Sjálfstæðisyfirlýsing Bandaríkjanna

Sjálfstæðisyfirlýsing Bandaríkjanna (á ensku: Declaration of Independence) var samþykkt þann 4. júlí árið 1776. Í yfirlýsingunni kom fram að þrettán nýlendur á austurströnd Bandaríkjanna — þá í stríði gegn Bretum — væru nú sjálfstæð ríki án afskipta breska heimsveldisins. Þar er ennfremur að finna formlega útskýringu á því hvers vegna kosið hafði verið um sjálfstæði 2. júlí, rúmu ári eftir að bandaríska frelsisstríðið braust út. Þjóðhátíðardagur Bandaríkjanna er haldinn hátíðlegur 4. júlí ár hvert. Sagnfræðingar hafa þó deilt um dagsetningu undirritunarinnar, þó að yfirlýsingin hafi verið samþykkt 4. júlí. Flestir eru á þeirri skoðun að undirritunin hafi farið fram 2. ágúst 1776, tæpum mánuði síðar.

Málverk John Trumbulls af uppkastsnefndinni að kynna sjálfstæðisyfirlýsinguna fyrir þinginu í Philadelphiu.

Sjálfstæðisyfirlýsing Bandaríkjanna.

Höfundar að sjálfstæðisyfirlýsingunni

Segja má að einn frægasti hluti sjálfstæðisyfirlýsingarinnar sé inngangur hennar. Þar kemur meðal annars fram að það sé sjálfgefið (e. self-evident) að allir menn séu skapaðir jafnir og að skapari þeirra hafi gefið þeim ákveðin óafsalanleg réttindi. Meðal þessara réttinda eru frelsi, leitin að hamingju og réttur til lífs. Til að tryggja þessi réttindi verða stjórnvöld að vera stofnsett af mönnum og njóta stuðnings fólksins sem þau eiga að stjórna. Þannig öðlast stjórnvöld sín réttmætu völd. Sjálfstæðisyfirlýsing Bandaríkjanna var fyrsta formlega yfirlýsingin sem sýnir fram á rétt þjóðar til að velja þeirra eigin stjórnvöld. Þar með markaði hún mikilvæg þáttaskil í lýðveldissögunni. En hún var ekki aðeins mikilvæg í sögu Bandaríkjanna, heldur hafði hún einnig áhrif á aðrar þjóðir og má þar til dæmis nefna frönsku byltinguna

Opinberlega var sjálfstæðiyfirlýsingin rituð af fimm manna nefnd. Þessir fimm menn voru þeir Benjamin Franklin, Thomas Jefferson, John Adams, Roger Sherman og Robert R. Livingston. Þær heimildir sem til eru um störf nefndarinnar er aðallega að finna í frásögnum Jefferson og Adams. En þar sem heimildirnar voru ekki ritaðar fyrr en mörgum árum eftir að störfum hennar lauk er erfitt að segja hvaða málsgreinar og setningar komu frá hverjum og einum. Það skal tekið fram að óopinberlega er talið að Thomas Jefferson sé aðal höfundur sjálfsstæðisyfirlýsingar Bandaríkjanna

Drögin verða til

Árið 1774 gaf Thomas Jefferson út ritverk sem heitir “A Summary View of the Rights of British America.“ Með þessari bók ávann Jefferson sér mikla virðingu og varð einhverskonar rödd sjálfstæðisbaráttu Bandaríkjanna. Eftir honum var tekið og fékk hann það hlutverk að gera drög af því sem síðar varð sjálfstæðisyfirlýsing Bandaríkjanna. Þeir meðlimir nefndarinnar sem stóðu að gerð sjálfstæðisyfirlýsingarinnar ásamt Jefferson, hvöttu hann einróma til að vinna einn að drögunum, sem og hann gerði. Jefferson ákvað að bera drögin undir tvo nefndarmenn, þá dr. Benjamin Franklin og John Adams. Eftir þeirra ráðleggingar ritaði Jefferson síðan lokadrögin og kynnti þau fyrir öllum nefndarmönnum og síðar þjóðþinginu.

Drögin samþykkt

Drögunum sem Jefferson ritaði var skipt upp í fimm kafla. Inngangur, formáli, meginmál sem var skipt upp í tvo kafla og síðan niðurstöður. Í inngangi leggur Jefferson mikla áherslu á það hversu mikilvægt og í raun nauðsynlegt það er fyrir þessar þrettán nýlendur að fá sjálfstæði frá Breska heimsveldinu. Þjóðþing nýlendanna þingaði um það í fjóra daga, frá 1. júlí til 4.júlí 1776 hvort samþykkja ætti drögin hans Thoma Jefferson sem sjálfstæðisyfírlýsingu nýlendanna. Þann 4. júlí samþykkti þjóðþingið að nota drögin hans Thomas Jefferson nánast í óbreyttri mynd, sem sjálfstæðisyfirlýsingu Bandaríkjanna. Uppfrá því hefur 4.júlí verið þjóðhátíðardagur Bandaríkjanna.

Guðlegt vald?

