Stríð Sovétríkjanna og Póllands

Stríð Sovétríkjanna og Póllands (febrúar 1919 – mars 1921) var stríð milli Rússlands og Sovéska sósíalíska lýðveldisins Úkraínu annars vegar og Póllands og Alþýðulýðveldisins Úkraínu hins vegar. Stríðið var afleiðing árekstra í útþenslustefnu ríkjanna. Pólland reyndi að tryggja sér landsvæði sem það hafði tapað seint á 18. öld. Sovétríkin stefnu á að halda yfirráðum yfir þessu sama landsvæði sem hafði tilheyrt Rússneska keisaradæminu fram að fyrri heimsstyrjöldinni. Bæði ríkin lýstu yfir sigri í stríðinu.

Stríð Sovétríkjanna og Póllands
Hermenn í skotgröf í orrustunni við Niemen.
Dagsetning 14. febrúar 1919 – 18. mars 1921 (2 ár, 1 mánuður og 4 dagar) Staðsetning Mið- og Austur-Evrópa Niðurstaða Pólskur sigur Útþensla Sovétmanna til vesturs stöðvuð Sovétmönnum mistekst að breiða kommúnisma til Evrópu Austurlandamæri Póllands tryggð handan við Curzon-línuna sem Vesturlönd höfðu lagt Riga-sáttmálinn undirritaður Breyting á yfirráðasvæði Pólland tók yfir Vestur-Úkraínu og Vestur-Belarús (Kresy í Póllandi á millistríðsárunum) Sovétríkin tóku yfir Austur-Úkraínu og Austur-Belarús
Stríðsaðilar
Sovétlýðveldið Rússland Sovétlýðveldið Úkraína Sovétlýðveldið Hvíta-Rússland Polrewkom Stuðningur: Litáen	Pólland Alþýðulýðveldið Úkraína (1920) Alþýðulýðveldið Hvíta-Rússland Lettland (1920) Stuðningur: Ungverjaland Frakkland Rúmenía Bretland Bandaríkin
Leiðtogar
Vladímír Lenín Lev Trotskíj Sergej Kamenev Jósef Stalín Míkhaíl Túkhatsjevskíj Semjon Búdjonnyj Agúst Kork Hajk Bzhíshkjan Níkolaj Sollogúb Aleksandr Jegorov Aleksandr Vasílevskíj Felíks Dzerzhínskíj	Józef Piłsudski Józef Haller Franciszek Latinik T. Jordan-Rozwadowski Władysław Sikorski Kazimierz Sosnkowski Leonard Skierski Edward Rydz-Śmigły Stanisław Szeptycki Symon Petljúra S. Bułak-Bałachowicz Jānis Puriņš
Fjöldi hermanna
Snemma árs 1919: ~50.000 Sumarið 1920: 800.000–950.000	Snemma árs 1919: ~80.000 Sumarið 1920: Í kringum 1.000.000 Úkraína: 20.000 Rússneskir sjálfboðaliðar: 20.000
Mannfall og tjón
Alls tilkynnt: 140.000–145.000 u. þ. b. 60.000 látin óþekktur fjöldi særðra u. þ. b. 80.000–85.000 teknir höndum	Alls tilkynnt: 212.420 47.551 látin 113.518 særð 51.351 tekin höndum eða týnd

Landamæri Rússlands og Póllands höfðu ekki verið skilgreind í Versalasamningunum og ýmsir atburðir undir lok styrjaldarinnar og í kjölfar hennar ógnuðu stöðugleika í Austur-Evrópu: Rússneska byltingin 1917 og hrun Rússneska, Þýska og Austurríska keisaraveldisins; Borgarastríðið í Rússlandi; brotthvarf miðveldanna frá austurvígstöðvunum; og tilraunir Úkraínu og Hvíta-Rússlands til að öðlast sjálfstæði. Józef Piłsudski, leiðtogi Pólverja, taldi að rétti tíminn væri til þess að færa út landamæri Póllands í austurátt svo langt sem hægt væri og þanning mætti varna gegn uppgangi þýskrar og rússneskrar heimsveldisstefnu. Lenín leit aftur á móti á Pólland sem brúna sem Rauði herinn yrði að fara yfir til að geta komið kommúnistum í Þýskalandi til hjálpar og öðrum byltingaröflum í Vestur-Evrópu.

Undir árslok 1919 hafði pólskum hersveitum tekist að ná yfirráðum yfir stórum hluta að Vestur-Úkraínu. Bolsévikar höfðu á sama tíma náð yfirhöndinni í borgarastríðinu í Rússlandi. Vorið 1920 náðu sovéskar hersveitir að brjóta á bak aftur pólska herinn og hrekja hann alla leið aftur til höfuðborgarinnar Varsjár. Í Vestur-Evrópu vaknaði ótti við sovéskar hersveitir sem nálguðust óðum landamæri Þýskalands. Um mitt sumarið var útlið fyrir að Varsjá myndi falla en um miðjan ágúst höfðu pólskar hersveitir betur í Orrustunni um Varsjá og sneru vörn í sókn. Þá hófu Sovétmenn friðarumleitanir og stríðinu lauk með vopnahléi sem tók gildi í október 1920. Friðarsamningarnir, Riga-sáttmálinn, var undirritaður 18. mars 1921 en þar var kveðið á um skiptingu landsvæðisins sem deilt var um.

Heimildir

• Chwalba, Andrzej (2020). Przegrane zwycięstwo. Wojna polsko-bolszewicka 1918–1920 (pólska). Wołowiec: Wydawnictwo Czarne. ISBN 978-83-8191-059-0.
• Davies, Norman Richard (2003) [1972]. White Eagle, Red Star: the Polish-Soviet War, 1919–20 (New. útgáfa). New York: Pimlico / Random House Inc. ISBN 978-0-7126-0694-3.