Wernher von Braun
Wernher Magnus Maximilian Freiherr von Braun (23. mars 1912 – 16. júní 1977) var þýskur (og síðar bandarískur) eldflaugaverkfræðingur. Hann var frumkvöðull í þróun eldflaugavopna í Þýskalandi nasismans og síðar í bandarískri eldflaugatækni á geimkönnunarárunum frá 1945 til 1970.
Wernher von Braun | |
|---|---|
 | |
| Fæddur | 23. mars 1912 |
| Dáinn | 16. júní 1977 (65 ára) |
| Þjóðerni | Þýskur, síðar bandarískur |
| Menntun | Tækniháskólinn í Berlín |
| Störf | Eldflaugaverkfræðingur |
| Maki | Maria Luise von Quistorp (g. 1947–1977) |
| Börn | 3 |
| Undirskrift | |
 | |
Æviágrip
breytaWernher von Braun var annar þriggja sona barónsins Magnúsar von Braun, eins þekktasta stjórnmálamanns Weimar-lýðveldisins,[1] og barónessunnar Emmy von Quistorp. Á unga aldri var hann draumóramaður og sagðist vilja „hjálpa til við að snúa hjólum tímans“. Hann varð svo hugfanginn af vísindaskáldsögum Jules Verne og H. G. Wells og fræðibókum vísindamannsins Hermanns Oberth um eldflaugar að hann ákvað að helga sig eldflaugafræði.[2]
Braun fékk mikinn áhuga á geimferðum á unglingsárum og gerðist félagi í þýska eldflaugafélaginu árið 1929. Félagið fékk til umráða eigin eldflaugastöð árið 1930, 120 hektara mýrlendi í Reinickendorf nærri Berlín.[1] Braun fékk vinnu við að þróa skotflaugar hjá þýska hernum árið 1932 og tók doktorspróf í eldflaugaverkfræði árið 1934, aðeins 22 ára gamall.[2]
Störf fyrir nasista
breytaVersalasamningurinn hafði bannað Þjóðverjum að smíða stórar fallbyssur en minntist ekki á eldflaugavopn.[1] Því jókst verulega áhugi Þjóðverja á þróun eldflauga í hernaðarskyni á fjórða áratuginum. Braun fékk vinnu við að þróa skotflaugar hjá þýska hernum árið 1932 og tók doktorspróf í eldflaugaverkfræði árið 1934, aðeins 22 ára gamall.[2] Starfsemi eldflaugaverkfræðinganna var flutt á eldflaugastöð við Peenemünde-nes við Eystrasalt árið 1936.[3] Braun varð leiðtogi eldflaugaliðsins sem þróaði V-2 flugskeytin fyrir her nasista í seinni heimsstyrjöldinni.[2] Þegar nasistar fóru að skjóta V-2-eldflaugunum að London á Braun að hafa sagt: „Það er galli á þessari rakettu. Hún lendir á skakkri plánetu.“[3]
Starf Brauns fyrir nasistastjórnina varð síðar mjög umdeilt. Hann hafði verið heiðursfélagi í SS-sveitunum og vissi vel að það voru fangar úr þrælkunarbúðum nasista sem unnu baki brotnu við gerð eldflauganna sem hann hannaði. Aftur á móti var kalt á milli Brauns og Heinrichs Himmler, leiðtoga SS-sveitanna, þar sem Himmler þótti Braun hafa of mikinn áhuga á friðsamlegri nýtingu eldflaugatækninnar að stríði loknu.[2] Braun réttlætti síðar hlutverk sitt í vopnaþróun nasista með þeirri röksemd að vísindarannsóknir væru „handan alls siðferðis“.[2]
Störf fyrir Bandaríkjamenn
breytaÞegar ljóst var í byrjun ársins 1945 að Þýskaland ætti ósigur vísan í stríðinu skipulagði Braun uppgjöf sína og 500 annarra eldflaugaverkfræðinga til Bandaríkjanna. Hann gekk síðan til liðs við Bandaríkjamenn og fékk starf hjá bandaríska hernum við þróun skotflauga. Hann hlaut bandarískan ríkisborgararétt þann 14. apríl 1955.[2] Eftir að hafa flutt til Bandaríkjanna bað Braun frænku sinnar, Maríu von Quirstorp, og giftist henni þann 1. mars 1947. Hjónin eignuðust þrjú börn. Braun varð þekktasti og sýnilegasti talsmaður geimkönnunar Bandaríkjamanna á sjötta og sjöunda áratugnum.[3] Hann skrifaði fjölda greina til að vekja áhuga Bandaríkjamanna á geimkönnun og starfaði jafnvel með Walt Disney við að framleiða geimkönnunarmyndir fyrir kvikmyndahús og sjónvarp.[3]
Áhugi Bandaríkjamanna á geimkönnun stórjókst eftir Spútnikáfallið árið 1957. Bandaríkjamenn vildu ólmir jafna stöðuna eftir að Sovétmenn höfðu orðið fyrri til að senda gervitungl á sporbaug um jörðina. Braun var falið að hanna Júpíter C-gervitunglið til að jafna stöðuna. Braun tókst að senda þetta gervitungl út í geim þann 30. janúar 1958 og varð þjóðarhetja í Bandaríkjunum fyrir að hafa með þessu móti jafnað stöðuna í kalda stríðinu.[1]
Á sjöunda áratugnum var þróunarmiðstöð eldlauga flutt til NASA, nýju bandarísku geimferðastofnunarinnar. Braun var þar skipaður yfirmaður Marshall-geimferðamiðstöðvarinnar og falið að þróa Saturn V-flaugarnar sem áttu að koma Bandaríkjamönnum til tunglsins. Árið 1969 náðu Bandaríkjamenn að senda menn til tunglsins og unnu þannig í reynd geimkapphlaupið við Sovétmenn en Braun hélt áfram að mæla fyrir frekari geimkönnun og lét sig m.a. dreyma um leiðangur til Mars.[1]
Tilvísanir
breyta- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Manneskjan að baki nafninu: Wernher von Braun“. Heimilistíminn. 23. október 1975. bls. 4-9.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Sævar Helgi Bragason; Þorsteinn Vilhjálmsson (16. apríl 2003). „Hver var Wernher von Braun og fyrir hvað var hann frægur?“. Vísindavefurinn. Sótt 3. apríl 2024.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 „Wernher von Braun vill komast til mánans“. Fálkinn. 30. janúar 1959. bls. 4-5; 14.