkið (2080-1640 f.Kr)
  • Helstu konunganöfn: Amenemhet, Sensúret
  • Helstur borgir: Þeba og Memfis)
• Nýja ríkið (1570-1075 f.Kr)
  • Tími faraóanna: Hatsepsút, Tútmósis, Akhenaten, Ramses 2.

Persía

Aðalgrein: Persaveldi

Persneska heimsveldið undir stjórn Darius mikla (552-584 f.Kr)

Persar ruddu sér til rúms á 6. öld f. Kr. Valdatíð þeirra stóð frá 559 f. Kr. og allt til 330 f. Kr þegar þeir lutu í lægra haldi fyrir Makedóníumönnum með Alexander mikla í broddi fylkingar. Hefðbundið er að tengja upphaf Persaveldis við Kýrus milda (576-530 f.Kr.) sem lagði grunninn að fjölmenningarlegu heimsveldi Persa sem átti síðar eftir að verða það stærsta í sögu fornaldar undir stjórn Daríusar mikla (552-486 f.Kr.). Alexander mikli lagði áherslu á að viðhalda stærð og styrk Persaveldis eftir að hann hafði sigrað það og tekið sér stöðu Persakonungs árið 330 f. Kr. Veldi Alexanders varð þó skammlíft, en hann lést af veikindum árið 323 f.Kr. og þar með liðaðist gríðarlegt veldi hans í sundur.

Grikkir

Aðalgrein: Grikkland hið forna

Saga Grikklands til forna er jafnan miðuð við upphaf hins grískumælandi heims um 1600 f. Kr. Vísun til Forn-Grikkja takmarkast ekki við það landsvæði sem við þekkjum sem Grikkland í dag heldur nær yfir víðfeðmara svæði þar sem grískumælandi íbúar dvöldu í fornöld. Vestræn menning nútímans er jafnan álitin eiga sér rætur í grískum menningaráhrifum sem Rómverjar báru síðan með sér til Evrópu

Rómaveldi og Býsansríkið

Aðalgreinar: Rómaveldi og Austrómverska keisaradæmið

Rómarveldi stærst árið 117 undir stjórn Trajanusar

Róm varð lýðveldi um 510 f.Kr. og varð í kjölfarið að stórveldi. Landvinningar á Appenínaskaganum og sigrar á grískum nýlendum á Ítalíu komu þeim í kjörstöðu við norðanvert Miðjarðarhaf. Rómverjar háðu síðar þrjú stríð, kölluð púnversku stríðin (264-241 f.Kr.), sem tryggðu þeim yfirráð fyrir botni Miðjarðarhafs. og um hafið vestanvert Frekari landvinningar skiluðu þeim jafnframt yfirráðum á Spáni og í Frakklandi.

Borgarastyrjöld um miðja 1.öld f.Kr leiddi til þess að komið var á keisaraveldi í Róm um 27 f.Kr. Rómaveldi náði hámarki sínu undir stjórn Trajanusar 98-117 e.Kr. Hnignunartímabil heimsveldisins hófst á 2.öld e.Kr. og endaði með því að ríkinu var skipt í tvennt árið 293 og varð sú skipting varanleg frá árinu 395. Upp úr þeim klofningi varð Austrómverska keisaradæmið, stundum nefnt Býsansríkið, til, en höfuðborg þess var í Konstantínópel sem í dag heitirIstanbul.

Íslam og kalífatið

Aðalgreinar: Kalífadæmi hinna réttlátu, Umayya-kalífadæmið, og Abbasídaveldið

Myndin sýnir úþenslu kalífatsins

Á 6.öld var Austurlöndum nær skipt milli tveggja ríkja, Austrómverska keisaradæmisins í vestri og Sassanídaveldisins í austri. Pattstaða var komin upp í harðvítugum deilum ríkjanna sem rekja mátti til langvarandi hernaðar milli Rómaveldis og Persíu. Við þessar kringumstæður reis upp nýtt afl sem gerði tilkall til valda í Mið-Austurlöndum, arabískt veldi Íslam. Í kjölfar andláts spámannsins Múhameðs (570-632) hófu eftirmenn hans umtalsverða landvinninga sem teygðu sig langt út fyrir upptök sín á Arabíuskaganum. Árangurinn reyndist undraverður og innan við 100 árum eftir fráfall spámannsins hafði útrás Araba náð að Indlandi í austri og til Spánar í vestri. Stjórnskipun ríkisins var til að byrja með í höndum Rashidun-kalífanna (623-661) en að valdatíð þeirra lokinni er hefðbundið að tala um valdatíð Umayyad-kalífatsins (661-750) og síðar Abbasída-kalífatsins (750-1258). Á 10. öld gekk kalífatið í gegnum hnignunartímabil. Landamissir og efnahagserfiðleikar gerðu að verkum að heimsveldið liðaðist smám saman í sundur og svigrúm skapaðist fyrir nýja aðila að taka við stjórnartaumunum.

Ottómanaveldið

Aðalgrein: Tyrkjaveldi

Ottómanar komust til valda á fyrri hluta 15. aldar í Anatólíu á því svæði sem við þekkjum í dag sem Tyrkland. Eftir að hafa náð Konstantínópel á sitt vald árið 1453 og gert hana að höfuðborg sinni hófu Ottómanar skipulega útþenslu ríkisins til suðurs og austurs inn í Mið-Austurlönd árið 1514. Áður en langt um leið höfðu Ottómanar innlimað fyrrum Býsansríkið eins og það lagði sig og á 16.öld beindu þeir augum sínum vestur með Miðjarðarhafinu og inn í Norður-Afríku. Á hápunkti sínum náði veldi Ottómana til Ungverjalands í Evrópu, Alsírs í Norður-Afríku, umhverfis Rauðahafið og einnig suður með Persaflóa. Ottómanaveldið var eitt stærsta, best skipulagða og langlífasta heimsveldi sögunnar en valdatíð þess náði yfir 6 aldir (1299-1922).

Tuttugasta öldin og þjóðríkið

Í upphafi 20.aldar áttu sér stað miklar hræringar sem leiddu m.a. til þess að svæðið sem við þekkjum í dag sem Mið-Austurlönd tekur á sig núverandi mynd. Eftir nokkuð stöðuga hnignun á 19. öld leið Ottómanaveldið endanlega undir lok árið 1922 eftir að hafa beðið ósigur í heimsstyrjöldinni fyrri (1914-1918). Með falli Ottómana skapaðist hins vegar tækifæri fyrir Frakka og Breta til að efla enn frekar ítök sín á svæðinu, en þau mátti rekja aftur til upphafs 19. aldar. Formlegri íhlutun lauk þeirra hins vegar með seinni heimsstyrjöldinni og eiginlegt sjálfstæðistímabil hófst í sögu Mið-Austurlanda. Sjálfstæðið kom þó ekki vandkvæðalaust því tímabilið hefur einkennst að vissu leyti af milliríkjadeilum og baráttu þjóða fyrir fótfestu sinni.   

