Gínea
- Fyrir aðrar merkingar má sjá aðgreiningarsíðuna.
Lýðveldið Gínea er land í Vestur-Afríku með landamæri að Gíneu-Bissá og Senegal í norðri, Malí í norðaustri, Fílabeinsströndinni í suðaustri, Líberíu í suðri og Síerra Leóne í suðvestri. Landið á strönd að Atlantshafinu í vestri. Nafnið er dregið af því heiti sem áður var notað um alla vesturströnd Afríku sunnan Sahara og norðan Gíneuflóa, kemur úr máli Berba og merkir „land hinna svörtu“. Áður hét landið Franska Gínea. Gínea er stundum kölluð Gínea-Kónakrí til aðgreiningar frá Gíneu-Bissá.
| République de Guinée | |
|
|
| Fáni | Skjaldarmerki |
| Kjörorð: Travail, Justice, Solidarité (franska: Vinna, réttlæti, samstaða) | |
| Þjóðsöngur: Liberté | |
| |
| Höfuðborg | Kónakrí |
| Opinbert tungumál | franska |
| Stjórnarfar | Lýðveldi
|
| Forseti Forsætisráðherra |
Alpha Condé Ibrahima Kassory Fofana |
| Sjálfstæði | |
| - frá Frakklandi | 2. október 1958 |
| Flatarmál - Samtals - Vatn (%) |
78. sæti 250.158 km² ~0 |
| Mannfjöldi - Samtals (2014) - Þéttleiki byggðar |
81. sæti 11.474.383 46/km² |
| VLF (KMJ) - Samtals - á mann |
áætl. 2011 11,464 millj. dala (141. sæti) 1.082 dalir (175. sæti) |
| VÞL (2010) |  0.340 (178. sæti)
|
| Gjaldmiðill | Gíneufranki (FG) |
| Tímabelti | UTC |
| Þjóðarlén | .gn |
| Landsnúmer | 224 |
Landið þar sem Gínea hefur í gegnum söguna verið hluti af ýmsum vesturafrískum ríkjum á borð við Ganaveldið, Malíveldið og Songhæveldið. Fúlanar stofnuðu íslamska ríkið Futa Jallon í miðhluta Gíneu á 18. öld. Wassoulou-veldið var skammlíft ríki undir stjórn mandinkans Samori Touré sem beið ósigur fyrir Frökkum árið 1898. Núverandi landamæri Gíneu eru afleiðing af samningum Frakka við önnur nýlenduveldi á svæðinu. Gínea varð hérað innan Frönsku Vestur-Afríku. Árið 1958 kaus yfirgnæfandi meirihluti íbúa sjálfstæði frá Frakklandi. Landið lýsti formlega yfir sjálfstæði árið 1958 og Ahmed Sékou Touré varð fyrsti forseti þess. Undir hans stjórn varð landið bandamaður Sovétríkjanna og útfærði afrískan sósíalisma innanlands, sem meðal annars fól í sér að bæla niður alla stjórnarandstöðu með mikilli hörku. Sékou Touré ríkti til dauðadags árið 1984 en skömmu eftir það frömdu herforingjar valdarán undir stjórn Lansana Conté. Borgaraleg stjórn tók við með frjálsum þingkosningum árið 1995 en Conté sat sem forseti til dauðadags árið 2008. Um leið tók herinn aftur völdin en borgaraleg stjórn tók við eftir forsetakosningar árið 2010.
Landið sveigir í suður eftir því sem innar dregur. Þar er Gíneuhálendið þar sem eru upptök Senegalfljóts, Nígerfljóts og Gambíufljóts. Hæsti tindur Gíneu er Nimbafjall 1.752 metra yfir sjávarmáli. Stærsta borgin er höfuðborgin Kónakrí þar sem tvær af tíu milljónum íbúa landsins búa. Um 80% íbúa starfa við landbúnað en helsta útflutningsvara landsins er báxít. Gínea er fjórði stærsti báxítútflytjandi heims en þar eru líka gull- og demantanámur.
Héruð og umdæmiBreyta
Gínea skiptist í fjögur náttúruleg héruð sem hvert hefur sín landfræðilegu og menningarlegu séreinkenni:
- Strandhéruð Gíneu (La Guinée Maritime) ná yfir 18% landsins
- Mið-Gínea (La Moyenne-Guinée) nær yfir 20% landsins
- Efri-Guinea (La Haute-Guinée) nær yfir 38% landsins
- Skóglendi Gíneu (Guinée forestière) nær yfir 23% landsins og einkennist bæði af skógum og fjallendi
Gíneu er skipt í átta héruð sem aftur skiptast í 33 umdæmi:
| Hérað | Höfuðstaður | Íbúar(2010) | |
|---|---|---|---|
 |
Conakry-hérað | Kónakrí | 2.325.190 |
| Nzérékoré-hérað | Nzérékoré | 1.528.908 | |
| Kankan-hérað | Kankan | 1.427.568 | |
| Kindia-hérað | Kindia | 1.326.727 | |
| Boké-hérað | Boké | 965.767 | |
| Labé-hérað | Labé | 903.386 | |
| Faranah-hérað | Faranah | 839.083 | |
| Mamou-hérað | Mamou | 719.011 |
- Höfuðborgin Kónakrí telst sérstakt umdæmi.
