Alþjóðlegi sakamáladómstóllinn

Alþjóðlegi sakamáladómstólinn er milliríkjastofnun sem situr í Haag í Hollandi. Hann hefur sjálfvirka lögsögu sem sóknaraðili gegn einstaklingum sem grunaðir eru um alþjóðaglæpi sem þýðir að dómstólinn er óháður sérstöku samþykki viðkomandi ríkja. Dæmi um mál sem dómstólinn getur látið til sín taka eru þjóðarmorð, glæpir gegn mannkyni og stríðsglæpir. Í nánustu framtíð er hægt að sjá dómstólinn sækja mál er varðar brot á „almennum“ friði í heiminum.

Alþjóðlegi sakamáladómstóllinn (á opinberum tungumálum) Enska: International Criminal Court Franska: Cour pénale internationale Arabíska: المحكمة الجنائية الدولية Kínverska: 国际刑事法院 Rússneska: Международный уголовный суд Spænska: Corte Penal Internacional
Merki Alþjóðlega sakamáladómstólsins
Kort sem sýnir aðildarríki Alþjóðlega sakamáladómstólsins.   Aðildarríki   Ríki sem hafa undirritað en ekki fullgilt Rómarsamþykkt   Aðildarríki sem dró aðild sína til baka   Undirskriftarríki sem dró undirskrift sína til baka   Hvorki aðildarríki né undirskriftarríki
Skammstöfun	ICC
Stofnun	Rómarsamþykkt gerð: 17. júlí 1998 (1998-07-17) Tók gildi: 1. júlí 2002 (2002-07-01)
Höfuðstöðvar	Haag, Hollandi
Forseti	Tomoko Akane
Vefsíða	www.icc-cpi.int

Dómstólnum er ætlað að vera framlenging við núverandi innlend dómskerfi hjá þjóðum heimsins. Dómstólinn getur aðeins beitt lögsögu sinni þegar ákveðin skilyrði eru uppfyllt, svo sem þegar innlendir dómstólar eru ófúsir eða ófærir um að sækja glæpamenn til saka. Einnig er það skilyrði að annaðhvort þegnríki hins ákærða eða ríkið þar sem ákært brot var framið í sé aðili að Rómarsamþykktinni. Í málum sem tengjast stríðsglæpum er aðildarríkjum heimilt að undanþiggja sig lögsögu dómsins í allt að sjö ár frá aðild ríkisins að samþykktinni. Einnig getur Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna vísað málum til dómstólsins og einnig einstök ríki. Dómstólinn var stofnsettur 1. júlí 2002, sama dagsetning og Rómarsamþykktin gekk í gildi. Rómarsamþykktin er samþykkt sem lögð er til grundvallar dómstólnum. Hún er þjóðréttarsamningur sem ríki gerast aðilar að með undirritun Rómarsamþykktarinnar og verða þar með aðilar að dómstólnum.

Á alþjóðaráðstefnu í Róm 1998, samþykktu 120 ríki að koma dómstólnum á legg. Síðustu ellefu samþykktirnar sem nauðsynlegar voru fyrir samþykkt dómstólsins voru fullgiltar 11. apríl 2002. Ísland varð tíunda aðildarríkið til þess að fullgilda samþykktina þann 25. maí árið 2000. Með fullgildingu samþykktarinnar hafa 122 ríki gerst aðilar að Alþjóðasakamáladómstólnum. Alþjóðasakamáladómstóllinn er varanlegt dómsvald, ólíkt til dæmis Alþjóðastríðsglæpadómstólnum sem fékkst við málefni fyrrum Júgóslavíu og Rúanda þar sem er takmörkuð lögsaga er varðar tíma og rúm. Mál sem dómstóllinn getur tekið til meðferðar verða að hafa verið framin eftir stofnun hans 1. júlí 2002.

Uppbygging

Dómstóllinn hefur fjórar meginstoðir í sínu innra kerfi. Það er formennska fyrir dómstólnum sem er skipuð þremur dómurum sem eru valdir af jafningjum sínum í dómstólaráði dómstólsins. Forseti dómstólsins er Tomoko Akane (Japan). Rosario Salvatore Aitala (Ítalía) er fyrsti varaforseti og Reine Alapini-Gansou (Benín) er annar varaforseti. Dómstólaráðið hlustar á mál sem eru sótt fyrir dómnum. Það er skipað 18 dómurum sem er skipt upp í deildir.

Dómarar

Eftirtaldir dómarar skipa dómstólinn og þar með dómstólsráðið.