Kalt stríð í Mið-Austurlöndum

Þegar litið er yfir samskipti ríkjanna í Mið-Austurlöndum í lok 20. aldar og það sem af er þeirri 21. virðast Sádi-Arabía og Íran alltaf tengjast deilum innan og milli ríkja svæðisins. Þetta má til dæmis sjá í fyrstu fjórum Persaflóastríðunum í Írak og borgarastríðunum í Sýrlandi og Jemen nú á 21. öldinni.

Kalda stríðið milli Sádi-Arabíu og Íran er óeiginlegt stríð sem snýst um hugmyndafræði líkt og kalda stríð 20. aldar en á miklu afmarkaðra svæði. Til að skilja stöðu mála þarf að líta til baka og skoða rætur hvors ríkis um sig og reyna að átta sig á við hvaða sögu íbúar svæðisins eru að bregðast.

Forsagan

Við fall Ottómanaveldisins (sem einnig kallast veldi Ósmana) í kjölfar fyrri heimsstyrkjaldarinnar urðu átök milli voldugra ætta á svæðinu. Sád-ættin náði völdum á meirihluta Arabíuskaga og fékk ríki þeirra viðurkenningu sem konungsríkið Sádi-Arabía árið 1932. Sex árum seinna fundust gríðarlega olíuauðlindir á svæðinu og varð Sád-fjölskyldan vellauðug í einni svipan. Fjármagnið var m.a. notað til að byggja vegi og borgir þvert yfir eyðimerkurlandslagið, styrkja innviði og velferðarkerfi landsmanna og þessi auður varð líka til þess að tengsl við Bandaríkin styrkust mikið, m.a. vegna olíuhagsmuna Bandaríkjanna á svæðinu.

Íran átti líka miklar olíulindir en átti mun erfiðara uppdráttar því stöðug erlend afskipti ollu endurtekinni upplausn í ríkinu. Frá 18. öld hafði verið ráðist inn í Íran af bæði Rússum Bretum. Eftir persnesku stjórnarskrárbyltinguna 1906 var fyrsta þing Írans stofnað og þingbundin konungsstjórn tók við. Eftir að Mossadek forsætisráðherra var rekinn frá völdum 1953 með íhlutan Bandaríkjamanna var Pahlavi studdur til embættis sem leiddi herskáa afhelgunarstefnu landsins í átt að Vestrænum háttum. Á árunum 1953–1979 naut Pahlavi stuðnings Vesturlandabúa og um hann var fjallað á jávæðan hátt í vestrænum fjölmiðlum. Heima fyrir ríkti ekki pólitísk frelsi heldur einkenndust þessi ár af kúgun, ofsóknum og misbeigingu valds af hálfu keisarans, fylgismanna hans og harkalegri leyniþjónustu.  

Á árunum kringum 1970 byggðu Sádi-Arabía og Íran efnahagslíf sitt á olíuauðlindunum. En staðan innanlands var ólík. Pahlavi í Íran hafði ekki sama vald og stjórn á sínum fólki eins og raunin virist vera í Sádi-Arabíu. Í kjölfar olíukreppunnar 1973 jukust tekjur í ríkissjóð Írans fjórfalt. En ágóðinn skilaði sér ekki til almennings sem fylgdist með efnahagssveiflunni lenda í vasa elítu keisarans. Fólkið var andsnúið umbreytingunum og á endanum braust út bylting í Íran árið 1979.

Í Íran urðu hugmyndir sjíta-klerka ofan á sem réttlættu valdatökuna út frá þekkingu sinni og í krafti embætta sinna og mjög umdeildri túlkun á hlutverki trúarinnar í stjórnmálum. Í hönd fór einskonar trúarvæðing í Mið-Austurlöndum. Þessi þróun vakti mikil viðbrögð erlendis og sérstaklega í Sádi-Arabíu. Þar óttuðust valdhafar að þeirra landsmenn myndu rísa upp gegn sér. Í þessu fólst líka trúartengd ógn. Fram að þessu hafði Sádi-Arabía að mestu verið talið forysturíki hins múslimska heims því tvær helgustu borgir íslam eru í Sádi-Arabíu, þ.e. Medína og Mekka á Arabíuskaga. Einnig þarf að hafa í huga að múslimar í Sádi-Arabíu eru að mestu sunni-múslimar, en sjítar eru ríkjandi í Íran. Spennan milli þessara ríkja varð svo í raun ekki áþreifanleg fyrr en Íranar fóru að reyna að hafa áhrif út fyrir eigin landsteina með því að styðja hópa sjíta í nálægum ríkjum eins og Írak, Afganistan og Sádi-Arabíu, að því er virtist til að grafa undan völdum þeirra. Þetta varð til þess að Sádar stórefldu ítök sín í samfélaginu og styrktu tengsl sín við Bandaríkin og spennan á svæðinu magnaðist.

Trúarbrögð

Gyðingdómur

Aðalgrein: Gyðingdómur

Gyðingdómur er flókinn lífsmáti Gyðinga, sem tengir saman guðfræði, lög og óteljandi menningarhefðir.

Gyðingdómur staðfestir guðlegt drottinvald sem afhjúpast í sköpuninni og í sögunni. Hann fullyrðir að samfélagið hafi mætt guðdóminum í eigin persónu og tekið upp við hann samband. Hugmyndafræði Tórah (Mósebækurnar) gefur til kynna efnisskrá mannlegrar tilveru sem á rætur sínar í þessu persónulega sambandi.

Ennfremur eru viðbrögð þessarar tilteknu þjóðar við guðdómnum talin vera einstök. Samfélagið er ákallað til þess að sýna fram á tryggð sína við guð og sáttmálann með því að sýna samstöðu í sameiginlegu lífi sínu á hverju stigi, þar með talið á öllum þáttum mannlegrar hegðunar, frá því almenna til hins nánasta.

Því er gyðingleg tilbeiðsla sameiginlegur fögnuður yfir hinu sögulega samkomulagi við guð. Tilvera sáttmálans er ekki talin draga úr heldur frekar efla mannlega samstöðu. Þessi þjóð er kölluð til þess að koma á pólitískri, fjárhagslegri og félagslegri skipan sem staðfestir guðlegt drottinvald. Þessu hlutverki fylgir sú trú að ekki nái allir menn árangri einungis út frá eigin verðleikum heldur eigi öll eftirsóknarverð sambönd uppruna sinn í guði, sem tryggir uppfyllingu þeirra. Í hverju samfélagi er hver og einn gyðingur ákallaður til þess að uppfylla sáttmálann í sínum persónulegu áformum og hegðun.

Kristni

Aðalgrein: Kristni

Kristni er eingyðistrú sem á uppruna sinn í lífi, kennslu og dauða Jesú Krists. Hún er fjölmennasta trúin í heiminum með yfir tvo milljarða fylgismanna. Stærstu kirkjudeildirnar eru rómversk-kaþólska kirkjan, grísk-kaþólsku eða austrænu rétttrúnaðarkirkjurnar og mótmælendakirkjan en auk þeirra er til mikill fjöldi minni kirkjudeilda.

