Glasgow Celtic

	The Celtic Football Club
Fullt nafn	The Celtic Football Club
Gælunafn/nöfn	The Celts (Keltarnir), The Bhoys
Stytt nafn	Celtic
Stofnað	1888
Leikvöllur	Celtic Park; Glasgow
Stærð	60.832 sæti
Stjórnarformaður	Ian Bankier
Knattspyrnustjóri	Brendan Rogers
Deild	Skoska úrvalsdeildin
2023/24	1. sæti
Heimabúningur	Útibúningur

Celtic Football Club er skoskt félag, sem að spilar heimaleiki sína í Parkhead hverfinu í Glasgow, félagið leikur í Skosku úrvalsdeildinni. Félagið var stofnað árið 1887 og lék sinn fyrsta opinbera knattleik árið 1888. Celtic hefur orðið skoskur meistari 54 sinnum síðast árið 2024. Heimavöllur Keltanna heitir Celtic Park og er stærsti knattspyrnu leikvangur Skotlands og tekur um það bil 60 þúsund áhofendur í sæti. Helstu erkifjendur Celtic eru Glasgow Rangers.

Eftir að hafa komist í úrslitaleik Evrópubikarsins árið 1967 sigraði félagið Inter Milan 2-1 í úrslitaleiknum í Lissabon. Með því varð liðið fyrsta Breska liðið til að vinna Evrópubikarinn. Félagið komst aftur í úrslitaleik Evrópubikarsins árið 1970 en tapaði þar 2-1 fyrir Feyenoord. Árið 2003 komst félagið í úrslitaleik UEFA bikarsins þar sem þeir töpuðu fyrir portúgalska félaginu FC Porto leikurinn var spilaður í Sevilla á Spáni og rúmlega 80 þúsund manns mættu til að styðja sína menn. Nokkrir Íslendingar hafa leikið með félaginu, Jóhannes Eðvaldsson er þeirra þekktastur. Meðal erlendra þekktra leikmanna eru Virgil van Dijk og Teemu Pukki.

Celtic mætti KR í forkeppni Meistaradeildar Evrópu árin 2014 og 2020.

Saga

Upphafsárin

Celtic F.C. var formlega stofnað þann 6. nóvember árið 1887 af bróður Walfrid, presti úr kaþólskri trúarreglu í Glasgow með það að markmiði að safna fé fyrir fátæk börn í borginni. Hugmyndin um að reka fótboltafélag í fjáröflunarskyni á þennan hátt var fengin frá Edinborgarliðinu Hibernian F.C. sem stofnað hafði verið nokkru fyrr af írskum innflytjendum. Walfrid stakk sjálfur upp á nafninu Celtic til að leggja áherslu á hinar írsku og skosku rætur félagsins.

Fyrsti opinberi leikur Celtic var gegn Rangers í maímánuði 1888 og lauk með 5:2 sigri nýliðanna. Búningar Celtic í þessum fyrsta leik voru hvítar treyjur og svartar buxur, en græni liturinn var þó sjáanlegur bæði á treyjukraga og sokkum. Árið eftir komst Celtic alla leið í úrslit skoska bikarsins á sínu fyrsta keppnisári en tapaði þar fyrir Third Lanark. Árið 1892 fór liðið á ný í úrslitin og fór þá með sigur af hólmi, unnu Queen Park F.C. í úrslitum. Þetta reyndist fyrsti titill félagsins af mörgum. Síðar sama ár fluttist Celtic á nýjan heimavöll sinn, Celtic Park og varð þar Skotlandsmeistari í fyrsta sinn árið 1893, eftir að hafa m.a. unnið Dundee F.C. 11:0, sem var nýtt met.

Þrír stjórar á 68 árum

Árið 1897 var Celtic gert að hlutafélagi. Lokaár nítjándu aldarinnar og byrjun þeirrar tuttugustu var mikið sigurskeið það sem félagið varð t.a.m. Skotlandsmeistari sex sinnum í röð á árunum 1905-10. Árin 1907 og 1908 varð liðið jafnframt bikarmeistari og þar með fyrst allra til að vinna tvöfalt. Ár fyrri heimsstyrjaldarinnar reyndust sömuleiðis heilladrjúg fyrir Celtic sem varð fjórum sinnum meistari og lék m.a. 62 leiki í röð án ósigurs á árunum 1915-17. Á þriðja áratugnum var framherjinni Jimmy McGory í aðalhlutverki og 550 mörk í 547 leikjum á sextán ára leikferli, sem enn í dag er breskt met.

