Afneitun á loftslagsbreytingum

Afneitun á loftslagsbreytingum er tegund af vísindaafneitun sem felst í því að afneita, neita að viðurkenna, rengja eða tala niður vísindalegt meirihlutaálit um loftslagsbreytingar. Forsvarsmenn loftslagsafneitunar beita gjarnan rökræðuaðferðum til þess að gefa til kynna að verulegur vísindalegur ágreiningur sé um málefnið þótt lítill sem enginn slíkur ágreiningur sé í raun fyrir hendi. Loftslagsafneitun getur falist í því að afneita því að loftslagsbreytingar sem slíkar eigi sér stað, en einnig í því að hafna hlutverki manna í því að stuðla að loftslagsbreytingum, og í ranghugmyndum um möguleikann á aðlögun að breyttu loftslagi. Loftslagsafneitun getur líka verið óbein þegar fólk viðurkennir vísindin í orði kveðnu en hagar gerðum sínum ekki í samræmi við vitneskjuna. Í mörgum rannsóknum er afstaða af þessu tagi skilgreind sem afneitun, gervivísindi, eða áróður.

Í orðræðu loftslagsafneitunarsinna er algengt að einblínt sé á stutt kólnunartímabil í meðalhitastigi jarðar og þau afmörkuð til þess að stilla upp þeirri mynd að hitastig jarðar sé ekki að hækka. Horft er fram hjá langtímaþróuninni, sem sýnir ótvíræða hækkun hitastigs yfir lengri tíma.

Yfirgnæfandi meirihluti vísindamanna og -rannsókna er á sama máli um bæði veruleika og orsakir loftslagsbreytinga. Í orðræðu loftslagsafneitara er því gjarnan ranglega haldið fram að mikill ágreiningur sé á milli vísindamanna um málefnið.

Mörg atriði í tengslum við loftslagsbreytingar sem eru útrædd innan vísindasamfélagsins, meðal annars ábyrgð mannfólks á hnattrænni hlýnun, eru enn töluð niður eða þeim hafnað í almennri umræðu af pólitískum eða efnahagslegum ástæðum. Þar er um að ræða hugmyndafræðilegt fyrirbrigði sem er kallað loftslagsafneitun í fræðilegri og vísindalegri umræðu. Loftslagsvísindamenn, sér í lagi í Bandaríkjunum, hafa greint frá því að stjórnvöld og aðilar úr olíuiðnaðinum beiti þrýstingi til að ritskoða eða bæla niður starfsemi þeirra, fela vísindalegar niðurstöður, eða gefi fyrirmæli um að ræða málefnið ekki opinberlega. Bent hefur verið á að þrýstihópar á vegum jarðefnaeldsneytisiðnaðarins styðji bæði leynt og ljóst tilraunir til að grafa undan eða koma óorði á meirihlutaálit vísindamanna um hnattræna hlýnun.

Ýmsir hagsmunahópar á vegum iðnaðar-, stjórnmála- og hugmyndafræðilegra hópa hafa skipulagt aðgerðir til að grafa undan trausti almennings á loftslagsvísindum. Sér í lagi hefur loftslagsafneitun verið bendluð við þrýstihópa á vegum jarðefnaeldsneytisiðnaðarins, Koch-bræðurna, talsmenn stóriðjunnar, íhaldssamar hugveitur og jaðarmiðla, sér í lagi í Bandaríkjunum. Meira en 90% fræðigreina þar sem efast er um loftslagsbreytingar eru upprunnar hjá hægrisinnuðum hugveitum. Loftslagsafneitun hefur grafið undan tilraunum til að bregðast við eða aðlagast loftslagsbreytingum og hefur mikil áhrif á loftslagspólitík.

Á áttunda áratugnum birtu olíufélög rannsóknir með niðurstöðum sem samræmdust að mestu sýn vísindasamfélagsins á hnattræna hlýnun. Síðan þá hafa olíufélög hins vegar skipulagt herferðir til að breiða út afneitun á loftslagsbreytingum. Þessar aðgerðir hafa verið bornar saman við skipulegar aðgerðir tóbaksiðnaðarins við að breiða út afneitun á skaðlegum afleiðingum tóbaksreykinga. Sumum herferðum af þessu tagi var jafnvel stýrt af aðilum sem áður höfðu átt þátt í að stýra áróðursherferðum tóbaksiðnaðarins.

Loftslagsafneitun á Íslandi

Í umhverfiskönnun sem Gallup tók meðal Íslendinga árið 2018 sögðust 0,9% landsmanna ekki telja að loftslagsbreytingar væru af manna völdum og 0,1% höfnuðu því alfarið að loftslag væri að breytast.

Í könnun sem tekin var árið 2019 mældist töluverður munur í afstöðu fólks til loftslagsbreytinga eftir pólitískum skoðunum. Á heildina litið sögðust 87 prósent aðspurðra telja að loftslagsbreytingar af mannavöldum væru staðreynd. Um fjórðungur af stuðningsmönnum Miðflokksins og rúm 28 prósent stuðningsmanna Flokks fólksins sögðust hins vegar ekki telja að þær væru staðreynd, sem var mun hærra hlutfall en hjá kjósendum annarra stjórnmálaflokka.

Davíð Oddsson, forsætisráðherra Íslands frá 1991 til 2004, hefur ítrekað hafnað eða vefengt vísindalegar niðurstöður um loftslagsbreytingar. Í kringum aldamótin stóð stjórn Davíðs fyrir því að Ísland neitaði að gerast aðili að Kýótósáttmálanum um takmörkun á losun gróðurhúsalofttegunda nema að samþykktu sérákvæði sem heimilaði Íslendingum að undanskilja losun á tæplega 3,3 milljónum tonna koltvísýringsígilda frá skuldbindingum sínum gagnvart samningnum. Í áramótaávarpi sínu árið 1997 réttlætti Davíð afstöðu sína með því móti að ekki væri rétt að skapa ótta hjá fólki með vísan til „fræða sem byggja á veikum grunni.“ Í ræðu á landsþingi Sjálfstæðisflokksins árið 2005 ítrekaði Davíð þá afstöðu sína að Kýótósáttmálinn byggði á „afar ótraustum grunni“ og að umræðan um loftslagsbreytingar væri oft borin uppi af „óræðri tilfinningasemi og í versta falli innantómum áróðri.“

Í sjónvarpskappræðum fyrir forsetakosningarnar 2016 neitaði Davíð því hins vegar að hann efaðist um vísindalegar forsendur loftslagsbreytinga og sagði það ekki ganga upp að „ætla sér að neita reiknireglunum og vísindatækjunum.“ Aftur á móti sagðist hann efast um nytsemi aðgerða gegn loftslagsbreytingum á meðan stór ríki á borð við Bandaríkin, Kína og Indland tækju ekki þátt í þeim.

Árið 2019 stakk þáverandi Alþingismaður Miðflokksins, Birgir Þórarinsson, í þingræðu upp á því að kenna ætti sjónarmið þeirra sem efast um veruleika loftslagsbreytinga af mannavöldum í íslenskum grunnskólum. Hann sagði að til væri „langur listi“ vísindamanna sem teldu orsakir loftslagsbreytinga óþekktar.