Þunglyndislyf

Þunglyndislyf (eða í víðara samhengi geðdeyfðarlyf) eru lyf sem notuð eru við þunglyndi. Þau eru einnig notuð gegn kvíða, áráttu-þráhyggjuröskun, átröskun, krónískum verkjum, athyglisbresti, svefnröskun og vímuefnavanda.

Eitt fyrsta þunglyndislyfið sem kom á markaðinn var flúoxetín.

Tilgangur þunglyndislyfja er að draga úr einkennum ofangreindra sjúkdóma til þess og auðvelda sjúklingum að eiga í samskiptum við aðra. Þunglyndislyf geta valdið ýmsum aukaverkunum svo sem mildum óþægindum, minnkaðri kynhvöt, stinningarvandamálum hjá körlum og leggangaþurrki hjá konum. Í alvarlegum tilvikum þarf að hætta notkun þunglyndislyfja.^[1]

Notkun þunglyndislyfja er mismikil eftir löndum. Íslendingar nota mest allra OECD-þjóða af þunglyndislyfjum og er notkun þeirra tvisvar til þrisvar sinnum meiri en á hinum Norðurlöndunum. Notkunin hefur aukist um 40% síðastliðin tíu ár og hafa 3% unglinga undir 15 ára aldri fengið þunglyndislyf. Ekkert bendir þó til þess að tíðni þunglyndissjúkdóma sé meiri á Íslandi en í öðrum OECD-löndum.^[2]

Lyfjafræðileg flokkunBreyta

Ekki er vitað með fullri vissu hvernig þunglyndislyf virka, en viðurkenndasta skýringin er sú að þau virki með því að hafa áhrif á styrk mónóamín-taugaboðefna (serótóníns, noradrenalíns og dópamíns) í heilanum.^[3]

Helstu flokkar þunglyndislyfja eru:^[4]

Lyf sem hemja upptöku amínaBreyta

(Taugaboðefni líkamans eru mörg hver amín, svo sem adrenalín, dópamín, noradrenalín, serótónín og histamín.)

Lyf sem hemja upptöku serótóníns úr taugafrumubili (SSRI lyf)
- Dæmi eru flúoxetín, sertralín og paroxetín.
Lyf sem hemja bæði upptöku serótóníns og noradrenalíns úr taugafrumubili (SNRI lyf)
- Dæmi er venlafaxín.
Lyf sem hemja upptöku noradrenalíns úr taugafrumubili (NRI eða NERI lyf)
- Dæmi eru búprópíón og reboxetine.

Lyf sem hemja amín-viðtakann svo amínið (taugaboðefnið) binst ekki viðtakanumBreyta

Dæmi er mirtazapine sem binst við α2-noradrenalín viðtakann. Það leiðir af sér aukna virkni serótóníns í vissum hlutum heilans.

Lyf sem hemja niðurbrot amínaBreyta

Lyfin eru hemlar á ensímin sem brjóta niður amín (e. mónóamín oxídasa-hemlar, MAOI). Ýmist eru lyfin:
- ósértækir mónóamín-endurupptökuhemlar t.d. phenelzine og tranylcypromine.
- sértækir mónóamín-endurupptökuhemlar á ensímið, t.d. moclobemíð.

Ýmis þunglyndislyfBreyta

(sérheitið er með stórum staf og virka efnið með litlum)

SSRI lyfBreyta

Prozac (fluoxetín)
fluvoxamine
Seroxat og Paroxat (paroxetín)
Cipramil og Oropram (citalopram)
Cipralex (escitalopram)
vilazodone
Zoloft (sertraline)

TCA lyfBreyta

amitriptyline
desipramine
imipramine
nortriptyline

SNRI lyfBreyta

venlafaxine
duloxetine

NRI lyfBreyta

Wellbutrin og Zyban (búprópíón)
maprotiline
reboxetine

Antagonistar fyrir mónóamín viðtakaBreyta

mirtazapine
trazodone
mianserin

MAOI lyfBreyta

phenelzine
tranylcypromine
isocarboxazid
moclobemide

HeimildirBreyta

↑ Svar við „Hvaða áhrif geta þunglyndislyf haft á kynlíf?“ á Vísindavefnum. Sótt 26. janúar 2018.
↑ „Notkun þunglyndislyfja á Íslandi“. Sótt 26. janúar 2018.
↑ Brunton LL, Chabner B, Knollmann BC, ritstjórar (2011). Goodman and Gilman's The Pharmacological Basis of Therapeutics (12th. útgáfa). New York: McGraw-Hill Professional. ISBN 978-0-07-162442-8.^{[þarfnast uppfærslu]}
↑ Ritter, J.M. (2016). Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier. ISBN 978-0-7020-5363-4.

Þessi heilsugrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.

[1] Svar við „Hvaða áhrif geta þunglyndislyf haft á kynlíf?“ á Vísindavefnum. Sótt 26. janúar 2018.

[2] „Notkun þunglyndislyfja á Íslandi“. Sótt 26. janúar 2018.

[GG-3] Brunton LL, Chabner B, Knollmann BC, ritstjórar (2011). Goodman and Gilman's The Pharmacological Basis of Therapeutics (12th. útgáfa). New York: McGraw-Hill Professional. ISBN 978-0-07-162442-8.^{[þarfnast uppfærslu]}

[4] Ritter, J.M. (2016). Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier. ISBN 978-0-7020-5363-4.

[1]

[2]

[3]

[4]