Sem trúarhefð hefur kristni orðið meira en átrúnaður, hún hefur getið af sér menningu, hugmyndafræði og lífsstíl sem hefur gengið á milli kynslóða allt frá því að Jesú varð að trúartákni. Kristni er því bæði lifandi hefð og menning í nafni trúar. Umboðsmaður kristninnar er kirkjan, samfélag þeirra sem trúa.

Eitt einkenni trúarhefðar kristninnar er, með nokkrum undantekningum, hugmyndin um frelsun, það er að segja að fylgjendur kirkjunnar sjá sig í einhvers konar nauð og þurfa að fá björgun. Af einhverri ástæðu hafa þeir fjarlægst guði og þurfa á frelsun að halda. Fulltrúi frelsunarinnar er Jesús Kristur

Þó svo að afar einfalt virðist að sjá Jesú sem miðpunkt átrúnaðarins er það mál flóknara. Það sést í þeim þúsundum kirkjudeilda sem saman halda uppi nútíma kristinni hefð.

Austræna rétttrúnaðarkirkjan

Aðalgrein: Austrænar rétttrúnaðarkirkjur

Til austrænu rétttrúnaðarkirkjunnar telur sig sá fjöldi kristinna manna sem fylgir þeim trúarkenningum og hefðum sem settar voru fram á fyrstu sjö kirkjuþingunum. Kirkjan kallar sig rétttrúnaðarkirkju (e. orthodox) til þess að ítreka þá skoðun sína að innan kristins samfélags hafi hún ein viðhadið réttri trú og að aðrar útgáfur kristninnar séu villutrú. Ólíkt rómversk-kaþólsku kirkjunni, sem sér um slíkt sjálf, skipaði Býsanskeisari patríarka, eða páfaígildi, kirkjunnar og hafði hann aðsetur í Konstantínópel (Istanbúl).

Eftir kirkjuþingið í Kalkedon varð til önnur hreyfing sem kallast Oríental-rétttrúnaður og undir hana fellur meðal annars Koptíska kirkjan í Eþíópíu og Egyptalandi.

Á sjötta áratug  síðustu aldar hófust viðræður á milli rómversku, austrænu og Oríental-kirknanna og leystu þær úr ýmsum af deilum sínum um eðli Krists.

Koptíska rétttrúnaðarkirkjan

Aðalgrein: Koptíska rétttrúnaðarkirkjan

Koptíska rétttrúnaðar kirkjan í Alexandríu, eða Koptíska rétttrúnaðarkirkjan, á sér flesta fylgismenn í Egyptalandi. Nafnið er dregið af arabíska orðinu qibt sem þýðir egypskur. Eftir að Arabar tóku völd í Egyptalandi átti nafnið við um alla kristna, en á nítjándu og tuttugustu öld fóru fylgjendur kirkjunnar að kalla sig koptíska rétttrúnaðarmenn. Arabíska er í dag notuð í messum og guðsþjónustum og bækurnar sem þeir nota eru eftir heilagan Markús páfa, heilagan Kiril af Alexandríu og heilagan Gregóríus af Nazianzus.

Aðskilnaður koptísku kirkjunnar á rætur sínar að rekja til kirkjuþingsins í Kalkedon, en kirkjan hafnaði niðurstöðu þingsins um eðli Krists, ásamt fleiri austrænum kirkjum. Rómversk-kaþólska kirkjan og austræna rétttrúnaðarkirkjan fordæmdu þær kirkjur sem höfnuðu niðurstöðunni. Koptíska kirkjan tók afstöðu með heilögum Kiril, sem sagði að guðdómleiki og mennska Krists væru jöfn í holdgun hans og af einu eðli.

Eftir að kirkjan lagði grísku niður sem kirkjumál sitt og tók upp arabísku jukust deilurnar. Nokkrar tilraunir voru gerðar til þess að ná sáttum við Býsans, en þær skiluðu aldrei neinum árangri. Arabísku kalífarnir skiptu sér ekki af kirkjunni og létu hana að mestu í friði, svo lengi sem kirkjan og meðlimir hennar greiddu jizya-skattinn sem allir þeir sem ekki voru múslimar þurftu að greiða.

Æðsti yfirmaður kirkjunnar er patríarkinn af Alexandríu og hefur hann aðsetur í Kaíró. Hann kallar sig páfa og tekur postullegt vald sitt frá heilögum Markúsi. Patríarkinn er kosinn úr hópi þriggja fyrirfram tilnefndra munka sem ekki mega vera yngri en fimmtugir. 

Íslam

Aðalgrein: Íslam

Íslam er trú sem spámaðurinn Múhameð kom á fót í Arabíu á sjöundu öld e.Kr. Arabíska orðið islam þýðir undirgefni og kallast á við grundvallarhugmyndafræði trúarinnar, sá sem trúir samþykkir undirgefni við vilja guðs. Allah er eini guðinn og er skapari, viðhaldari og endurreisari heimsins. Vilji Allah er kunngerður með hinni heilögu ritningu Qur‘an, eða Kóraninum, sem guð opinberaði spámanni sínum Múhameð.

Í íslamskri hefð er Múhameð talinn vera síðastur í röð spámanna guðs, á eftir Abraham, Móse og Jesú, og boðskapur hans samtímis fulkomna og ljúka opinberunum fyrri spámanna.

Kenningin um guð í Kóraninum er afgerandi eingyðisleg, guð er einn og einstakur, hann á sér engan samstarfsmann eða jafningja. Múslimar trúa því að engir milliliðir séu á milli guðs og sköpunarinnar. Þó hann sé í veru sinni talinn alls staðar þá er hann ekki bundinn í neinu. Guð er réttlátur og  miskunnsamur, réttlæti hans tryggir skipulag í sköpuninni. Sköpun heimsins er talin hans mesta miskunnarverk og fyrir það syngur allt honum til dýrðar. Guð Kóransins er persónulegur guð og hverjum þeim sem kallar til hans í nauð er svarað. Ofar öllu öðru þá er hann guð leiðbeiningar og leiðir allt og alla á hina réttu braut.

Í sögu sköpunnarinnar í Kóraninum mótmælir engillinn Iblis, eða Satan, sköpun mannsins, sem hann telur að muni eyðileggja jörðina. En hann tapar fyrir Adam í keppni um þekkingu. Kóraninn lýsir því manninn sem göfugastan af allri sköpuninni. Ólíkt kristnum og gyðingum þá fyrirgefur Allah Adam erfðasyndina

Þrátt fyrir allt lof lýsir Kóraninn mannlegu eðli sem viðkvæmu. Á meðan allt í sköpuninni hefur sitt eðli og takmörk var manninum gefið frelsi og því hefur hann tilhneigingu til mótþróa og stolts, jafnvel að því marki að lýsa sig sjálfbjarga. Stolt er því talið vera dauðasynd. Með því að viðurkenna ekki eigin takmörk eru menn sekir um að setja sig á sama stall og guð. 

