Wikipedia

Janet Yellen

78. fjármálaráðherra Bandaríkjanna

Janet Louise Yellen (f. 13. ágúst 1946) er bandarískur hagfræðingur. Hún varð fjármálaráðherra Bandaríkjanna árið 2021.[1] Hún var áður seðlabankastjóri Bandaríkjanna frá 2014 til 2018. Eftir störf sín hjá seðlabankanum vann hún um skeið hjá bandarísku hugveitunni Brookings Institution. Í nóvember 2020 tilkynnti verðandi Bandaríkjaforsetinn Joe Biden að hann hygðist útnefna Yellen í embætti fjármálaráðherra í stjórn sinni.[2]

Janet Yellen
Fjármálaráðherra Bandaríkjanna
Núverandi
Tók við embætti
25. janúar 2021
ForsetiJoe Biden
ForveriSteven Mnuchin
Seðlabankastjóri Bandaríkjanna
Í embætti
3. febrúar 2014 – 3. febrúar 2018
ForsetiBarack Obama
Donald Trump
ForveriBen Bernanke
EftirmaðurJerome Powell
Persónulegar upplýsingar
Fædd13. ágúst 1946 (1946-08-13) (77 ára)
Brooklyn, New York, Bandaríkjunum
StjórnmálaflokkurDemókrataflokkurinn
MakiGeorge A. Akerlof (g. 1978)
Börn1
HáskóliBrown-háskóli (BA)
Yale-háskóli (MA, PhD)
Undirskrift

Yellen hafði áður verið varastjórnarformaður seðlabankans, framkvæmdastjóri seðlabankans í San Francisco, ráðgjafi Bills Clinton Bandaríkjaforseta og prófessor í hagfræði við Haas-viðskiptaskólann í Kaliforníuháskóla í Berkeley.

Yellen er bæði fyrst kvenna til að gegna embætti fjármálaráðherra og seðlabankastjóra Bandaríkjanna.[3] Hún var jafnframt fyrsti Demókratinn í síðara embættinu í rúm 30 ár (eða frá því að Paul Volcker lét af embættinu árið 1987).[4]

Bakgrunnur og einkahagir breyta

Yellen er fædd og uppalin í Brooklyn-hverfinu í New York-borg.[5] Hún útskrifaðist með hæstu einkunn úr BA-námi í hagfræði við Brown-háskóla árið 1967 og lauk doktorsprófi við Yale-háskóla árið 1971.

Yellen er gift George Akerlof, sem er Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði og prófessor emeritus við Kaliforníuháskóla í Berkeley. Sonur þeirra, Robert Akerlof, er lektor í hagfræði við Warwick-háskóla.[6]

Ferill breyta

Yellen var aðjúnkt við Harvard-háskóla á árunum 1971–76 og vann sem hagfræðingur fyrir framkvæmdastjórn bandaríska seðlabankans frá 1977 til 1978.[7] Hún starfaði síðan við Hagfræði- og stjórnmálafræðiháskólann í London. Hún hóf rannsóknar- og kennslustörf við Haas-viðskiptaskólann í Kaliforníuháskóla í Berkeley árið 1980. Hún varð prófessor við skólann árið 1985 og er nú prófessor emeritus hjá stofnuninni. Hún hefur tvisvar fengið verðlaun hjá Haas-viðskiptaskólanum fyrir framúrskarandi kennslu. Hún varð varaformaður hagfræðisamtakanna American Economic Association árið 2004.