Knattspyrnustjóri Celtic allt frá 1897-1940 var Willie Malley. Hann dró sig í hlé 71 árs að aldri og hafði þá þjónað félaginu í ýmsum hlutverkum í nærri 52 ár. Við tók Jimmy McStay sem gegndi starfinu um fimm ára skeið, en vegna seinni heimsstyrjaldarinnar fór lítið fyrir formlegu keppnishaldi en þess í stað áttust skosku félögin við á héraðsmótum og vináttuleikjum.

Fyrrum leikmaður og fyrirliði félagsins, Jimmy McGrory, tók við starfi knattspyrnustjóra árið 1945 og gegndi því næstu tvo áratugina. Undir hans stjórn vann Celtic krýningarbikar Elísabetar 2. árið 1953. Árið eftir varð félagið tvöfaldur meistari í Skotlandi. Seinni hlutinn af stjórnartíð McGrory einkenndist þó af algjörri titlaþurrð.

Afrek í Evrópu

Jock Stein tók við stjónartaumunum árið 1965 og varð bikarmeistari á fyrstu mánuðum sínum í embætti. Árið eftir varð Celtic meistari í fyrsta sinn í tólf ár. Árið 1967 er letrað gylltum stöfum í sögu Celtic. Það ár fór liðið með sigur af hólmi í öllum þeim keppnum sem það tók þátt í: skosku deildarkeppninni, bikarnum, deildarbikarnum og Evrópukeppni meistaraliða. Celtic sigraði Inter Mílanó 2:1 í úrslitunum og urðu þannig fyrstu Evrópumeistararnir frá Bretlandseyjum.

Sérstaka athygli vakti að allir byrjunarliðsmenn Celtic í úrslitaleiknum voru fæddir í Glasgow og nágrenni og hlaut hópurinn viðurnefnið Ljónin frá Lissabon, en þar fóru úrslitin fram.

Árið 1970 komst Celtic á nýjan leik úrslit Evrópukeppninnar, en tapaði þar 2:1 fyrir hollenska liðinu Feyenoord. Á heimavígstöðvunum voru yfirburðir Celtic sömuleiðis miklir. Árið 1974 varð félagið Skotlandsmeistari níunda árið í röð en ekkert félag í heiminum hafði á þeim tíma orðið landsmeistari oftar í röð. Jock Stein lét af störfum árið 1978.

Fjármálaóreiða og óstöðugleiki

Níundi áratugurinn var gjöfull fyrir Celtic sem varð fjórum sinnum Skotlandsmeistari og þrívegis bikarmeistari. Í upphafi tíunda áratugarins tók að síga hratt á ógæfuhliðina. Árið 1994 var upplýst um veruleg fjárhagsvandræði félagsins þegar upplýst var að yfirdráttur þess í Bank of Scotland væri hærri en fimm milljónir punda. Celtic rambaði á barmi gjaldþrots uns fjárfestirinn Fergus McCann yfirtók stjórn félagsins úr höndum fjölskyldnanna sem stýrt höfðu félaginu frá því að það varð að hlutafélagi. Undir stjórn McCyann var heimavöllurinn Celtic Park endurbyggður. Celtic varð loks meistari á ný árið 1998 og afstýrði því þar með að Rangers ynni níunda meistaratitilinn í röð og jafnaði þar með metið.

Martin O'Neill tók við stjórn félagsins sumarið 2000. Undir hans stjórn varð Celtic meistari þrisvar á fimmm árum, þar af þrefaldur meistari fyrsta árið. Árið 2003 ferðuðust 80 þúsund Celtic-stuðningsmenn til Sevilla til að sjá lið sitt tapa með minnsta mun fyrir Porto í úrslitaleik UEFA bikarsins. Vöktu stuðningsmennirnir almenna aðdáun fyrir prúðmannlega framkomu og hlaut Celtic háttvísisverðlaun UEFA að launum.