Fimm stoðir Íslam

Shahadah

Fyrsta stoðin er trúarjátningin: Það er enginn guð nema guð og Múhameð er spámaður hans. Á henni hvílir þáttaka í samfélagi múslima. Trúarjáninguna skal fara með að minnsta kosti einu sinni á ævinni, upphátt, rétt, viljandi og með skilningi á merkingu hennar og viðurkenningu í hjartanu.

Bænin

Önnur stoðin er bænirnar fimm sem fara skal með á hverjum degi. Það er í lagi að fara með þær í einrúmi ef ekki er möguleiki á því að fara í mosku. Fyrstu bænina skal fara með fyrir sólarupprás, aðra rétt eftir hádegi, þriðju síðdegis, þá fjórðu eftir sólsetur og þá fimmtu áður en farið er í rúmið. Þótt það sé ekki skylda er hvatt til næturbæna. Áður en bænin getur átt sér stað skal þvo hendur, fætur og andlit.

Á föstudögum fer fram sérstök samkoma í moskunni. Hún fer fram á því tungumáli sem er talað á hverjum stað. Á samkomunni fer predikarinn með nokkur vers úr kóraninum og prédikar út frá þeim. Prédikunin kann að hafa siðferðisleg, félagsleg eða pólitísk skilaboð.

Zakat

Þriðja stoðin er ölmusa. Zakat er árlegur skattur sem ríkið innheimtir ekki, nema í undantekningartilvikum, en er föst prósenta af heildareignum einstaklings. Zakat á að nota til þess að hjálpa fátækum en Kóraninn leyfir einnig að peningurinn sé notaður til þess að frelsa múslímska stríðsfanga, greiða erfiðar skuldir, greiða tollheimtugjöld, fjármagna jihad (þ.m.t. menntun og heilbrigði) og búa til aðstöðu fyrir ferðamenn (pílagríma).

Fastan

Fjórða stoðin er fastan í Ramadan-mánuðinum. Fastan byrjar við sólarupprás og endar við sólsetur. Á meðan á föstunni stendur er bannað að borða, drekka og reykja. Samkvæmt Kóraninum var Kóraninn opinberaður í Ramadan-mánuðinum.

Þeir sem eru veikir eða á ferðalögum mega fresta föstunni, en þurfa samt sem áður að fasta í jafnmarga daga. Gamalmenni og dauðvona sjúklingar fá undanþágu.

Hajj

Fimmta stoðin er hin árlega pílagrímsferð til Mekka sem allir múslimar skulu taka sér fyrir hendur einu sinni á ævinni, svo framarlega sem þeir hafi efni á því og geti yfirgefið fjölskyldu sína. Sérstök guðsþjónusta er haldin í hinni heilögu mosku sjöunda dag síðasta mánaðar dagatals múslima. Pílagrímsathafnir hefjast hinn áttunda og lýkur tólfta eða þrettánda dag þess mánaðar.

Allir tilbiðjendur eiga að klæðast tveimur saumlausum klæðum og forðast kynlíf, og að skera hár og neglur ásamt fleiri athöfnum. Aðalathöfnin er að ganga sjö sinnum í kringum Ka‘bah, sem er helgiskrín innan moskunnar, kyssa og snerta svarta steininn, klifur og hlaup á milli fjallanna Safa og Marwah sjö sinnum.

Næsta stig er að fara frá Mekka, til Mina, sem er í nokkurra kílómetra fjarlægð, þar skal fara til hæðarinnar Arafat, hlusta á predikun og eyða einum eftirmiðdegi.

Lokastigið er að eyða nótt í Muzdalifah, sem er á milli Mina og Arafat, og bjóða fórn til guðs.

Súnní

Aðalgrein: Súnní

Súnnítar eru stærri hópurinn af tveimur fjölmennustu hreyfingunum innan Íslam. Þeir viðurkenna fyrstu fjóra kalífana sem réttmæta arftaka spámannsins, ólíkt Shí‘tum sem telja réttmætan arftaka vera Alí, tengdason Múhameðs. Súnnítar hafa lengi talið klerkaveldið sem Múhameð stofnaði vera jarðneskt og telja því að það sé ekki guðleg tilskipun sem ræður því hverjir verði leiðtogar Íslam heldur pólitíkin í múslímska heiminum. Þetta varð til þess að Súnnítar meðtóku leiðbeiningar frá ríkustu fjölskyldunum í Mekka og umbáru ómerka eða útlenda kalífa, svo lengi sem þeir stjórnuðu með virðingu fyrir trúnni og trúarhefðum.

Súnnítar viðurkenna ennfremur hinar sex bækur Hadith, sem eru sagðar vera ritaðar eftir því sem Múhameð sagði, en eru ekki hluti af Kóraninum, ennfremur viðurkenna þeir eina af fjórum greinum Shari‘ah.

Á tuttugustu öld voru Súnnítar í meirihluta í öllum múslimaríkjum nema Írak, Íran og Jemen.

Sjía

Aðalgrein: Sjía

Snemma í sögu Íslam varð til pólitísk hreyfing sem kallaðist stuðningsmenn Ali eða á arabísku Shi‘at ‘Ali. Þeir studdu Ali, sem var tengdasonur Múhameðs, og unnu að því að gera hann og síðar afkomendur hans að kalífum. Með tímanum þróaðist hreyfingin yfir í trúarsöfnuð sem fékk nafnið Shi‘ah.

Stuðningsmenn Alis fóru að þrengja kröfurnar um hver gæti verið leiðtogi múslima og hver ekki. Þeir skilgreindu hlutverk leiðtogans upp á nýtt og kölluðu hann ímam. Afkomendur Alis voru álitnir öðrum æðri og fullyrt var að á hverjum tíma væri karlkyns afkomandi Ali tilnefndur af guði til þess að leiða múslima og væri óskeikull í málum trúar og löggjafar. Ímamarnir höfðu ofurmannlega þekkingu og skilning og þjáning þeirra var guðleg miskunn til fylgjenda þeirra. Með tímanum var farið að kenna hjá Shi‘tum að ímam væri guðlegur frelsari.

Flestir Shi‘ah-múslimar fóru að lokum að styðja aðra af tveimur ættum sem áttu rætur að rekja til Ali. Hinir studdu Isma‘il sem var sjöundi ímaminn og sá síðasti af þeirri ætt. Þeir eru kallaðir Sjöungar og nutu ekki mikils stuðnings á meðal múslima.

Flestir Shi‘tar eru fylgismenn annars afkomenda Alis, Muhammad al-Mahdi al-Hujjah, sem var tólfti ímaminn, en hann hvarf árið 878. Þar af leiðandi eru þessir Shi‘tar kallaðir Tólfungar. Al-Hujjah er einnig þekktur sem týndi ímaminn og trúa fylgjendur hans því að hann muni snúa aftur sem mahdi áður en að lokadómurinn gengur yfir jörðina.