Yellen var formaður Hagfræðingaráðs Bandaríkjaforseta á stjórnartíð Bills Clinton frá 1997 til 1999.[8]

Rannsóknir breyta

Á rannsóknarferli sínum hefur Yellen lagt áherslu á þjóðhagfræðileg málefni eins og hagsveiflur, peningastefnu, viðskiptafrelsi, ójöfnuð, efnahagslega greiningu á þungunarrofum og barneignum utan hjónabands (ásamt eiginmanni sínum, George Akerlof) og vinnumarkaðsstefnu. Í greininni Efficiency Wage Models and Unemployment í tímaritinu American Economic Review árið 1984 og í bókinni Efficiency Wage Models of the Labor Market, sem Yellen skrifaði ásamt Akerlof árið 1986, þróaði hún hugmyndina um hagræðingarlaun (enska: efficiency wages). Hugmyndin gengur út á að það sé rökrétt að fyrirtæki greiði starfsmönnum sínum laun yfir jafnvægisverði. Þar með sé unnt að skýra hvers vegna fullkomin samkeppni viðgangist ekki á vinnumarkaði og hvers vegna kerfislægt atvinnuleysi finnist yfirleitt í markaðshagkerfi.

Störf hjá seðlabankanum breyta

Yellen var meðlimur í framkvæmdastjórn bandaríska seðlabankans frá 1994 til 1997. Frá 2004 til 2010 var hún framkvæmdastjóri útibús seðlabankans í San Francisco. Hún varð meðlimur í Markaðsviðskiptanefnd Seðlabanka Bandaríkjanna (e. Federal Open Market Committee eða FOMC), sem ákvarðar vaxtastig bandarísku peningastefnunnar, árið 2009.

Eftir að Yellen var útnefnd framkvæmdastjóri árið 2004 lýsti hún bæði opinberlega og á fundum peningastefnunefndar seðlabankans yfir áhyggjum af afleiðingum mikillar hækkuar á íbúðaverði í Bandaríkjunum. Hún var meðal þeirra fyrstu sem lýstu ástandinu sem eignaverðsbólu.[9] Þegar Barack Obama útnefndi Yellen í embætti seðlabankastjóra í október 2013 benti hann meðal annars á að hún hefði verið meðal þeirra sem vöruðu við markaðsbólunni og yfirvofandi vanda á fjármálamarkaðinum.[10]

Varastjórnarformaður seðlabankans breyta

 
Ben Bernanke sver Yellen í embætti í október 2010.

Í apríl árið 2010 útnefndi Barack Obama Bandaríkjaforseti Yellen til að taka við af Donald Kohn sem varastjórnarformaður seðlabankans.[11] Í júlí staðfesti bankanefnd öldungadeildar Bandaríkjaþings valið á Yellen með sautján atkvæðum á móti sex. Leiðtogi Repúblikana í bankanefndinni, Richard Shelby, kaus á móti útnefningu Yellen þar sem hann vændi hana um „verðbólgubjögun“. Litið var á útnefningu Yellen sem merki um valdatilfærslu frá varfærnari stjórnarmeðlimum til „hauka“ í verðbólgumálum.[12] Þann 4. október 2010 var Yellen ráðin sem varaforstöðumaður í fjögur ár. Um leið tók hóf hún áætlað 14 ára starfstímabil sem meðlimur í framkvæmdastjórn seðlabankans.

Ráðning í embætti seðlabankastjóra breyta

Þann 9. október 2013 var Yellen formlega útnefnd til að taka við af Ben Bernanke sem seðlabankastjóri Bandaríkjanna. Í yfirheyrslum á Bandaríkjaþingi sem haldnar voru þann 14. nóvember færði Yellen rök fyrir ákvörðun seðlabankans um að greiða fyrir þriggja milljarða Bandaríkjadala örvunarpakka í bandaríska efnahaginn.[13] Þann 10. desember samþykkti öldungadeildin að binda enda á umræður um útnefningu Yellen með 59 atkvæðum á móti 34.[14] Útnefningin var endanlega samþykkt þann 6. janúar 2014 með 56 atkvæðum gegn 26.[15]

