Seán MacBride
Seán MacBride (26. janúar 1904 – 15. janúar 1988) var írskur stjórnmálamaður sem var utanríkisráðherra Írlands frá 1948 til 1951 og leiðtogi stjórnmálaflokksins Clann na Poblachta frá 1946 til 1965. Þar áður var hann herráðsstjóri írska lýðveldishersins frá 1936 til 1939. Hann sat á írska þinginu frá 1947 til 1957.[1]
| Seán MacBride | |
|---|---|
 Seán MacBride árið 1984. | |
| Utanríkisráðherra Írlands | |
| Í embætti 14. febrúar 1948 – 13. júní 1951 | |
| Forsætisráðherra | John A. Costello |
| Forveri | Éamon de Valera |
| Eftirmaður | Frank Aiken |
| Persónulegar upplýsingar | |
| Fæddur | 26. janúar 1904 París, Frakklandi |
| Látinn | 15. janúar 1988 (83 ára) Dyflinni, Írlandi |
| Þjóðerni | Írskur |
| Stjórnmálaflokkur | Clann na Poblachta |
| Maki | Catalina Bulfin (g. 1924; d. 1976) |
| Börn | 2 |
| Háskóli | University College Dublin |
| Verðlaun |  Friðarverðlaun Nóbels (1974) |
MacBride stofnaði og starfaði hjá mörgum alþjóðastofnunum á 20. öldinni, meðal annars hjá Sameinuðu þjóðunum, Evrópuráðinu og Amnesty International. Hann hlaut friðarverðlaun Nóbels árið 1974, friðarverðlaun Leníns árin 1975–1976 og silfurorðu UNESCO fyrir gefna þjónustu árið 1980.
Æviágrip
breytaSeán MacBride fæddist í París árið 1904, þar sem foreldrar hans voru í pólitískri útlegð frá Írlandi. Faðir hans, John MacBride, hafði tekið þátt í stofnun og stjórn írskra herdeilda sem börðust ásamt Búum gegn breskum yfirráðum í Transvaal í seinna Búastríðinu. John MacBride tók jafnframt þátt í írsku páskauppreisninni árið 1916 en var handtekinn og tekinn af lífi af breskum yfirvöldum í kjölfar hennar.[2] Móðir Seáns, Maud Gonne, var einnig virk í írsku sjálfstæðishreyfingunni og var meðal annars áberandi í írska lýðveldisflokknum Sinn Féin og í írska sjálfstæðisstríðinu.[2][3]
MacBride gekk í skóla í Frakklandi en lauk námi heima í Dyflinni eftir dauða föður síns. MacBride varð foringi í her írsku sjálfboðaliðanna og barðist bæði í írska sjálfstæðisstríðinu og í írsku borgarastyrjöldinni ásamt andstæðingum friðarsáttmálans við Breta.[2]
Eftir að hafa lokið námi vann MacBride í nokkur ár sem blaðamaður og var m. a. fréttaritari hjá bandarískum og afrískum fréttablöðum. Árið 1946 stofnaði MacBride stjórnmálaflokkinn Clann na Poblachta. Eftir kosningar árið 1948 gekk flokkurinn í stjórnarsamstarf ásamt Fine Gael og fleiri flokkum og MacBride varð utanríkisráðherra í stjórn Johns A. Costello. Á embættistíð sinni sem utanríkisráðherra afnam MacBride utanríkissamning Írlands við Bretland, sem hafði bundið Írland við bresku krúnuna í tilteknum utanríkismálum. Með þessu voru síðustu tengsl Írska lýðveldisins við Bretland og breska samveldið rofin.[2]
Á ráðherratíð sinni undirritaði MacBride jafnframt fyrsta viðskiptasamning Írlands og Íslands. Hann var um hríð varaforseti Efnahags- og framfarastofnunarinnar og kom að stofnun Evrópuráðsins. MacBride gegndi embætti utanríkisráðherra til ársins 1951, en það ár tapaði ríkisstjórn Costellos endurkjöri fyrir Fianna Fáil, flokki Éamons de Valera.[2]
MacBride tók þátt í stofnun Amnesty International árið 1961 og var formaður alþjóðadeildar samtakanna frá stofnun þeirra til ársins 1975. MacBride starfaði einnig um hríð sem aðstoðaraðalritari Sameinuðu þjóðanna og sem umboðsstjóri SÞ fyrir málefni Namibíu. Í því embætti studdi MacBride baráttu sjálfstæðishreyfingarinnar SWAPO gegn suður-afrískum yfirráðum í Namibíu.[4]
Árið 1974 var MacBride sæmdur friðarverðlaunum Nóbels ásamt forsætisráðherra Japans, Eisaku Satō. Í tilkynningu sinni sagði Nóbelsnefndin um MacBride að hann hefði sem fulltrúi Sameinuðu þjóðanna í Namibíu „fengið miklu áorkað gegn óréttlæti og til aukinna mannréttinda“.[5]
Tilvísanir
breyta- ↑ „Seán MacBride“. Oireachtas Members Database. Sótt 22. september 2009.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Írskur uppreisnarforingi, síðar utanríkisráðherra“. Morgunblaðið. 8. ágúst 1952. Sótt 13. mars 2020.
- ↑ „Maud Gonne“. Tíminn. 8. janúar 1978. Sótt 13. mars 2020.
- ↑ „Suður-Afríka stefnir að íhlutun í Angólu“. Þjóðviljinn. 21. desember 1976. Sótt 13. mars 2020.
- ↑ „„Hafði ekki hugboð um að ég kæmi til greina"“. Vísir. 9. október 1974. Sótt 13. mars 2020.
| Fyrirrennari: Éamon de Valera |
|
Eftirmaður: Frank Aiken | |||