Wahhabi

Aðalgrein: Wahhabismi

Wahhabi er hreintrúarstefna innan Súnní Islam sem Muhammad ibn ‘Abd al-Wahhab stofnaði á átjándu öld í Mið-Arabíu og Saud-ættin tók síðan upp. Þegar leið á tuttugustu öldina hafði Saud-ættin lagt undir sig allt Najd-svæðið og gert nokkrar tilraunir til þess að stofna eigið ríki. Ottómanaveldið stöðvaði jafnan þau áform, en skömmu eftir hrun þess, árið 1932, náði ættin loks að grundvalla sitt eigið konungsveldi undir stjórn Ibn Saud sem tryggði að trúarlegt og pólítískt vald Wahhabi-stefnunnar varð algjört í Sádi-Arabíu.

Meðlimir Wahhabi-hreyfingarinnar kalla sig al-Muwahhidun, eða únitara (e. unitarian), sem þeir draga af áherslu sinni á algera einingu guðs. Þeir hafna allri trúariðkun sem túlka mætti sem vísi að fjölgyðistrú, svo sem tilbeiðslu dýrlinga, og tala fyrir afturhvarfi til upprunalegra kenninga Íslam eins og þær koma fyrir í Kóraninum og Hadith ásamt því að þeir fordæma allar nýjungar (e. innovation). Guðfræði og lögfræði Wahhabi byggja hvor um sig á kenningum Ibn Taymiyah og lögskóla Ahmad ibn Hanbal. Þessar kenningar leggja áherslu á bókstafstrú á Kóraninn og  Hadith ásamt nauðsyn þess að stofna múslímsk ríki sem byggja einungis á íslömskum lögum.

Drúsar

Hreyfing Drúsa á uppruna sinn í Egyptalandi en flestir fylgjendur þessarar trúarhreyfingar búa nú í Líbanon. Þeir aðskildu sig frá Isma‘ili Shi‘isma á valdatíð sjötta Fatimid-kalífans, al-Hakim bi-Amr Allah (996-1021). Nokkrir Isma‘ili guðfræðingar lýstu al-Hakim guðdómlegan og fóru að mynda hreyfingu í kringum þá hugsjón. Trúarstofnanir sem fullyrtu að guðdómurinn hefði valið al-Hakim en hann væri ekki guðlegur sjálfur lýstu trúnni á guðdómleika al-Hakim sem villutrú. Grunur er um að al-Hakim hafi sjálfur ýtt undir hugmyndir Drúsanna.

Árið 1017 predikuðu Drúsar í fyrsta sinn opinberlega í Kaíró og olli það uppþoti. Einnig kom upp klofningur innan hreyfingarinnar þegar leiðtogi hennar, Hamzah ibn ‘Ali ibn Ahmad al-Zuzani, fór að kljást um völd við lærisvein sinn, Muhammad al-Darazi. Hamzah hafði betur og Al-Darazi var lýstur villutrúarmaður og hvarf, talið er að al-Hakim hafi fyrirskipað að hann yrði drepinn.

Eftir að Al-Hakim hvarf, árið 1021 ofsótti eftirmaður hans, al-Zahir, hreyfinguna. Hamzah fór í felur og al-Muqtana Baha‘ al-Din tók við sem leiðtogi hreyfingarinnar. Drúsar hurfu smátt og smátt frá Egyptalandi og héldu til afskekktra svæða í Sýrlandi og Líbanon, þar sem trúboðar höfðu náð þó nokkru fylgi. Árið 1037 fór al-Muqtana í felur en hélt áfram að skrifa predikanir fram til 1043. En þá hættu Drúsar að taka við trúskiptingum.

Í upphafi 21. aldar var fjöldi Drúsa rétt yfir ein milljón og eru flestir þeirra í Líbanon. Þar verður þeirra mest vart í stjórnmálum undir forystu tveggja ætta, Jumblatt og Arslan.

Ibadi

Ibadi er sérstök trúarhreyfing innan Íslam og tilheyrir hvorki Súnní né Shí‘ah. Hana er fyrst og fremst að finna í Óman. Fylgi við hana á rætur sínar að rekja til sjöundu aldar hreyfingar sem kallaðist Khawarji og deila fylgismenn með henni þrá eftir réttlátu múslímsku samfélagi og trúa að sanna múslíma sé einungis að finna innan þeirra eigin raða.

Þrátt fyrir þennan andlega skyldleika telja Ibadi-múslimar sig vera öðruvísi en Khawarij. Því Khawarij-hreyfingin lítur svo á að allir múslimar sem gerast sekir um synd án iðrunar, séu mushrikun, eða vantrúaðir, jafnsekir þeim sem stunda skurðgoðadýrkun og að hvorir tveggja verðskuldi dauðadóm. Ibadi-menn líta á slíkt fólk sem kuffar ni‘ma eða vantrúaða sem eru vanþakklátir fyrir gjafir guðs. Þeir gera greinarmun á skurðgoðadýrkun og syndar án iðrunar. Sú refsing sem Ibadi múslimar beita nefnist bara‘a og miðast við útskúfun frekar en ofbeldi. Þeir múslimar sem eru ekki Ibadi en snúa sér í átt til Ka‘ba í Mekka, eru ekki álitnir skurðgoðadýrkendur en samt sekir um að vera kuffar ni‘ma.

Áhugavert er að refsingin bara‘a felur þó ekki í sér skilyrðislausan fjandskap milli Ibadi-múslima og vantrúaðra, og er þeim meðal annars heimilt að giftast, erfa, blessa, biðja með og fyrir og að eiga almenn samskipti við Ibadi, svo framarlega sem þeir eru eingyðistrúar. Ennfremur er haft eftir breskum fulltrúum sem fylgst hafa með stjórnarfari hjá Ibadi-múslimum í Austur-Afríku að meðal Ibadi-hreyfingarinnar sé minnst um ofstæki og mest umburðarlyndi fyrir öðrum trúarhópum af öllum múslímsku trúarhreyfingunum. Ofbeldi skal einungis beita gegn óréttlátum yfirvöldum sem neita að breytast eða gefa eftir völd sín.

Ibadi-múslimar hafna bókstaflegri túlkun á mannlegum (e. anthropomorphic) lýsingum á guði, og afneita því að hægt sé að sjá guð í þessu lífi eða því næsta. Ennfremur hafna þeir möguleikanum á björgun frá vítiseldi, refsing í helvíti er eilíf. Þegar kemur að því að velja á milli frjáls vilja og forlaga segja þeir að guð sé skapari allra mannlegra aðgerða.

Þó svo að Ibadi-múslimar biðji oft með Súnní-múslimum er nokkur munur á bænasiðum þeirra. Líkt og Shi‘ah-múslimar biðja Ibadi-múslimar með hendurnar niður með síðum. Þeir telja að föstudagsbænin eigi einungis að fara fram í stórborgum þar sem réttlæti ræður ríkjum. Sem þýðir að í margar aldir héldu þeir ekki föstudagsbænir vegna þess að þá vantaði réttlátan ímam.

