Króatía

Króatía er ríki á Balkanskaga í Suðaustur-Evrópu. Króatía á strönd að Adríahafi og landamæri að Slóveníu og Ungverjalandi í norðri, Serbíu í austri og Svartfjallalandi á örstuttum kafla allra syðst. Króatía á einnig landamæri að Bosníu og Hersegóvínu en hún umlykur það land að mestu. Höfuðborg og stærsta borg Króatíu er Zagreb. Landið skiptist í 20 sýslur og Zagreb. Flestir íbúar eru rómversk-kaþólskir. Króatíska er opinbert tungumál landsins.

Lýðveldið Króatía
Republika Hrvatska
Fáni	Skjaldarmerki
Þjóðsöngur: Lijepa naša domovino
Höfuðborg	Zagreb
Opinbert tungumál	króatíska
Stjórnarfar	Lýðveldi
Forseti	Zoran Milanović
Forsætisráðherra	Andrej Plenković
Evrópusambandsaðild	1. júlí 2013
Flatarmál  • Samtals  • Vatn (%)	126. sæti 56.542 km² 1,09
Mannfjöldi  • Samtals (2011)  • Þéttleiki byggðar	128. sæti 4.284.889 79/km²
VLF (KMJ)	áætl. 2014
• Samtals	80,620 millj. dala (79. sæti)
• Á mann	18.314 dalir (57. sæti)
VÞL (2012)	0.805 (47. sæti)
Gjaldmiðill	Evra
Tímabelti	UTC +1 (UTC +2 á sumrin)
Þjóðarlén	.hr
Landsnúmer	++385

Í fornöld var landið hluti af Illyríu og síðan rómverska skattlandinu Dalmatíu. Króatar numu þetta land snemma á 7. öld en deilt er um það hvaðan þeir komu. Á miðöldum voru þar tvö hertogadæmi undir keisaranum í Konstantínópel, Pannónía og Dalmatía. Á 9. öld gerðust króatar kristnir og konungsríkið Króatía var stofnað um árið 925 en þetta ríki gekk í konungssamband við Ungverjaland árið 1102. Landið varð fyrir árásum frá Tyrkjaveldi í austri og Feneyska lýðveldinu í vestri. Á 16. öld varð það hluti af ríki Habsborgara og síðar Austurríki-Ungverjalandi. Eftir Fyrri heimsstyrjöld lýsti króatíska þingið yfir sjálfstæði og ákvað síðan að gerast hluti af Júgóslavíu. Þegar Þjóðverjar og Ítalir lögðu Júgóslavíu undir sig í Síðari heimsstyrjöld var leppríki nasista stofnað í Króatíu en hlutar Dalmatíustrandarinnar voru hernumdir af Ítölum. Eftir stríð varð Króatía eitt af fylkjum sósíalíska sambandsríkisins Júgóslavíu. Króatía lýsti yfir sjálfstæði frá Júgóslavíu 1991 eftir að borgarastyrjöldin í Júgóslavíu hófst. Sjálfstæðisstríð Króatíu stóð í fjögur ár og lauk með sigri króata árið 1995. Króatía gerðist aðili að Atlantshafsbandalaginu árið 2009 og Evrópusambandinu árið 2013.

Króatía er hátekjuland með háa lífsgæðavísitölu. Tveir þriðju vergrar landsframleiðslu liggja í þjónustugeiranum. Iðnframleiðsla er aðallega bundin við skipasmíðar, matvælaframleiðslu, lyfjaframleiðslu, upplýsingatækni, líftækni og timbur. Króatía er líka vinsælt ferðamannaland. Frá aldamótunum 2000 hefur Króatía fjárfest verulega í hraðbrautum og járnbrautum sem tengja landið við stofnbrautakerfi Evrópu. Sjö alþjóðaflugvellir eru í Króatíu, í Zagreb, Zadar, Split, Dubrovnik, Rijeka, Osijek og Pula.

Heiti

Uppruni heitis landsins er óviss en talið er að það sé komið úr norðvesturslavnesku sem heiti á slavneskum þjóðflokki. Heitið kemur fyrst fyrir í miðaldalatínu sem Croātia og í áletrun frá 9. öld þar sem Branímír af Króatíu er kallaður DUX CRUATORVM.

Landlýsing

Króatía er alls 56.594 ferkílómetrar. Landamæri Króatíu eru 2.237 km löng og strandlengjan er 5.835 km. Dinara-tindur er hæsti punktur landsins í 1.831 metra hæð í Dínarísku-ölpunum. Þar er karstlandslag með djúpum hellum.

Eyjar Króatíu eru yfir þúsund talsins og 3300 ferkílómetrar og eru Cres og Krk stærstar. Helstu fljót í landinu eru Dóná (sem rennur í gegnum borgina Vukovar), Drava, Kupa og Sava. Um 44% landsins er vaxið skógi og 9% landsins er verndað svæði, þar af eru 8 þjóðgarðar.

Stjórnsýslueiningar

Stjórnskipan Króatíu er tvískipt: Frá 1992 hefur Króatíu verið skipt í 20 sýslur líkt og á miðöldum þótt þessar sýslur séu gjörólíkar þeim fyrri. Zagreb nýtur þeirrar sérstöðu að vera bæði sýsla og borg. Sýslurnar skiptast svo í 429 sveitarfélög og 127 borgir.

Sýsla	Höfuðstaður	Stærð (km²)	Mannfjöldi í manntali 2011
Bjelovar-Bilogora	Bjelovar	2.652	119.743
Brod-Posavina	Slavonski Brod	2.043	158.559
Dubrovnik-Neretva	Dubrovnik	1.783	122.783
Istria	Pazin	2.820	208.440
Karlovac	Karlovac	3.622	128.749
Koprivnica-Križevci	Koprivnica	1.746	115.582
Krapina-Zagorje	Krapina	1.224	133.064
Lika-Senj	Gospić	5.350	51.022
Međimurje	Čakovec	730	114.414
Osijek-Baranja	Osijek	4.152	304.899
Požega-Slavonia	Požega	1.845	78.031
Primorje-Gorski Kotar	Rijeka	3.582	296.123
Šibenik-Knin	Šibenik	2.939	109.320
Sisak-Moslavina	Sisak	4.463	172.977
Split-Dalmatia	Split	4.534	455.242
Varaždin	Varaždin	1.261	176.046
Virovitica-Podravina	Virovitica	2.068	84.586
Vukovar-Syrmia	Vukovar	2.448	180.117
Zadar	Zadar	3.642	170.398
Zagreb-sýsla	Zagreb	3.078	317.642
Zagreb-borg	Zagreb	641	792.875

Tenglar

• Vanmegna vængir Íkarosar; 1. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1968
• Vanmegna vængir Íkarosar; 2. grein í Lesbók Morgunblaðsins 1968

  Þessi landafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.