Dómarar við Alþjóðlega sakamáladómstólinn

Nafn	Ríki	Tók við embætti	Lætur af embætti	Deild	Athugasemdir
Tomoko Akane	Japan	2018	2027	Áfrýjunardeild	Forseti
Rosario Salvatore Aitala	Ítalía	2018	2027	Forréttardeild	Fyrsti varaforseti
Reine Alapini-Gansou	Benín	2018	2027	Forréttardeild	Annar varaforseti
Luz del Carmen Ibáñez Carranza	Perú	2018	2027	Áfrýjunardeild
Solomy Balungi Bossa	Úganda	2018	2027	Áfrýjunardeild
Kimberly Prost	Kanada	2018	2027	Réttardeild
Joanna Korner	Bretland	2021	2030	Réttardeild
Gocha Lordkipanidze	Georgía	2021	2030	Áfrýjunardeild
Socorro Flores Liera	Mexíkó	2021	2030	Forréttardeild
Sergio Gerardo Ugalde Godinez	Kosta Ríka	2021	2030	Forréttardeild
Miatta Maria Samba	Síerra Leóne	2021	2030	Réttardeild
Althea Violet Alexis-Windsor	Trínidad og Tóbagó	2021	2030	Réttardeild
Keebong Paek	Suður-Kórea	2024	2033	Réttardeild
Erdenebalsuren Damdin	Mongólía	2024	2033	Áfrýjunardeild
Iulia Motoc	Rúmenía	2024	2033	Forréttardeild
Haykel Ben Mahfoudh	Túnis	2024	2033	Forréttardeild
Nicolas Guillou	Frakkland	2024	2033	Réttardeild
Beti Hohler	Slóvenía	2024	2033	Réttardeild

Skrifstofa saksóknara er undir stjórn saksóknara sem rannsakar og sækir mál fyrir dómstólnum. Skrifstofunni veitir forstöðu Karim Ahmad Khan (Bretland) sem var kosin af aðildarríkjunum til að gegna embætti í níu ár. Saksóknara til aðstoðar er aðstoðarsaksóknarinn Nazhat Shameem (Fídjí).

Að lokum heyrir almenn stjórnsýsla réttarins undir dómritara, hann er kosinn til fimm ára í senn af dómurum. Þar fellur undir stjórn höfuðstöðva, framkvæmd gæsluvarðhalda og aðstaða verjenda auk annars. Að auki eru nokkrar undirstofnanir starfandi við réttinn. Þar má meðal annars nefna skrifstofu verjenda fórnarlamba og skrifstofu verjenda ákærðra við dómstólinn.

Einnig er starfandi sjóður innan dómstólsins stofnaður af aðildarríkjum hans sem styður við fórnarlömb og aðstandendur mála sem falla undir lögsögu hans.

Handtökuskipanir

Þann 17. mars 2023 gáfu dómarar Alþjóðlega sakamáladómstólsins út handtökuskipun á hendur Vladímír Pútín, forseta Rússlands, og Maríu Lvova-Belova, umboðsmanni barna í Rússlandi, vegna tilkynninga um að fjölda úkraínskra barna hefði verið rænt í innrás Rússa í Úkraínu og þau flutt til Rússlands. Í júní 2024 gaf dómstóllinn einnig út handtökuskipun gegn rússneska varnarmálaráðherranum Sergej Shojgú og Valeríj Gerasímov, yfirmanni rússneska herráðsins, vegna ætlaðra stríðsglæpa sem þeir hefðu framið með því að beina árásum gegn óbreyttum borgurum og borgaralegum innviðum í Úkraínu.

Þann 20. maí 2024 fór Karim Ahmad Khan, saksóknari við sakamáladómstólinn, fram á að alþjóðleg handtökuskipun yrði gefin út á hendur Benjamín Netanjahú, forsætisráðherra Ísraels, Yoav Gall­ant, varnarmálaráðherra Ísraels, og gegn háttsettum leiðtogum innan Hamas-samtakanna, vegna ætlaðra stríðsglæpa og glæpa gegn mannúð sem framdir hefðu verið í stríði Ísraels og Hamas frá því í október 2023.

Heimildir

• http://www.unhcr.ch (sótt 20. nóv 2014).
• http://www.un.org/law/icc/index.html (sótt 20. nóv 2014).
• http://www.icc-cpi.int/EN_Menus/icc/Pages/default.aspx Geymt 21 ágúst 2015 í Wayback Machine (sótt 20. nóv 2014).
• http://aiic.net/page/1660 Geymt 3 mars 2013 í Wayback Machine (sótt 20. nóv 2014).
• http://www.un.org/en/index.shtml (sótt 20. nóv 2014).