Hnokkmosar
Hnokkmosar (fræðiheiti: Bryum) er ættkvísl baukmosa af Hnokkmosaætt . Hnokkmosar voru lengi vel stærsta ættkvísl mosa með yfir 1000 tegundir þangað til ættkvíslinni var skipt í þrennt árið 2005.[1] Frekari breytingar urðu á flokkun ættkvíslarinnar árið 2013 vegna rannsókna á þróun hnokkmosa sem byggðust á DNA-raðgreiningu.[2]
| Hnokkmosar | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Barðahnokki er einn hnokkmosanna sem vex á Íslandi.
| ||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
|
Lýsing
breytaHnokkmosar eru fjölættuð og formfræðilega fjölbreytt ættkvísl. Hnokkmosategundir hafa yfirleitt stutta, þykka og hringlaga stöngla.[3] Allar hnokkmosategundir hafa mjórri frumur á blaðjaðrinum. Greina má hnokkmosa á æxlunarkerfi þeirra, litbrigðum stöngulsins og blaða og á útliti blaðjaðarsins.[2]
Saga
breytaHnokkmosum var lýst sem ættkvísl af Johann Hedwig árið 1801 en nafnið var dregið af gríska orðinu yfir mosa.[4][3]
Grasafræðingurinn John R. Spence gaf út endurflokkun á ættinni árið 2005. Ættkvíslin Ptychostomum var aftur tekin í notkun og ættkvíslirnar Leptostomopsis og Plagiobryoides voru búnar til.[1] Seinna var ættkvíslunum Gemmabryum, Imbribryum og Rosulabryum bætt við hnokkmosaætt og Bryum-ækkvíslinni var þannig deilt niður enn frekar.[5]
Verndarstaða hnokkmosa
breytaVerndarstaða sjö hnokkmosategunda hefur verið gefin út á Íslandi í válista plantna árið 1996 sem er enn í gildi.[6] Ylhnokki (B. sauteri), jarðhitakær planta sem finnst á einum stað á Íslandi, er settur í flokk tegunda í bráðri útrýmingarhættu (CR). Dverghnokki (B. vermigerum) og fjóluhnokki (B. violaceum) eru settir í hóp tegunda í útrýmingarhættu (EN) og smáhnokki (B. nitdulum) flokkast sem tegund í yfirvofandi hættu (VU). Fyrir tvær tegundir, skrauthnokka (B. muehlenbeckii) og vætluhnokka (B. bimum) voru ekki til næg gögn til að meta verndarstöðu þeirra og þeir fóru því í flokkinn gögn vantar (DD). Ein tegund, fláahnokki (B. longisetum) var settur í hóp tegunda í nokkurri hættu (LR) án frekari skýringa, sem er flokkunarstaða sem ekki venjulega gefin á válistum nú til dags. Staða fláahnokka er því ekki fyllilega ljós á Íslandi.[6]
Hnokkmosar á Íslandi
breyta- Bryum acutiforme Limpr. — Roðahnokki
- Bryum algovicum C.Muell. — Hagahnokki
- Bryum archangelicum Bruch et Schimp. — Rindahnokki
- Bryum arcticum (R.Brown) Bruch et Schimp. — Heiðahnokki
- Bryum argenteum Hedw. — Silfurhnokki
- Bryum axel-blyttii Philib. — Peruhnokki
- Bryum barnesii Wood ex Shimp. — Eyjahnokki
- Bryum bicolor Dicks. — Götuhnokki
- Bryum bryoides (R.Brown) Aongstr. — Seytluhnokki
- Bryum caespiticium Hedw. — Skógahnokki
- Bryum calophyllum R.Brown — Sandhnokki
- Bryum capillare Hedw. — Skrúfhnokki
- Bryum creberrimum Tayl. — Deigluhnokki
- Bryum cryophilum Maort. — Jöklahnokki
- Bryum curvatum Kaur. et. H.Arn. — Giljahnokki
- Bryum elegans Brid. — Holtahnokki
- Bryum imbricatum Bruch et Schimp. — Barðahnokki
- Bryum intermedium (Brid.) Bland. — Hjallahnokki
- Bryum klinggraeffii Schimp. — Laugahnokki
- Bryum knowltonii Barnes — Pollahnokki
- Bryum laevifilum Syed — Þráðahnokki
- Bryum longisetum Schwaegr. — Fláahnokki
- Bryum marratii Wils. — Strandhnokki
- Bryum muehlenbeckii Bruch. et Schimp. — Skrauthnokki
- Bryum neodamense Itzigs. Ex Müll.Hal. — Fenjahnokki
- Bryum nitidulum Lindb. — Smáhnokki
- Bryum pallens (Brid.) Sw. — Sytruhnokki
- Bryum pallescens Schwaegr. — Gljúfrahnokki
- Bryum pseudotriquetrum (Hedw.) Gaertn.et al — Kelduhnokki
- Bryum purpurascens (R.Brown) Bruch et Schimp. — Fjallahnokki
- Bryum rutilans Brid. — Klettahnokki
- Bryum salinum Limpr. — Fjöruhnokki
- Bryum sauteri Bruch. et Schimp. — Ylhnokki
- Bryum schleicheri Lam. et Cand. — Lækjahnokki
- Bryum subapiculatum Hampe — Hverahnokki
- Bryum tenuisetum Limpr. — Gullhnokki
- Bryum vermigerum H.Arn. et C. Jens. — Dverghnokki
- Bryum violaceum Crundw. & Nyh. — Fjóluhnokki
- Bryum warneum (Röhl.) Brid. — Bakkahnokki
- Bryum weigelii Spreng. — Dýjahnokki
Tilvísanir
breyta- ↑ 1,0 1,1 New genera and combinations in Bryaceae (Bryales, Musci) for North America, J. R. Spence, Phytologia 87: 15-28 (2005)
- ↑ 2,0 2,1 Genus Bryum, California Moss eFlora, Jepson eFlora for CA Vascular Plants, University Herbarium, University of California,
- ↑ 3,0 3,1 „Bryum in Flora of North America @ efloras.org“. www.efloras.org.
- ↑ Sp. Musc. Frond. 178, plate 42, figs. 8-12; plates 43, 44. 1801
- ↑ Spence, John R. (apríl 2007). „NOMENCLATURAL CHANGES IN THE BRYACEAE (BRYOPSIDA) FOR NORTH AMERICA II“ (PDF). Phytologia. 89 (1): 110–114. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 6. mars 2021. Sótt 9. febrúar 2020.
- ↑ 6,0 6,1 Náttúrufræðistofnun Íslands (1996). Válisti 1: Plöntur. Reykjavík: Náttúrufræðistofnun Íslands.