Hagkerfi

Olíu- og gasforði Mið-Austurlanda

Hagkerfi Mið-Austurlanda eru margbreytileg, enda ná þau yfir víðfeðm og sundurleit landsvæði. Katar telst efnaðasta ríki Mið-Austurlanda (og heimsins) en landsframleiðsla Katar er 12.100 dollarar á hvern íbúa sem, miðað við gengi í mars 2016, jafngildir 12,6 milljónum íslenskra króna. En þótt sum ríki Mið-Austurlanda séu gríðarlega vel efnuð, má þar einnig finna mjög fátæk ríki. Jemen er í neðsta sæti á lista CIA Factbook um landsframleiðslu. Það þýðir m.a. að 54% þegna Jemens lifa við kjör sem teljast undir fátæktarmörkum.

Sum ríki Mið-Austurlanda, sérstaklega við Persaflóann, eru algerlega háð olíuiðnaðinum. Til að mynda koma 80% af þjóðartekjum Sádí-Arabíu frá olíuiðnaði. Svipað gildir um Kúveit og Sameinuðu arabísku furstadæmin. Tekjulindir annarra ríkja Mið-Austurlanda eru mun fjölbreytilegri. Þau hagnast meðal annars á ýmsum landbúnaði, baðmullarrækt, búfjárrækt, vefnaði, leðurvinnslu, og sölu lækningatækja og hergagna. Í hagkerfum Sameinuðu arabísku furstadæmanna og Barein er fjármálaþjónusta einnig mikilvæg auðsuppspretta. Ferðamennska hefur einnig verið stór þáttur í hagkerfi ríkja á borð við Tyrkland, Egyptaland, Líbanon og Ísrael.

Stjórnarfar

Afganistan

Aðalgrein: Afganistan

Íslamska emírsdæmið Afganistan er einræðisríki, nánar tiltekið klerkaveldi. Bráðabirgðastjórn hefur farið með völd í landinu frá árinu 2021, þegar Talíbanar endurheimtu völd í landinu með yfirtöku höfuðborgarinnar Kabúl.

Barein

Aðalgrein: Barein

Barein er einveldisríki, nánar tiltekið konungsríki sem er bundið af stjórnarskrá. Barein er konungsríki þar sem konungurinn (amir) fer fyrir framkvæmdavaldinu og velur í ríkisstjórn. Konungurinn er þjóðhöfðingi jafnt sem æðsti stjórnandi herafla Barein. Þrátt fyrir að konungurinn fari með framkvæmdavaldið hefur hann frá árinu 1956 framselt það að miklu leyti til ríkisstjórnarinnar. Konungurinn skipar forsætisráðherra sem velur og fer fyrir ríkisstjórn sem er skipuð 18 ráðherrum. Konungur og forsætisráðherra hafa báðir neitunarvald þegar kemur að ákvörðunum ríkistjórnarinnar. Stórt hlutfall ráðherra Barein tilheyra konungsættinni Al Khalifa. Embætti konungs gengur að erfðum frá föður til elsta sonar en konungur getur þó ákveðið að framselja embættið til annars karlkyns ættingja. Dómstólar Barein eru aðskildir frá framkvæmdavaldinu. Löggjafarvald Barein er í höndum Þjóðþingsins. Þjóðþingið situr í tveimur deildum, fulltrúadeildinni sem hefur 40 þjóðkjörna þingmenn og Shura-ráðinu þar sem sitja 40 þingmenn skipaðir af konungi.

Egyptaland

Aðalgrein: Egyptaland

Egyptaland er að formi til lýðræðisríki með forsetaþingræði. Stjórnskipan Egyptalands hvílir á stjórnarskrá sem var sett árið 1971, en endurbætt og aðlöguð að nýrri stjórnskipan í þjóðaratkvæðagreiðslu 19. mars 2011. Á egypska þinginu eru tvær deildir. Samkunda fólksins eða Majlis al Shaab er neðri deild þingsins. Í henni sitja 498 þjóðkjörnir og 10 skipaðir fulltrúar. Efri deildin kallast Shura-ráðið og sitja í henni 270 þjóðkjörnir og 90 skipaðir fulltrúar. Forsetinn fer fyrir framkvæmdavaldinu. Hann er kosinn í almennum kosningum. Forsetinn þarf að uppfylla ýmis skilyrði, meðal annars verður hann að vera egypskur ríkisborgari og eiga egypska foreldra. Forsetinn þarf einnig að hafa sinnt herskyldu og má ekki vera yngri en 40 ára. Dómsvaldið í Egyptalandi er óháð framkvæmda- og löggjafarvaldinu. Í egypska dómskerfinu eru bæði veraldleirm og trúarlegir dómstólar.

Írak

Aðalgrein: Írak

Írak er lýðræðisríki, nánar tiltekið sambandsríki sem býr við þingræði. Forsætisráðherra Íraks fer með framkvæmdavaldið ásamt forsetanum og ríkistjórn Íraks sem kallast ráðherraráðið. Löggjafarvaldið er í höndum tveggja löggjafarsamkundna, fulltrúaráðsins og Sambandsráðsins. Dómsvaldið í Írak er óháð framkvæmda- og löggjafarvaldinu.

Íran

Aðalgrein: Íran

Íslamska lýðveldið Íran er eina klerkaveldið (e.theocracy) í heiminum. Klerkaveldi sem stjórnskipan flokkast undir einræði. Klerkaveldi er stjórnarform þar sem æðsti valdhafi er sagður fara með vald Guðs, öll löggjöf byggir á trúarbrögðum og á að tjá vilja Guðs. Íslamska lýðveldið Íran var sett á fót árið 1979 í kjölfar byltingar gegn einveldisstjórn keisararans Mohammad-Reza Shah Pahlavi. Tvær tegundir stjórnsýslustofnana eru við lýði í Íran. Embætti sem er kosið í og embætti sem er skipað í. Kerfið flækist síðan vegna þess hversu margir valdakjarnarnir eru. Hinir svokölluðu valdakjarnar eru stofnanir sem eru hugsaðar sem trúarleg viðbót við hinar hefðbundnu ríkisstofnanir. Þar af leiðandi deila valdakjarnarnir ábyrgð með þeim stofnunum sem þeir eru viðbót við. Æðsta yfirvald íslamska lýðveldisins Íran er embætti æðsta leiðtoga. Embættið sameinar trúarlegt og veraldlegt yfirvald. Leiðtoginn er skipaður ævilangt af samkundu sérfræðinga. Í samkundunni sitja 86 klerkar sem kosnir eru til átta ára í senn. Forsetinn er kosinn í almennum kosningum á fjögurra ára fresti. Hann verður að vera karlkyns og af grein tólfunga Shí´ita. Hann þarf ekki að vera klerkur þrátt fyrir að það sé algengast. Forsetinn fer fyrir framkvæmdavaldinu um öll málefni önnur en þau sem Leiðtoginn sér um. Forsetinn skrifar undir frumvörp sem þingið hefur samþykkt og staðfestir þau sem lög. Hann skipar ráðherra ríkisstjórnarinnar og ríkisstjóra fylkja. Þingið getur lýst vantrausti á forsetann og leiðtoginn síðan svipt hann embætti í kjölfarið. Íranska þingið situr í einni deild og er kallað Majles. Það hefur 290 þingmenn sem kosnir eru í almennum kosningum til fjögurra ára í senn. Allir þingmenn verða að vera múslimar utan fimm. Stjórnarskrá Íran kveður á um að kristnir eigi að hafa þrjá fulltrúa á þingi, Gyðingar einn og Zaraþústrar einn. Þingið hefur löggjafarvald en löggjöfin má ekki ganga gegn stjórnarskránni eða Íslam. Samkvæmt 156. grein stjórnarskrár Íran er dómsvaldið óháð framkvæmda- og löggjafarvaldinu. Leiðtoginn skipar æðsta yfirmann dómskerfisins sem útnefnir síðan forseta Hæstaréttar.

