Atlantshafsbandalagið

Atlantshafsbandalagið (einnig NATÓ eftir enskri skammstöfun á nafni þess: North Atlantic Treaty Organisation eða OTAN eftir franskri skammstöfun á heiti þess, (l'Organisation du traité de l'Atlantique nord)) er hernaðarbandalag. Skrifað var undir stofnsáttmála bandalagsins í Washington D.C. 4. apríl 1949.

Atlantshafsbandalagið North Atlantic Treaty Organization Organisation du traité de l'Atlantique nord
Fáni Atlantshafsbandalagsins
Aðildarríki Atlantshafsbandalagsins (2020) sjást hér grænlituð.
Skammstöfun	NATO (enska); OTAN (franska)
Einkennisorð	Animus in consulendo liber
Stofnun	4. apríl 1949 (1949-04-04)
Gerð	Hernaðarbandalag
Höfuðstöðvar	Brussel, Belgíu
Meðlimir	32 Albanía Bandaríkin Belgía Bretland Búlgaría Danmörk Eistland Finnland Frakkland Grikkland Holland Ísland Ítalía Kanada Króatía Lettland Litáen Lúxemborg Norður-Makedónía Noregur Pólland Portúgal Rúmenía Slóvakía Slóvenía Spánn Svartfjallaland Svíþjóð Tékkland Tyrkland Ungverjaland Þýskaland
Opinber tungumál	Enska, franska
Framkvæmdastjóri	Mark Rutte
Yfirmaður hermálanefndarinnar	Rob Bauer
Yfirmaður Evrópuherstjórnarinnar	Christopher G. Cavoli
Yfirmaður herstjórnarmiðstöðvarinnar	Philippe Lavigne
Vefsíða	www.nato.int

Kjarni bandalagsins er 5. grein stofnsáttmálans þar sem því er lýst yfir að árás á eitt bandalagsríki í Evrópu eða Norður-Ameríku jafngildi árás á þau öll. Sú grein var hugsuð til að gera Sovétríkjunum það ljóst að innrás inn í Vestur-Evrópu jafngilti stríðsyfirlýsingu við Bandaríkin og allan hernaðarmátt þeirra. Á móti stofnuðu Sovétríkin ásamt bandamönnum sínum í Austur-Evrópu Varsjárbandalagið. Hernaðarbandalögin tvö léku síðan aðalhlutverk í Kaldastríðinu og því vígbúnaðarkapphlaupi og kjarnorkuvopnavæðingu sem einkenndu það. Innrás Sovétmanna í Vestur-Evrópu varð aldrei að veruleika og 5. grein NATO-samningsins hefur aðeins verið notuð einu sinni en það var 12. september 2001 eftir hryðjuverkaárás á Bandaríkin.

Aðild Íslands að NATO

Aðalgrein: Óeirðirnar á Austurvelli 1949

Lög um inngöngu Íslands í NATO voru samþykkt á Alþingi, 30. mars 1949. Þau voru mjög umdeild og talsverðar óeirðir urðu í sambandi samþykkt þeirra á Austurvelli. Andstæðingar NATO-aðildar kröfðust þjóðaratkvæðis um þetta mikilvæga mál en ekki var orðið við því. Hins vegar var því lofað að aldrei yrði erlendur her á íslenskri grundu á friðartímum. NATO ásamt Bandaríkjaher rak Keflavíkurherstöðina á Miðnesheiði frá 1951 til 2006.

Aðildarríki

Stofnfélagar (1949): Bandaríkin Belgía Bretland Danmörk Frakkland Holland Ísland Ítalía Kanada Lúxemborg Noregur Portúgal

Ríki sem fengu inngöngu síðar: Grikkland (1952) Tyrkland (1952) Þýskaland (1955) Spánn (1982) Pólland (1999) Tékkland (1999) Ungverjaland (1999) Búlgaría (2004) Eistland (2004) Lettland (2004) Litáen (2004) Rúmenía (2004) Slóvakía (2004) Slóvenía (2004) Albanía (2009) Króatía (2009) Svartfjallaland (2017) Norður-Makedónía (2020) Finnland (2023) Svíþjóð (2024)

• Þýskaland gekk í sambandið sem Vestur-Þýskaland, landsvæðið sem áður var Austur-Þýskaland varð hluti af NATÓ með sameiningu þýsku ríkjanna árið 1990.

• Svíþjóð og Finnland sóttu um aðild að bandalaginu eftir innrás Rússa í Úkraínu 2022. Finnland fékk inngöngu 4. apríl, 2023 og Svíþjóð 7. mars, 2024.

Tenglar

• Heimasíða Atlantshafsbandalagsins
• Fastanefnd Íslands hjá NATO Geymt 31 desember 2010 í Wayback Machine
• Misminni frá marslokum 1949; grein um óeirðirnar á Austurvelli 30. mars 1949; Morgunblaðið 1989
• The Atlantic Community: Iceland Geymt 28 febrúar 2012 í Wayback Machine heimildarmynd unninn af Atlantshafsbandalaginu um Ísland frá miðjum sjötta áratugnum
• „Barátta milli góðs og ills : NATO-Mangi slær ekki af
• Það er enginn hlutlaus nema hóran

  Þessi grein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.