Skoðanir breyta

Á Wall Street hefur jafnan verið litið á Yellen sem „dúfu“ (þ.e. að hún hafi meiri áhyggjur af atvinnuleysi en af verðbólgu) og hneigist því almennt ekki til vaxtahækkana. Höfundur í dagblaðinu The New Yorker lýsti henni eitt sinn sem „mestu dúfu sem hefur leitt seðlabankann frá dögum Marriner Eccles“ (sem Franklin D. Roosevelt útnefndi á dögum kreppunnar miklu á fjórða áratugnum). Síðar skrifaði sami höfundur þó að fremur mætti lýsa henni sem hagfræðingi sem fylgdi meginstefnu síns tíma og hagaði sér ýmist eins og „dúfa“ eða „haukur“ eftir þjóðhagfræðilegum kringumstæðum að hverju sinni.[16]

Yellen er fylgjandi keynesískri hagfræði og hugmyndinni um Philipskúrfuna, sem gerir ráð fyrir því að neikvætt orsakasamband sé til skammtíma á milli atvinnuleysis og verðbólgu. Þar með verði áhrifamenn í hagkerfinu að forgangsraða því hvort vandamálið er tekist á við að hverju sinni.[17]

Tilvísanir breyta

  1. ↑ „Öld­unga­deild­in samþykk­ir Yell­en“. mbl.is. 26. janúar 2021. Sótt 26. janúar 2021.
  2. ↑ Ásgeir Tómasson (30. nóvember 2020). „Janet Yellen útnefnd fjármálaráðherra Bandaríkjanna“. RÚV. Sótt 26. janúar 2021.
  3. ↑ Jónas Atli Gunnarsson (24. janúar 2021). „Yellen sýnir á spilin“. Kjarninn. Sótt 26. janúar 2021.
  4. ↑ „Æviágrip Janet Yellen á Biography.com. Sótt 26. janúar 2021“. Afrit af upprunalegu geymt þann 3. janúar 2014. Sótt 26. janúar 2021.
  5. ↑ Haraldur Guðmundsson (10. október 2013). „Markaðirnir trúa á Janet Yellen“. Vísir. Sótt 26. janúar 2021.
  6. ↑ „Faculty Directory – University of Warwick, Department of Economics“. University of Warwick. Sótt 26. janúar 2021.
  7. ↑ Binyamin Appelbaum (24. apríl 2013). „Possible Fed Successor Has Admirers and Foes“. The New York Times.
  8. ↑ „Dr. Janet L. Yellen, Chair, Council of Economic Advisers“. Clinton4.nara.gov. Afrit af upprunalegu geymt þann 27. september 2011. Sótt 9. október 2013.
  9. ↑ „Divining the Regulatory Goals of Fed Rivals“. The New York Times. 13. ágúst 2013.
  10. ↑ Dominic Rushe (9. október 2013). „'Humbled' Janet Yellen pledges to help hardest-hit Americans“. The Guardian. Sótt 26. janúar 2021.
  11. ↑ Reddy, Sudeep (29. apríl 2010). „Obama Nominates Yellen, Raskin, Diamond to Fed Board“. The Wall Street Journal.
  12. ↑ Fed Member’s "Deflation Warning Hints at Policy Shift" eftir Sewell Chan, The New York Times, 29. júlí 2010. Skoðað 26. janúar 2021.
  13. ↑ CNN: "Smooth sailing for Yellen in front of Senate" eftir Annalyn Kurtz. 14. november 2013. Sótt 26. janúar 2021.
  14. ↑ U.S. Senate Roll Call Votes 113th Congress - 1st Session. Heimasíða Bandaríkjaþings. Sótt 26. janúar 2021.
  15. ↑ Annie Lowrey (6. janúar 2014). „Yellen Wins Backing of Senators to Lead Fed“. The New York Times. Sótt 26. janúar 2021.
  16. ↑ John Cassidy (10. október 2013). „A Janet Yellen Question: Just How Dovish Is She?“. The New Yorker. Sótt 26. janúar 2021.
  17. ↑ „Senate Committee Hearing on the Nomination of Janet Yellen, Peter Diamond, Sarah Bloom Raskin, Osvaldo Luis Gratacos Munet, and Steve Linick“. United States Government Printing Office. 15. júlí 2010. Sótt 26. janúar 2021.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Janet_Yellen&oldid=1831789“