Ísrael

Aðalgrein: Ísrael

Ísrael er lýðræðisríki, nánar tiltekið þingræðisríki. Ísraelska ríkisvaldið skiptist í þrjá hluta, framkvæmdavald, löggjafarvald og dómsvald. Forsætisráðherra Ísrael fer fyrir framkvæmdavaldinu. Ísraelska þingið fer með löggjafarvaldið og kallast Knesset. Þingið situr í einni deild og hefur 120 fulltrúa sem eru kosnir í almennum kosningum. Dómsvaldið er óháð framkvæmda- og löggjafarvaldinu. Ísraelsríki hefur ekki stjórnarskrá en í stað hennar svokölluð grunnlög sem þjóna á vissan hátt sama hlutverki. Þingið kýs forseta Ísraels til 7 ára í senn. Hann talar fyrir hönd Ísrael í alþjóðamálum en hefur lítil raunveruleg völd.

Jemen

Aðalgrein: Jemen

Stjórnarfar í Jemen er óljóst í dag vegna yfirtöku vopnaðra samtaka sem kallast Hútar eða Ansar Allah á árunum 2014-2015. Samtökin tóku ríkið yfir og tilkynntu að þau myndu leysa upp þáverandi stjórnarfyrirkomulag. Borgarastyrjöld hefur ríkt í landinu frá árinu 2015 og margir hópar gera tilkall til yfirráða í landinu.

Jórdanía

Aðalgrein: Jórdanía

Jórdanía er einveldisríki, nánar tiltekið konungsríki sem er bundið af stjórnarskrá. Stjórnarskráin skiptir völdum ríkisstjórnarinnar í framkvæmdavald, löggjafarvald og dómsvald. Löggjafarvaldið er bæði í höndum konungs og þingsins. Konungurinn er líka handhafi framkvæmdavaldsins ásamt ríkisstjórninni sem kölluð er ráðherraráðið. Dómsvaldið er falið sjálfstæðum dómstólum sem eru óháðir framkvæmda- og löggjafarvaldinu. Löggjafarþingið er kallað þjóðþingið og situr í tveimur deildum. Efri deildin kallast Öldungadeild. Þar sitja 30 þingmenn skipaðir af konungi. Konungur skipar þingmennina til 4 ára í senn í tveimur lotum, annan helminginn þegar tvö ár eru liðin af kjörtímabilinu. Þeir þingmann sem þá eru skipaðir sinna embætti þangað til tvö ár eru liðin af næsta kjörtímabili. Neðri deildin kallast Fulltrúadeildin. Fulltrúadeildin hefur 30 þjóðkjörna fulltrúa. Þingið er í raun frekar valdalítið og konungur fer að mestu leyti með löggjafavaldið. Dómskerfið í Jórdaníu byggir á Sharia lögum Íslamstrúar ásamt lögum af evrópskum uppruna. Þrjár tegundir dómstóla eru í Jórdaníu: Borgararéttur, Trúarréttur og sérdómstólar.

Líbanon

Aðalgrein: Líbanon

Líbanon er lýðræðisríki, nánar tiltekið þingræðisríki. Ríkisvaldinu er skipt eftir stjórnarskrá landsins í löggjafarvald, framkvæmdavald og sjálfstætt dómsvald. Löggjafarvaldið liggur hjá Fulltrúaþinginu sem á sitja 128 þingmenn sem kosnir eru á 4 ára fresti í almennum kosningum. Ríkisstjórn Líbanon, með forsætisráðherra landsins í forsvari, fer með framkvæmdavaldið. Dómsvaldið liggur hjá sjálfstæðum dómstólum.

Marokkó

Aðalgrein: Marokkó

Marokkó er einveldisríki, nánar tiltekið konungsríki þar sem konungdæmið gengur í arf og er bundið af stjórnarskrá. Konungur fer með framkvæmdavaldið og hann skipar ríkistjórnina. Konungur getur rofið þing, ógilt stjórnarskrána og boðað til kosninga. Hann er einnig æðsti yfirmaður hersins. Þingið situr í tveimur deildum, fulltrúadeildinni og ráðgjafadeildinni. Þingið hefur samt í raun engin völd. Valdið liggur allt hjá konungi. Dómstólar eru formlega séð sjálfstæðir í Marokkó, en konungur hefur hins vegar mikil áhrif í dómskerfinu.

Óman

Aðalgrein: Óman

Óman er einveldisríki, nánar til tekið konungsríki. Í Óman er soldáninn (konungur) bæði þjóðarleiðtogi og forsætisráðherra ríkisstjórnarinnar, sem fer með framkvæmdavaldið. Soldáninn fer með löggjafarvaldið en hefur sér til aðstoðar 27 manna ráðgefandi ráð sem kallað er ráðherraráðið. Ráðherraráðið hefur þó engin raunverulög völd. Dómskerfi Óman byggir á túlkun Ibadi á hinum íslömsku Sharia-lögum. Dómstólar eru héraðsbundnir og er stjórnað í samvinnu við gadi. Gadi er dómari sem hefur fengið stöðu sína annaðhvort með því að útskrifast frá háskóla með gráðu í íslömskum lögum eða með því að hafa stundað nám hjá innlendum trúarbragðasérfræðingum. Þrátt fyrir að dómskerfið sé mjög háð Sharia-lögum er reynt að komast að niðurstöðu sem er sanngjörn fyrir alla aðila. Þar af leiðandi hafa ættbálkalög í mörgum tilvikum blandast trúarlegum lögum.    

