Júríj Andropov

Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins (1914-1984)

Júríj Vladímírovítsj Andropov (rússneska: Ю́рий Влади́мирович Андро́пов; 15. júní 19149. febrúar 1984) var sovéskur stjórnmálamaður og aðalritari sovéska kommúnistaflokksins í fimmtán mánuði frá 1982 til dauðadags. Áður hafði hann verið sendiherra Sovétríkjanna í Ungverjalandi þegar uppreisnin í Ungverjalandi átti sér stað og yfirmaður sovésku leyniþjónustunnar KGB frá 1967 til 1982.

Júríj Andropov
Ю́рий Андро́пов
Andropov árið 1970.
Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins
Í embætti
12. nóvember 1982 – 9. febrúar 1984
ForveriLeoníd Brezhnev
EftirmaðurKonstantín Tsjernenko
Forseti forsætisnefndar Æðstaráðs Sovétríkjanna
Í embætti
16. júní 1983 – 9. febrúar 1984
ForveriVasílíj Kúznetsov (starfandi)
EftirmaðurVasílíj Kúznetsov (starfandi)
Persónulegar upplýsingar
Fæddur15. júní 1914
Stanítsa Nagútskaja, Stavropol, rússneska keisaraveldinu
Látinn9. febrúar 1984 (69 ára) Moskvu, rússneska sovétlýðveldinu, Sovétríkjunum
StjórnmálaflokkurKommúnistaflokkur Sovétríkjanna
MakiTatíana Andropova
BörnÍgor, Írína
Undirskrift

Æviágrip breyta

Andropov fæddist þann 15. júní árið 1914 og var sonur járnbrautarverkamanns. Andropov hóf verkamamannavinnu í Ossetíu þegar hann var 16 ára og gekk í ungliðahreyfingu sovéska kommúnistaflokksins árið 1936.[1] Eftir Vetrarstríðið árið 1940 var Andropov sendur til Karelíu til þess að koma á skipulagi þar eftir að landið hafði verið hernumið frá Finnlandi.[2] Andropov vakti athygli stjórnvalda með frammistöðu sinni í Karelíu og kleif síðan upp metorðastigann í Sovétríkjunum á næstu árum. Árið 1951 hóf Andropov störf hjá miðstjórn kommúnistaflokksins.[1]

Þegar Níkíta Khrústsjov komst til valda árið 1953 var Andropov settur yfir fjórðu deild utanríkisráðuneytisins og hafði þar með umsjón yfir samskiptum við Austur- og Vestur-Þýskaland, Austurríki, Pólland og Tékkóslóvakíu. Hann varð sendiherra Sovétmanna í Ungverjalandi árið 1954. Á sendiherratíð Andropovs þar árið 1956 var gerð uppreisn í Ungverjalandi og átti Andropov drjúgan þátt í því að kveða hana niður. Andropov fullvissaði Imre Nagy, nýjan forsætisráðherra Ungverjalands, um að Sovétmenn myndu ekki gera innrás til þess að berja niður uppreisnina. Á bak við tjöldin sannfærði hann hins vegar Khrústsjov um að senda herafla til Ungverjalands til þess að gera einmitt það.[3] Aðeins einum degi síðar voru skriðdrekar sovéska hersins komnir til Búdapest.[2] Eftir að uppreisnin var kveðin í kútinn tók Andropov þátt í því að gera lepp Sovétmanna, János Kádár, að nýjum forsætisráðherra Ungverjalands.[2]

Andropov var kjörinn í miðstjórn kommúnistaflokksins árið 1961 og varð næsta ár einn af riturum miðstjórnarinnar og síðar yfirmaður öryggisnefndar Sovétríkjanna.[1] Helsta verkefni hans var að kveða niður uppreisnarhreyfingar í Austur-Evrópu.[2] Árið 1967 varð Andropov formaður sovésku leynilögreglunnar KGB. Stofnunin var á þessum tíma í niðurníðslu og hafði misst fleiri en 100 njósnara á alþjóðavísu.[2] Andropov var falið að koma á umbótum í starfsemi KGB og auka virðingu á stofnuninni. Þetta gerði hann meðal annars með því að fá sovéska rithöfunda til þess að skrifa glæpasögur þar sem starfsmann KGB voru settir í hlutverk aðalhetjunnar.[2] Hann viðhélt harkalegum aðgerðum KGB gagnvart andófsmönnum og átti þátt í því að gera andófsmenn á borð við Aleksandr Solzhenítsyn brottræka.[2] Undir stjórn Andropovs var starfsmönnum KGB fjölgað og urðu þeir um 500.000 talsins.[4]

Andropov var kjörinn í framkvæmdanefnd kommúnistaflokksins árið 1973,[1] fyrstur KGB-manna frá því á stjórnartíð Stalíns.[2] Eftir að Leoníd Brezhnev lést árið 1982 var Andropov kjörinn nýr aðalritari sovéska kommúnistaflokksins og varð þar með æðsti stjórnandi Sovétríkjanna.[4] Sem aðalritari viðraði Andropov hugmyndir um róttækar umbætur til þess að koma á vinnubrögðum að vestrænni fyrirmynd í sovéskri stjórnsýslu.[5] Andropov boðaði einnig afvopnunarstefnu í Austur-Evrópu.[6] Hann kom þó fáu af þessu í verk þar sem hann var heilsuveill þegar hann tók við stjórninni og lést síðan þann 9. febrúar 1984 eftir aðeins rúmt ár við stjórnvölinn.

Tilvísanir breyta

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 „Júrí Andropov kosinn aðalritari Kommúnistaflokks Sovétríkjanna“. Réttur. 1. október 1982. bls. 250-251.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 Guðmundur Pétursson (17. nóvember 1982). „Maðurinn sem lagaði ásjónu KGB-lögreglunnar í Sovétríkjunum“. Dagblaðið Vísir. bls. 10.
  3. Christopher Andrew; Vasili Mitrokhin (2000). The Mitrokhin Archive: The KGB in Europe and the West. Gardners Books.
  4. 4,0 4,1 „Stuttum leiðtogaferli Andropovs lokið: Skilur ekki eftir sig djúp spor í sögu Sovétríkjanna“. Morgunblaðið. 11. febrúar 1984. bls. 20.
  5. Þórarinn Þórarinsson (18. ágúst 1983). „Getum ekki verið ánægðir með hve hægt hefur gengið: Andropov boðar víðtækar breytingar“. Tíminn. bls. 7.
  6. „„Við berum sama kvíðbogann". Þjóðviljinn. 28. apríl 1983. bls. 7.


Fyrirrennari:
Leoníd Brezhnev
Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins
(1982 – 1984)
Eftirmaður:
Konstantín Tsjernenko


   Þetta æviágrip er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.