Hútí-fylkingin
Hútí-fylkingin (opinberlega Ansar Allah en í daglegu tali Hútar) er stjórnmála- og vígahópur sem varð til í Saada-héraði í Jemen á tíunda áratugnum. Hútar hafa haldið uppi vopnaðri baráttu gegn stjórnvöldum Jemen frá árinu 2004 og hafa frá árinu 2015 ráðið yfir Sana, höfuðborg landsins.
| Hútí-fylkingin الحوثيون Ansar Allah أنصار الله | |
|---|---|
 Slagorð Hútí-fylkingarinnar. Á því stendur: „Guð er mestur Dauða á Bandaríkin Dauða á Ísrael Bölvun á Gyðinga Megi íslam sigra.“ | |
.svg) Yfirráðasvæði Húta sést í grænum lit. | |
| Stofnun | 1992 |
| Gerð | Stjórnmálahreyfing, hernaðarsamtök |
| Höfuðstöðvar | Saada, Jemen (frá 1994) Sana, Jemen (frá 2014) |
| Forstöðumaður | Hússein Badreddin al-Hútí † (1994–2004) Abdúl Malik al-Hútí (2004–) |
Saga breyta
Hútí-fylkingin var stofnuð árið 1992 og er kennd við Hússein Badreddin al-Hútí, upphaflegan leiðtoga hreyfingarinnar.[1] Hútar aðhyllast zaidisma, sjaldgæfa útgáfu af íslamstrú sem er jafnan flokkuð sem afbrigði af sjía-íslam.[2] Hreyfingin var í upphafi friðsöm og talaði fyrir umburðarlyndi meðal Jemena og auknu sjálfræði fyrir zaidíska ættbálka í norðurhluta Jemen[3] en árið 2004 hófu Hútar hins vegar uppreisn gegn ríkisstjórn Ali Abdullah Saleh forseta sem leiddi til þess að Hússein var drepinn. Eftir dauða Hússeins tók bróðir hans, Abdúl Malik al-Hútí, við forystu hreyfingarinnar ásamt tveimur fleiri bræðrum.[1]
Í arabíska vorinu árið 2011 tóku Hútar þátt í fjöldamótmælum gegn stjórn Saleh sem leiddu til þess að Saleh sagði af sér í byrjun næsta árs og Abdrabbuh Mansur Hadi tók við forsetaembættinu. Eftir byltinguna gegn Saleh tóku Hútar, ásamt ýmsum öðrum þjóðfélagshópum, þátt í umræðum um framtíðarskipulag Jemens en hreyfingin gekk frá borðinu áður en fullnaðarsamkomulag náðist.[4] Árið 2014 tókst Hútum að nýta sér veikleika ríkisstjórnar Hadi og leggja undir sig stóra hluta af Jemen. Í janúar árið 2015 lögðu Hútar undir sig höfuðborgina Sana, hnepptu Hadi forseta í stofufangelsi og neyddu hann til að segja af sér. Hadi slapp úr haldi Hútanna mánuði síðar, afturkallaði afsögn sína og kom upp bækistöðum eigin ríkisstjórnar í Aden.[5] Borgarastyrjöld hefur ríkt í Jemen á milli Hútí-fylkingarinnar og stjórnar Jemen síðan þá.