Pakistan

Aðalgrein: Pakistan

Pakistan er lýðræðisríki, nánar tiltekið sambandsríki sem býr við þingræði. Þing sambandsríkisins kallast Majlis-is-shoora eða ráðgjafaráðið. Ráðgjafaráðið fer með löggjafarvaldið. Það situr í tveimur deildum, öldungadeild sem er efri deildin og Þjóðþinginu sem er neðri deildin. Forsetinn er þjóðhöfðingi og hann skipar forsætisráðherrann. Forsætisráðherrann er alltaf valinn úr hópi þingmanna þjóðþingsins. Hann fer fyrir framkvæmdavaldinu. Dómstólar í Pakistan eru óháðir framkvæmda- og löggjafarvaldinu. Forseti Pakistan skipar dómara Hæstaréttar.

Palestína

Aðalgrein: Palestínuríki

Formlega er Palestína lýðræðisríki, Nánar tiltekið forsetaþingræði. Hins vegar er stjórnarfar í Palestínu í mikilli óvissu bæði vegna átaka hagsmunahópa innan ríkisins og vegna þess að ekki viðurkenna öll ríki Palestínu sem fullvalda ríki, t.d. nágrannaríki þeirra Ísrael.

Sameinuðu arabísku furstadæmin

Aðalgrein: Sameinuðu arabísku furstadæmin

Sameinuðu arabísku furstadæmin eru sambandsríki sjö ríkja sem búa við einveldi. Þau eru: Abú Dhabí, Ajman, Dúbaí, Fujairah, Ras al-khaimah, Sharjah og Umm al-Quwain. Ríkin búa við bráðabirgðastjórnarskrá sem sett var árið 1972. Stjórnarskráin skiptir ríkisvaldinu í löggjafarvald, framkvæmdavald og dómsvald. Hún skiptir einnig löggjafar- og framkvæmdavaldinu í alríkislögsögu og lögsögu furstadæmanna. Ríkisstjórnin fer með utanríkisstefnu sambandsríkjanna, varnar- og öryggismál þeirra, innflytjendamál og samskiptamál. Furstarnir fara með önnur völd. Framkvæmdavaldið samanstendur af Æðsta ráði sambandsins, Ráðherraráðinu og forsetanum. Æðsta ráðið fer með löggjafar- og framkvæmdavaldið á alríkisstiginu. Í Æðsta ráðnu sitja furstar ríkjanna sjö. Það kýs úr sínum röðum formann og varaformann til fimm ára í senn. Æðsta ráðið sér um alla stefnumótun og löggjöf fyrir alríkið. Forsetinn er stjórnarformaður æðsta ráðsins, hann er þjóðhöfðingi og æðsti stjórnandi herafla furstadæmanna. Forsetinn skipar forsætisráðherrann, varaforsætisráðherrana tvo, ráðherra ríkisstjórnarinnar og alla æðstu yfirmenn hersins. Dómsvaldið er óháð framkvæmda- og löggjafarvaldinu. Æðstu menn þess eru forseti dómsvaldsins og fimm aðrir dómarar sem forseti furstadæmanna skipar. Skipan þeirra er hins vegar einnig háð samþykki æðsta ráðsins.    

Sádí-Arabía

Aðalgrein: Sádi-Arabía

Konungsríkið Sádí-Arabía er einveldisríki með arfbundnu konungdæmi. Árið 1992 voru sett lög um rétt og ábyrgð ríkisstjórnarinnar sem kallast grunnlög um stjórnarhætti. Konungur Sádí-Araba er einnig forsætisráðherra, þjóðhöfðingi og æðsti stjórnandi hersins. Embætti konungs gengur í arf. Konungur skipar ríkisstjórnina eða ráðherraráðið á fjögurra ára fresti og mannar hana oftast fólki af konungsættinni. Löggjafarvaldið er í höndum konungs en hann hefur ráðgefandi þing sem kallað er Majlis as-Shura eða Shura-ráðið. Í ráðinu sitja 150 fulltrúar, skipaðir til 4 ára. Árið 2011 tilkynnti konungur að konur mættur sitja í ráðinu og skipaði 30 konur í ráðið. Löggjafarvald Sádí-Arabíu fylgir Sharia-lögum Íslamstrúar. Í réttarkerfi Sádía-Arabíu eru þrjú dómstig. Frumdómstólar sem eru almennir dómstólar, ógildingardómstólar (áfrýjunarréttur) og æðstu dómstólar.    

Súdan

Aðalgrein: Súdan

Súdan er að formi til lýðræðisríki, nánar tiltekið ríki sem býr við forsetaræði. Forsetinn er þjóðarleiðtogi og fer með framkvæmdavaldið. Forsetinn er í forsvari fyrir ríkisstjórnina. Hann er einnig æðsti stjórnandi hersins. Bæði ríkisstjórnin og þingið fara með löggjafarvaldið. Þingið skiptist í tvær deildir. Neðri deildin kallast Þjóðþingið og efri deildin kallast Ríkisráðið. Dómsvaldið er sjálfstætt en Stjórnarskrárrétturinn fer með það. 

Sýrland

Aðalgrein: Sýrland

Sýrland er að formi til lýðræðisríki sem býr við forsetaþingræði. Forsetinn er þjóðhöfðingi, hann fer fyrir framkvæmdavaldinu ásamt því að vera æðsti yfirmaður hersins. Forsetinn er kosinn í almennum kosningum á 7 ára fresti. Forsetinn skipar forsætisráðherra. Þing fólksins eða Majlis al-shaab fer með löggjafarvald í Sýrlandi. Þingið situr í einni deild og er kosið í almennum kosningum á 4 ára fresti. Dómsvaldið er óháð framkvæmda- og löggjafarvaldinu, dómarar eru tilnefndir af forsetanum en síðan skipaðir af svokölluðu æðsta dómsráði.

Túnis

Aðalgrein: Túnis

Túnis er lýðræðisríki, nánar tiltekið ríki sem býr við forsetaþingræði. Forsetinn fer með framkvæmdavaldið en hann er kosinn í almennum kosningum til 5 ára í senn. Forsetinn skipar forsætisráðherrann og ríkisstjórnina. Þingið fer með löggjafarvaldið í Túnis en það kallast Samkunda fulltrúa fólksins. Á þinginu sitja 217 fulltrúar, kosnir í almennum kosningum. Löggjöf í Túnis byggist á frönskum lögum og Sharia- lögum íslamstrúar. Dómsvaldið er óháð framkvæmda- og löggjafarvaldinu. Æðsti dómstóll Túnis nefnist Hæstiréttur.

Tyrkland

Aðalgrein: Tyrkland

Tyrkland er lýðræðisríki, nánar til tekið forsetaræði. Forseti, ásamt ríkisstjórn, fer með framkvæmdarvaldið. Völd forseta voru lengi formlega lítil en jukust verulega eftir að stjórnarskrárbeytingar voru samþykktar í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 2017. Forsetinn er þjóðhöfðingi og er kosinn til sjö ára í senn. Þjóðþingið fer með löggjafarvaldið en það er skipað 450 fulltrúum sem kosnir eru í almennum kosningum til fimm ára í senn.  Dómsvaldið er óháð framkvæmda- og löggjafarvaldinu.