Þari

Þari er íslenskt heiti á nokkrum tegundum brúnþörunga sem tilheyra ættbálknum Laminariales (e. kelp). Þekktustu ættkvíslir þara eru Macrocystis, Laminaria og Ecklonia. Þarategundir einkennast af því að allar hafa vel aðgreindan stilk, neðst á honum vaxa út margir, sívalir festusprotar sem festa þarann við botninn og á efri enda stilksins situr stórt blað. Stilkurinn er oft nefndur þöngull og festan á neðri enda hans þöngulhaus.

Þari
Þaraskógur við Kaliforníu
Vísindaleg flokkun
Veldi: Heilkjörnungar (Eukaryota) Ríki: Litsvipuþörungar (Chromalveolata) Fylking: Missvipuþörungar (Heterokontophyta) Flokkur: Brúnþörungar (Phaeophyceae) Ættbálkur: Laminariales Migula
Ættir
Akkesiphycaceae Alariaceae Chordaceae Costariaceae Laminariaceae Lessoniaceae Pseudochordaceae

Þarar eru fjölbreyttastir og stærstir brúnþörunga og hafa fundist einstaklingar sem eru allt að 100 m langir. Þeir finnast í miklu magni á grunnsævi neðan fjörunnar í tempruðum svæðum bæði á norður- og suðurhveli jarðar. Sumar tegundir geta orðið mjög stórar og myndað þétta þaraskóga þar sem framleiðnin er oft mjög mikil.

Á einni þaraplöntu, þöngulhaus, þöngli og blöðku, getur dafnað ótrúlegur fjöldi einstaklinga. Yfir 100 þúsund plöntur og dýr geta vaxið á þaranum sem ásætur, auk dýralífs í og á þöngulhausnum. Þaraskógur býður auk þess fjölda lífvera upp á skjól, felustaði og æti.

Útbreiðsla

Þari er algengur á tempruðum svæðum á bæði norður- og suðurhveli. Flestar tegundir þara vaxa í Kyrrahafi, en einnig hefur fundist töluverður fjöldi í Atlantshafi. Ættkvíslin Laminaria er ríkjandi í N-Atlantshafi og NV-Kyrrahafi, ættkvísl Macrocystis (risaþara) í A-Kyrrahafi og SA-Atlantshafi, en ættkvísl Ecklonia við S-Afríku og Ástralasíu.

Þari vex á grunnsævi neðan fjöruborðs. Eftir því sem sjórinn er tærari og sólarljósið nær lengra niður í sjóinn, getur þarinn lifað því mun dýpra. Sumar tegundir vaxa á allt að 40 metra dýpi.

Tegundir við Ísland

Við Ísland vaxa sex tegundir þara sem tilheyra þremur mismunandi ættkvíslum:

• Laminaria
  • Stórþari (Laminaria hyperborea)
  • Hrossaþari (Laminaria digitata)
  • Beltisþari (Laminaria saccharina)
• Alaria
  • Marinkjarni (Alaria esculenta)
  • Ránarkjarni (Alaria pylaii)
• Saccorhiza
  • Dílaþari (Saccorhiza dermatodea)

Nytjar

Þari hefur verið notaður sem áburður, húsdýrafóður og matur. Marinkjarni er eina þarategundin sem vitað er til að höfð hafi verið til matar á Íslandi, en í Austur-Asíu er þari notaður í miklum mæli til matar. Japansþari (Laminaria japonica) er sú þarategund sem mest er neytt af, og er megnið af honum ræktaður.

Aðalnotkun þara hins vegar er til framleiðslu á gúmmíefninu algín. Það er notað í margs konar iðnaði, t.d. matvæla- og lyfjaiðnaði, og í vefnaði. Algín er einnig notað til að auðvelda blöndun ólíkra vökva, svo sem vatns og olíuefna. Sem dæmi er algín notað við ísgerð, til að koma í veg fyrir að vatnið skilji sig frá mjólkurfitunni og myndi ískristalla.

Tilvísanir

  Þessi líffræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.