Um það bil 50 árum eftir að sjálfstæðisyfirlýsing Bandaríkjanna var samþykkt, lýsti Thomas Jefferson því, hvernig sjálfstæðisyfirlýsingin samrýmist huga og mætti hvers Bandaríkjamanns. Hvernig völd og yfirráð þeirra byggist á þeirri samkennd sem ríkti, daginn sem sjálfstæðisyfirlýsinginn var samþykkt. Jefferson segir að sjálfstæðisyfirlýsinginn flétti saman heimspekilegri, trúarlegri og pólitískri sögu þeirra. Þó svo að sjálfstæðisyfirlýsinginn sé veraldlegt skjal, þá þurfi hún að innihalda guðlegt vald. Þess vegna koma tilvitnanir í Guð fjórum sinnum, í þremur málsgreinum hennar. Þrátt fyrir þessar tilvitnanir í Guð í sjálfstæðisyfirlýsingunni, þá er ekkert minnst á hann í stjórnarskrá Bandaríkjanna.

Grundvallar skjal

Sjálfstæðisyfirlýsinginn er ásamt stjórnarskránni og Réttindaskrá Bandaríkjanna eitt af grundvallar stofnskjölum bandarískra yfirvalda. Mætir menn eins og Abraham Lincoln hafa dásamað yfirlýsinguna, Hann var einn ötulasti talsmaður sjálfstæðisyfirlýsingarinnar. Abraham Lincoln taldi að yfirlýsinginn hafi miklu meira en byltingakennda skírskotun. Lýðræðislegur og pólitískur réttur manna væri tryggður í yfirlýsingunni. þjóðin geti staðið vörð um þessi réttindi sín og þannig hvatt heimsbyggðina til dáða í baráttunni um aukið frelsi og lýðræði. Lincoln taldi að sjálfstæðisyfirlýsinginn hafi skapað Bandríkin og með því haft mikil áhrif á sjálfstæðis baráttu einstaklinga um víða veröld. Sjálfstæðisyfirlýsinginn hélt innihélt meðal annars ákvæði sem gagnrýndu þrælahald. Þetta ákvæði var fellt út við gerð stjórnarskrár Bandaríkjanna.

Áhrif Sjálfstæðisyfirlýsingarinnar

Sjálfstæðisyfirlýsing Bandaríkjanna hafði djúpstæð áhrif á réttindaskrá og Stjórnarskrá Bandaríkjanna og á sinn þátt í að réttindaskráin og stjórnarskráin voru skrifaðar. Thomas Jefferson samdi Réttindayfirlýsingu sína sem kennd er við Virginíu, sem fyrstu málsgrein í sjálfstæðisyfirlýsingunni. Réttindayfirlýsing Jeffersons var síðan tekin fyrir af stjórnlagaráði Virginíu 12. júní 1776. Stjórnlagaráðið lagði grunnin að Réttindayfirlýsingu Virginíu í þeim tilgangi að standa vörð um réttindi einstaklingsins í samfélaginu og gagnvart yfirvöldum. Fjölmargar nýlendur studdust við réttindayfirlýsingu Thomas Jeffersons, sem síðar varð undirstaðan í Réttindaskrá Bandaríkjanna, hún er skrifuð af George Mason. Þegar unnið var að gildistöku stjórnarskrárinnar snérist helsta hitamálið ekki um það hvort leyfa ætti þrælahald, heldur hvernig væri hægt að standa vörð um réttindi almennings í stjórnarskránni. Jefferson, sem þá starfaði sem sendiherra í Frakklandi, lagði áherslu á það í bréfi til George Mason að réttindin almennings yrðu að vera tryggð í stjórnarskránni. Réttindaskrá væri almenningi nauðsynleg, til að tryggja sín réttindi gagnvart öllum yfirvöldum í heiminum og yfirvöld gætu á engan hátt neitað almenning um. Margir voru sammála þessum áhyggjum Jefferson´s varðandi réttindi almennings. Réttindaskrá Bandaríkjanna er mikilvægur hluti stjórnarskrár Bandaríkjanna í dag.

Heimildir

• Gunnar Þór Magnússon (2009). Hver skrifaði bandarísku sjálfstæðisyfirlýsinguna? http://www.visindavefur.is/svar.php?id=25517 Skoðað 25. október 2014.
• History.com staff (2009). Declaration of Independence: A+E Network http://www.history.com/topics/american-revolution/declaration-of-independence Skoðað 25.október 2014.
• History.com staff (2009). Declaration of Independence: A+E Network http://www.history.com/topics/american-revolution/declaration-of-independence Skoðað 31.október 2014.
• The Heritage.org (2014). Declaration of Independence: The Heritage Foundation http://www.heritage.org/initiatives/first-principles/primary-sources/the-declaration-of-independence Geymt 1 nóvember 2014 í Wayback Machine Skoðað 11. nóvember 2014.
• National Archives (2014). The Virginia Declaration of rights: National Archives http://www.archives.gov/exhibits/charters/virginia_declaration_of_rights.html Skoðað 21. nóvember 2014.
• Ritchie, A. Donald (e.d.). Our Constitution: http://www.annenbergclassroom.org/Files/Documents/Books/Our%20Constitution/COMPLETED_Our%20Constitution.pdf Geymt 20 apríl 2015 í Wayback Machine Skoðað 21. nóvember 2014.