Brynjólfur Bjarnason

Brynjólfur Bjarnason (fæddur 26. maí 1898, látinn 16. apríl 1989) var einn áhrifamestu leiðtoga sósíalista á Íslandi á 20. öld. Hann lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík 1918, en Hjalti Jónsson konsúll hafði stutt hann til náms. Síðan stundaði hann nám í heimspeki í Kaupmannahöfn og Berlín, en lauk ekki prófi, og sneri hann sér aftur að heimspeki á efri árum.

Íslensk heimspeki
Heimspeki 20. aldar
Brynjólfur Bjarnason
Nafn: Brynjólfur Bjarnason
Fædd/ur: 26. maí 1898
Dáin/n: 16. apríl 1989 (90 ára)
Helstu ritverk: Forn og ný vandamál; Gátan mikla; Vitund og verund; Á mörkum mannlegrar þekkingar; Lögmál og frelsi
Helstu viðfangsefni: frumspeki, þekkingarfræði
Hafði áhrif á: Eyjólf Kjalar Emilsson

Brynjólfur gerðist róttækur þegar á námsárum og hélt fast við þær grundvallarskoðanir alla ævi. Hann var annar af tveimur fulltrúum íslenskra kommúnista á öðru þingi Kominterns, alþjóðasambands kommúnista, í Moskvu 1920. Greiddi hann þar atkvæði með Moskvusetningunum svokölluðu sem kváðu á um skilyrðislausa fylgispekt aðildarflokka sambandsins við það. Brynjólfur var fulltrúi íslenskra kommúnista á fjórða þingi Kominterns í Moskvu 1924, þar sem var samþykkt ályktun um að stofna bæri kommúnistaflokk á Íslandi þegar aðstæður leyfðu.

Brynjólfur var fyrsti og eini formaður Kommúnistaflokks Íslands 1930 - 1938, en sá flokkur var deild í Alþjóðasambandi kommúnista og laut valdi þess samkvæmt Moskvusetningunum. Brynjólfur var fulltrúi íslenska kommúnistaflokksins á sjötta þingi Kominterns í Moskvu 1935, en þá skipti sambandið um stefnu og vildi taka upp samstarf við jafnaðarmannaflokka gegn fasisma. Hann var kjörinn á þing fyrir kommúnistaflokkinn 1937.

Brynjólfur var formaður miðstjórnar Sameiningarflokks alþýðu - Sósíalistaflokksins 1938 - 1949. Hann varði innrás Sovétríkjanna í Finnland í árslok 1939 og smíðaði orðið „Finnagaldur“ um óvægna gagnrýni á þá innrás. Brynjólfur þýddi ýmis rit eftir Maó Zedong á íslensku, þar á meðal Rauða kverið, sem kom út 1967. Brynjólfur sat á Alþingi í 19 ár, til 1956. Brynjólfur var einnig menntamálaráðherra 1944-1947 í svonefndri „nýsköpunarstjórn“.

Frá og með 1954 sinnti Brynjólfur í æ ríkara mæli heimspeki og ritaði fjölda bóka um þau efni. Jafnframt dró úr stjórnmálaþátttöku hans en hann var þó áfram virkur félagi í Sósíalistaflokknum og Alþýðubandalaginu.

Helstu ritverk breyta

  • Sósíalistaflokkurinn: Stefna og starfshættir (Reykjavík: Mál og menning, 1952)
  • Forn og ný vandamál (Reykjavík: Mál og menning, 1954)
  • Gátan mikla (Reykjavík: Mál og menning, 1956)
  • Vitund og verund (Reykjavík: Mál og menning, 1961)
  • Á mörkum mannlegrar þekkingar (Reykjavík: Mál og menning, 1965)
  • Lögmál og frelsi (Reykjavík: Mál og menning, 1970)
  • Með storminn í fangið: Greinar og ræður 1937–1972, I–II (Reykjavík: Mál og menning, 1973), 1972–1982, III (Reykjavík: Mál og menning, 1982).
  • Heimur rúms og tíma (Reykjavík: Mál og menning, 1980)
  • Samræður um heimspeki (Reykjavík: Mál og menning, 1987)

Brynjólfur þýddi auk þess rit eftir Karl Marx og Friedrich Engels, Maó Tse-tung og Líú Sjaó-sí.

Tenglar breyta