Vérendrye-rúnasteinninn

Vérendrye-rúnasteinninn á að hafa fundist á fjórða áratug átjándu aldar í einum af fyrstu leiðöngrum sem farnir voru inn á landsvæðið vestur af vötnunum miklu í Norður-Ameríku af fransk-kanadíska landkönnuðinum Pierre Gaultier de Varennes et de La Vérendrye. Fundurinn er hvergi nefndur í opinberum skjölum frá leiðöngrum La Vérandrye en árið 1749 ræddi hann við sænskan vísindamann Pehr Kalm um steininn. Allar upplýsingar sem finnast um steininn koma frá skrifum Pehr Kalm.

Fundur

Samkvæmt skrifum Kalms fann leiðangur Vérendrye-steininn ofan á reistum steini (mögulega kumli). Skrif Kalms segja steinninn vera um það bil 33 cm langan og um 11 cm breiðan. Á steininum á að vera áletrun í óþekktu letri. Menn eru ekki sammála um það í dag hvar steinninn hafi fundist. Hjalmar Holand taldi steinninn hafa fundist í leiðangri árið 1738 á Mandansvæði „við bakka Missouri fljóts“ sem gæti hafa verið í Norður-Dakóta, Bandaríkjunum.^{[heimild vantar]} Presturinn Antoine Champagne taldi hins vegar að skrif Kalms bentu til þess að leiðangurinn hafi verið á hestbaki og gæti því ekki hafa verið í Norður-Dakóta því engir hestar hefðu verið þar árið 1738. Taldi hann að fyrst fjarlægðin var sögð vera um 900 franskar mílur þá stakk hann upp á stað nálægt Pierre í Suður-Dakóta. Þegar heimamenn voru spurðir þá staðhæfðu þeir að rúnasteinninn og uppreisti steinninn hefðu ávallt verið þarna saman.

Örlög Steinsins

La Vérendrye sagði Kalm að steintaflan hefði verið send aftur til Québec þar sem jesúítaprestar komust að þeirri niðurstöðu að það væri tatarskt letur á steininum. Þeir hafi svo sent steinninn til innanríkisráðherra Frakklands Jean-Frédéric Phélypeaux, greifa af Maurepas. Ekki eru til neinar lýsingar á steininum eftir þann tíma en því hefur verið fleygt fram að steinninn hafi verið fluttur ásamt öðrum forngripum til kirkju í Rouen og hafi síðar grafist undir rústum kirkjunnar er hún var eyðilögð í Seinni Heimsstyrjöldinni. Sögufélag Minnesota hefur boðið 1000 dollara fundarlaun hverjum þeim sem finnur steininn á ný.

Hugsanleg saga

Sumir, þá sérstaklega Hjalmar Holand, telja að áletrunin hafi í raun verið norrænar rúnir og að mögulega væru tengsl milli þeirra og Kensington-steinsins, sem á að hafa verið skilinn eftir af blönduðum leiðangri Norðmanna og Svía árið 1362.^{[heimild vantar]} Hins vegar ríkir ágreiningur um hvort Kensington steinninn sé raunverulega frá norrænum mönnum eða sögufölsun frá nítjándu öld. Holand vildi meina að „tatarska“ letrið (fornt ungverskt letur) og fyrirrennari þess „Orkhon“-letrið (forn tyrkneskt letur) sem var aðgengilegt jesúítaprestum í Québec innihaldi að stórum hluta sömu tákn og norrænar rúnir. Letrin hafa ekki sama uppruna en hægt sé að gera ráð fyrir að notkunin hafi verið sú sama (áletrun steina) og hafi leitt til svipaðs eða eins útlits stafanna.

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „Vérendrye Runestone“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 3. apríl 2013.