Í mars árið 2015 hófu stjórnvöld Sádi-Arabíu inngrip í borgarastyrjöldina í Jemen til að aðstoða Hadi við að vinna bug á uppreisn Húta. Sádar hafa vænt Húta um að vera bandamenn sjíaíslömsku klerkastjórnarinnar í Íran eða um að vera blátt áfram strengjabrúður Írana. Stjórnvöld í Íran neita því opinberlega að hafa veitt Hútum stuðning í borgarastyrjöldinni og deilt hefur verið um hve mikil, ef einhver, ítök Írana eru í uppreisn Hútanna. Líklegt þykir þó að áhrif Írana í hreyfingunni hafi aukist á síðari köflum stríðsins og að Hútar hafi tekið við vopnasendingum frá Íran.[6][7]
Frá 2014 til 2017 voru Hútarnir í bandalagi við hinn gamla óvin sinn, fyrrum forsetann Saleh, og nutu stuðnings öryggissveita hans gegn ríkisstjórn Hadi þegar Sana var hertekin. Hútar snerust gegn Saleh á ný í lok ársins 2017 þegar Saleh reyndi að hefja samningaviðræður við Sáda og sökuðu hann um landráð. Til átaka kom milli Húta og stuðningsmanna Saleh í Sana og Saleh sjálfur var drepinn þegar hann reyndi að flýja borgina.[8]
Í janúar árið 2021 lýsti ríkisstjórn Bandaríkjanna því yfir að Hútí-fylkingin yrði formlega skilgreind af ríkinu sem hryðjuverkasamtök.[9] Ákvörðunin sætti talsverðri gagnrýni, meðal annars af hálfu Matvælaáætlunar Sameinuðu þjóðanna, þar sem talið var líklegt að skilgreiningin myndi erfiða innflutning á matvælum og hjálpargögnum til stríðshrjáðra borgara sem búa á yfirráðasvæði Húta í Jemen.[10] Þessi sjónarmið leiddu til þess að Hútar voru teknir af hryðjuverkalistanum í febrúar sama ár eftir stjórnarskipti í Bandaríkjunum.[11]
Hútí-fylkingin hefur tekið afstöðu með Hamas-samtökunum í stríði Ísraels á Gasa frá árinu 2023. Í desember það ár tilkynntu Hútar að þeir myndu skjóta á öll skip sem siglt væri um Rauðahaf til Ísraels nema þeim yrði einnig siglt til Palestínu með neyðaraðstoð fyrir íbúa þar. Hútí-fylkingin hefur jafnframt gert tilraunir til drónaárása á Ísrael vegna stríðsins.[12] Bretar og Bandaríkjamenn hófu árásir á Hútí-fylkinguna vegna árása hennar á flutningaskip á Rauðahafi í janúar 2024.[13] Áætlað er að Bandaríkin setji Húta aftur á lista yfir hryðjuverkasamtök vegna árásanna.[14]
Tilvísanir breyta
- ↑ 1,0 1,1 Guðsteinn Bjarnason (1. apríl 2015). „Jemen sagt að hruni komið“. Fréttablaðið. Sótt 22. september 2019.
- ↑ Gunnar Hrafn Jónsson (19. júní 2018). „Forsaga hörmunganna í Jemen - fyrri hluti“. Vísir. Sótt 22. september 2019.
- ↑ Al Batati, Saeed (21. ágúst 2014). „Who are the Houthis in Yemen?“. Al Jazeera. Afrit af upprunalegu geymt þann 23. ágúst 2014.
- ↑ Birta Björnsdóttir (20. janúar 2024). „Hverjir eru Hútar?“. RÚV. Sótt 20. janúar 2024.
- ↑ Sunna Ósk Logadóttir (28. mars 2017). „Hvað gengur á í Jemen?“. mbl.is. Sótt 22. september 2019.
- ↑ Gunnar Hrafn Jónsson (20. júní 2018). „Forsaga hörmunganna í Jemen - seinni hluti“. Vísir. Sótt 22. september 2019.
- ↑ Þórgnýr Einar Albertsson (6. apríl 2018). „Íran og Sádi-Arabía: Í köldu stríði“. Fréttablaðið. Afrit af upprunalegu geymt þann 24. mars 2023. Sótt 18. september 2019.
- ↑ „Fyrrverandi forseti Jemens myrtur“. mbl.is. 14. desember 2017. Sótt 22. september 2019.
- ↑ Markús Þ. Þórhallsson (11. janúar 2021). „Bandaríkjamenn skilgreina Húta nú sem hryðjuverkasamtök“. RÚV. Sótt 6. febrúar 2021.
- ↑ „Hútar lýstir hryðjuverkasamtök: dauðadómur yfir milljónum Jemena“. Upplýsingaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna fyrir Vestur-Evrópu. 15. janúar 2021. Sótt 6. febrúar 2021.
- ↑ Ævar Örn Jósepsson (6. febrúar 2021). „Taka Húta í Jemen af hryðjuverkalista“. RÚV. Sótt 6. febrúar 2021.
- ↑ Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir (26. desember 2023). „Hútar lýsa yfir ábyrgð á eldflaugaárás í Rauðahafi“. Vísir. Sótt 13. janúar 2024.
- ↑ „Hefja árás gegn Hútum“. mbl.is. 11. janúar 2024. Sótt 13. janúar 2024.
- ↑ Ari Páll Karlsson (17. janúar 2024). „Vilja skilgreina Húta sem hryðjuverkasamtök“. RÚV. Sótt 17. janúar 2024.