Níu í röð

Í lok keppnistímabilsins 2004-05 tók Gordon Strachan við O´Neill sem knattspyrnustjóri Celtic. Hann varð Skotlandsmeistari á sínu fyrsta ári við stjórnvölinn og náði síðar þeim árangri að hampa Skotlandsmeistaratitlinum þrjú ár í röð. Undir hans stjórn komst Celtic í fyrsta sinn í útsláttarkeppni Meistaradeildar Evrópu veturinn 2006-07 og aftur árið eftir. Strachan var þó sagt upp störfum 2009 eftir að hafa misst af meistaratitlinum.

Celtic endurheimti meistaratitilinn árið 2012 undir stjórn Neil Lennon. Tveimur árum síðar vann félagið þriðja meistaratitil sinn í röð þar sem markvörðurinn Fraser Foster setti nýtt met með því að halda markinu hreinu í 1.256 mínútur í deildarleikjum. Norðmaðurinn Ronny Deila tók við stórn liðsins og landaði tveimur meistaratitlum, en slælegur árangur í Evrópukeppnum og skoska bikarnum kostaði hann starfið.

Englengindurinn Brendan Rodgers tók við af Norðmanninum vorið 2016. Hann leiddi Celtic til 100asta meistaratitils í stærri keppnum emð sigri á Aberdeen í deildarbikarnum sama ár. Celtic varð þrefaldur meistari í Skotlandi árin 2017 og 2018. Í kjölfarið var Rodgers ráðinn sem knattspyrnustjóri Leicester City F.C. en Neil Lennon tók við keflinu á nýjan leik.

Rígar

Celtic á í miklum og langvinnum ríg við Rangers FC sem byrjaði árið 1988 þegar liðin mættust í fyrsta sinn. Rígurinn kallast „Old Firm“ en ekki er vitað hvers vegna rígurinn er kallaður þetta en það er talið koma frá þeim tíma sem rígruinn byrjaði en þá talaði fólk um ríginn sem „...two old, firm friends“.

Ástæðan fyrir þessum ríg er sú að hann endurspeglar pólitíska, félagslega og trúarlega sundrun í Skotlandi. Rangers er talið vera lið etnískra Skota en Celtic lið Skota af írskum uppruna sem eru fjölmennir í Glasgow. Þá hafa stuðningsmenn Rangers verið mótmælendatrúar en stuðningsmenn Celtic verið kaþólikkar í gegnum tíðina. Celtic var stofnað í þeim tilgangi að styrkja fátækari hverfi í Glasgow og hefur þess vegna haft þá ímynd að vera lið alþýðufólks og verkamanna á meðan Rangers er álitið vera lið vald elítunnar.

Árið 1909 drógust liðinn saman í úrslitum í skoska bikarsins. Á þeim tíma var spilað aftur þegar leikur endaði með jafntefli þangað til að annað liðið vann leik þegar bæði fyrsti og annar leikur liðanna endaði með jafntefli grunaði stuðningsmenn liðin um samráð um að féfletta þá með því að láta þá kaupa nýja og nýja miða. Fyrir þriðja leikinn brutust út óeirðir, fjöldi stuðningsmanna meiddist og skemmdir urðu á Hampden Park þar sem að spila átti leikinn.

Glasgow Celtic og Rangers eru bæði með lið í skosku kvennadeildinni og hefur rígurinn færst yfir á þá leiki en í minna mæli en hjá körlunum. Hann fer þó vaxandi og til dæmis mættu 10.000 þúsund stuðningsmenn á úrslitaleikinn í skosku bikarkeppni kvenna.

Titlar

Úrvalsdeild (54): 1893, 1894, 1896, 1898, 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1914, 1915, 1916, 1917, 1919, 1922, 1926, 1936, 1938, 1954, 1966, 1967, 1968, 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1977, 1979, 1981, 1982, 1986, 1988, 1998, 2001, 2002, 2004, 2006, 2007, 2008, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020, 2022, 2023, 2024
Skoski bikarinn (41): 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923, 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969, 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995, 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2023

Heimildir

Fyrirmynd greinarinnar var „Old Firm“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 17. nóvember 2023.