Magnús Þórarinsson
Magnús Þórarinsson (22. mars 1847 - 19. júlí 1917 var tóvinnumaður, bóndi og smiður frá Halldórsstöðum í Laxárdal. Hann nam tóvinnu og klæðagerð í Kaupmannahöfn veturinn 1880-1881 og setti upp tóvinnuvélar á Halldórsstöðum árið 1883. Hann stundaði búskap og smíðar meðfram tóvinnu og þótti völundarsmiður. Magnús smíðaði meðal annars dúnhreinsunarvél.[1]
Árið 1880 skrifaði Magnús sýslunefnd Suður-Múlasýslu og bað um styrk til að fara úr landi og fræðast um áhöld og verkvjelar þær, sem notaðar eru við ullavinnu og dúkagerð. Hann fékk styrk frá sýslunefnd og landsstjórninni til fararinnar. Tryggvi Gunnarsson útvegaði honum dvalarstað í ullarverksmiðju Larsen. Magnús var eitt ár þar. Suður-Þingeyrarssýsla ábyrgðist lán sem Magnús fékk til að koma upp ullarvinnuvjelum er kemba, spinna og tvinna og setti Magnús vélarnar upp á Halldórsstöðum 1883 þar sem þær gengu fyrir vatnsafli. Fyrstu 15 árin var skortur á nógu vatni til að reka vélarnar en Magnús fékk árið 1897 hallamælingamanninn Pál Jóakimsson til að mæla fyrir vatnsleiðsluskurði úr Þverá sem rennur eftir Laxárdalsheiði og lánaðist Páli að leiða vatn að Halldórsstöðum í mörgum krókum eftir þessum skurði.
Magnús innleiddi allvíða í sýslunni litlar spunavélar til að spinna ullina sem var kemd á Halldórsstöðum. Litlu seinna voru settar upp aðrar ullarvinnuvélar á Rauðumýri í Ísafjarðarsýslu og aðstoða Magnús við að panta vélar og kenna notkun þeirra. Magnús útvegaði með aðstoð Eiríks Magnússonar í Cambridge uppdrætti og verðskrár af ullarvinnuvélum, sérstaklega vél sem höfð var til að aðskilja tvenns konar ull, tog og þel en slík vél nefndist Noblesvjel. Lagt var fram frumvarp á Alþingi 1889 með áætlun Magnúsar um stofnun fullkominnar ullarverksmiðju á Íslandi og var kostnaður áætlaður 120 þús. kr. Frumvarpið var ekki samþykkt. Á iðnsýningunni í Reykjavík 1883 fékk Magnús heiðurspening fyrir skrá sem hann smíðaði og á þá sýningu sendi hann einnig sýnishorn af yfirfallshjóli sem hann mn hafa smíðað og notað fyrstur manna á Íslandi. Magnús smíðaði nokkrar frumgerðir af dúnhreinsivélum, fyrst vél sem gekk fyrir vatnsafli og var smíðuð fyrir Sigurjón á Laxamýri en sú vél virkaði ekki sem skyldi og þurfti Magnús að taka vélina aftur með heim. Þessa vél nefndi Magnús Sívalning. Árið 1908 var dúnhreinsivél eftir Magnús sett upp á Laxamýri og síðar sams konar vélar á Sauðanesi og Höfða. Magnús fékk konunglegan einkarétt til að gera dúnhreinsunarvél sína. Vélin gat hreinsað 6 - 7 kg af dún á dag. Magnús kvæntist árið 1891 Guðrúnu Bjarnhéðinsdóttur, systur Bríetar Bjarnhéðinsdóttur. Kona hans dó átta árum seinna. Þau áttu tvær dætur. [2]
Í Þjóðminjasafninu er varðveitt skrá sem Magnús smíðaði en um þá skrá segir:
- „Skrá þessi er til að sjá líkust venjulegri hurðarskrá, en hún er reyndar vart ætluð til síns brúks, heldur er hún nánast gestaþraut og verður ekki lokið upp nema með miklum heilabrotum sem fáum reynist unnt að leysa. Reyndar fylgir skránni skrifuð leiðsögn, með hendi Matthíasar Þórðarsonar þjóðminjavarðar, um hversu með skuli fara. Ljóst er að skránni verður varla komið fyrir í venjulegri stofuhurð svo að opnuð verði meðan hún situr í hurðinni, því að fyrst verður að ljúka upp skráfóðrinu annars vegar og viðhafa tilfæringar og nota margvíslega lykla. Að vísu er einnig hægt að opna hana á einfaldan hátt og nota hana sem venjulega skrá í hurð, en þá er hún ekki gestaþraut. - Sagt er að Magnús hafi áður smíðað aðra skrá, sem var með einhvers konar úrverki, og varð henni aðeins lokið upp þegar skráin sló. Ekki mun vitað um hvað af henni varð.“[3]
Tóvinnuvélarnar á Halldórsstöðum voru knúnar vatni og voru sleitulaust í notkun í um fjóra áratugi en eyðilögðust í eldsvoða árið 1923.