Fornenska

Fornenska (Englisc) var germanskt tungumál sem varð til úr máli Saxa og Engla, sem komu til Englands nokkru eftir að Rómverjar hurfu þaðan. Saxar og Englar komu frá Neðra-Saxlandi og Slésvík.

Þróun

Germanskur uppruni

Mestu áhrif að mótun fornensku í orðaforða og myndun setninga komu frá arfleifð germanskra mála.

Eins og mörg germönsk mál var sterk fallbeyging í fornensku. Hún beygðist í fjórum föllum; nefnifalli, þolfalli, þágufalli, eignarfalli. Auk þess var tækisfall stundum notað í fornensku.

Fornenskar bókmenntir

Merkar bókmenntir eru til á fornensku, t.d. Bjólfskviða. Meðal helstu rithöfunda má nefna Alfreð mikla, öðru nafni Elfráð ríka og Ælfric eða Elfrík munk.

Fornenska og íslenska

Fornensku svipar til nútíma íslensku að mörgu leyti en nútíma enska varð fyrir miklum áhrifum frá frönsku eftir að Normannar náðu völdum á Englandi 1066. Fyrir neðan er tafla með nokkrum dæmum um skyldleika málanna:

Enska	Fornenska	Íslenska
age	ealdor	aldur
appearance	onsyn	ásýnd
art	list	list
bane	bana	bani
bow	boga	bogi
commander	heretoga	herforingi
embrace	fæðmian	faðma
entry	ongang	inngangur
happiness	sæl	sæla
know	cunnan	kunna
neck	hals	háls
peace	frið	friður
whale	hwæl	hvalur
nation	þeod	þjóð
giant	eoten	jötunn
earth	eorþe	jörð

Faðir vor:

Fæder ūre þū þe eart on heofonum
sī þīn nama gehālgod
tōbecume þīn rīce
gewurþe þīn willa
on eorðan swā swā on heofonum
ūrne gedæghwāmlīcan hlāf syle ūs tō dæg
and forgyf ūs ūre gyltas
swā swā wē forgyfað ūrum gyltendum
and ne gelǣd þū ūs on costnunge
ac alȳs ūs of yfele. Sōþlīce.

Faðir vor, þú sem ert á himnum.
Helgist þitt nafn
til komi þitt ríki
verði þinn vilji
svo á jörðu sem á himni.
Gef oss í dag vort daglegt brauð.
Fyrirgef oss vorar skuldir,
svo sem vér og fyrirgefum vorum skuldunautum.
Og eigi leið þú oss í freistni,
heldur frelsa oss frá illu. Amen.

Frekari fróðleikur

Peter S. Baker, Introduction to Old English, Oxford 2003, ISBN 0-631-23454-3.
A. Campbell, Old English Grammar, Oxford 1959.
Fausto Cercignani, The Development of */k/ and */sk/ in Old English, Journal of English and Germanic Philology 82 (1983), 313–323.
J. R. Clark Hall and H. D. Merritt, A Concise Anglo-Saxon Dictionary, Cambridge 1969.
Charles F. Hockett, The stressed syllabics of Old English, Language 35 (1959), 575–597.
Otto Jespersen, A Modern English Grammar on Historical Principles, Copenhagen 1909–1949.
Sherman M. Kuhn, On the Syllabic Phonemes of Old English, Language 37 (1961), 522–538.
Roger Lass, Old English: A historical linguistic companion, Cambridge 1994, ISBN 0-521-43087-9.
Bruce Mitchell and Fred C. Robinson, A Guide to Old English, Oxford 2001, ISBN 0-631-22636-2.

Þessi tungumálagrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.