Skaftfell

Sjá Skaftafell fyrir greinina um þjóðgarðinn við Vatnajökul

Skaftfell er myndlistarmiðstöð Austurlands. Miðstöðin var formlega stofnuð árið 1998 og er staðsett í húsinu Skaftfell á Seyðisfirði. Starfsemin er tileinkuð miðlun, viðgangi og framþróun myndlistar á Austurlandi. Þeim skyldum er framfylgt með sýningarhaldi, rekstri gestavinnustofa og fræðslustarfi. Miðstöðin hefur einnig umsjón með Geirahúsi, þar sem alþýðulistamaðurinn Ásgeir Jón Emilsson bjó til dauðadags.

Saga og stofnun

Árið 1996 fékk áhugamannahópur um menningu og listir, oftast nefndur Skaftfellshópurinn, húsið að Austurvegi 42 á Seyðisfirði að gjöf frá hjónunum Karólínu Þorsteinsdóttur og Garðari Eymundssyni. Skaftfell hefur verið sjálfseignarstofnun frá árinu 1998 en þegið fjárstyrki í gegnum árin bæði frá ríki og bæ. Miðstöðin var formlega opnuð 19. júní 1999 þegar listahátíðin Á Seyði var sett í fimmta sinn.

Stjórn

Stjórn stofnunarinnar er skipuð aðilum frá Skaftfellshópnum, Bandalagi íslenskra listamanna, gefanda hússins og Seyðisfjarðarkaupstaðar. Forstöðumaður sinnir öllum þeim störfum er lúta að rekstri stofnunarinnar, með dyggri aðstoð stjórnar og Skaftfellshópsins. Skaftfell starfar eftir staðfestri skipulagsskrá sem kveður á um að tilgangur sjálfseignarstofnunarinnar sé að stuðla að eflingu lista- og menningarlífs á Seyðisfirði. Fyrsti launaði forstöðumaðurinn tók til starfa 2005, staðan gestavinnustofufulltrúi varð til árið 2011 og fræðslufulltrúi tók til starfa árið 2015.

Tengsl við Dieter Roth

Stofnár listamiðstöðvarinnar er einnig dánarár listamannsins Dieters Roth. Dieter gegndi stóru hlutverki í menningarflóru Seyðfirðinga, allt frá því hann hóf að venja komur sínar á Seyðisfjörð upp úr 1990. Skaftfellshópurinn samanstendur að miklu leyti af fólki sem naut mikilla og góðra samvista við Dieter, og er tilurð miðstöðvarinnar sprottin úr þeim frjóa jarðvegi er hann átti þátt í að skapa á Seyðisfirði.

Skaftfellshúsið

Skaftfell var reist af byggingameistaranum Guðfinni Jónssyni árið 1907. Húsið er þriggja hæða, 420 fermetrar og byggt samkvæmt norskri fyrirmynd með nýklassísku yfirbragði og er mikil prýði í götumyndinni. Fyrstu árin var rekið gullsmíðaverkstæði á jarðhæðinni og veitinga- og gistihús á efri hæðum. Síðar tóku fleiri verslanir við, þar var um tíma norskt sjómannaheimili, ölstofa, veitingasala, hótel og síðast trésmíðaverkstæði Garðars Eymundssonar.

Starfsemin

Starfsemi Skaftfells stuðlar að fjölbreyttu listalífi og miðlun myndlistar er burðarstólpi í starfsemi þess. Miðstöðin er vettvangur fyrir listamenn, heimamenn og lengra að komna af öllum kynslóðum, til að hittast, skiptast á hugmyndum, taka þátt í skapandi samræðum, verða fyrir áhrifum hver af öðrum og af umhverfinu. Starfsemin í sjálfu sér eykur lífsgæði og stuðlar að velsæld með því að bjóða upp á gott aðgengi að vandaðri myndlist og aðgang að ferskri og framandi hugsun.

Listræn stjórn

Fyrstu árin var starfrækt sýningarnefnd sem bar ábyrgð á listrænni starfsemi. Árið 2009 var byrjað að skipa var listrænan heiðursstjórnandi til tveggja ára. Fyrstur í röðinni var Björn Roth, þá Christoph Büchel, Ráðhildur Ingadóttir og loks Gavin Morrison árin 2015-2016. Hlutverk listræns stjórnanda var að móta stefnu miðstöðvarinnar í sýningarhaldi, sem og fræðslu og öðrum verkefnum. Tilnefningin var heiðursstaða. Árið 2017 var staða listræns stjórnanda lögð niður og nú markar fagráð listræna stefnu og grundvallarforsendur varðandi sýningarhald, gestavinnustofur og fræðslustarfsemi. Í fagráðið skipa Listaháskóli Íslands, Samband íslenskra myndlistarmanna og Listfræðifélag Íslands.  

Sýningarhald

Sýningarhald í Skaftfell má rekja til ársins 1996 þegar bókverkasýning Boekie Woekie var sett upp sem hluti af listahátíðinni Á Seyði. Til sýnis voru verk eftir Dieter Roth, Henriettu Van Egten, Rúnu Þorkellsdóttir, Jan Voss ásamt fleirum. Sýningahald í sýningarsalnum hefur verið með mjög reglubundnum hætti frá árinu 2000, 4-6 sýningar á ári, og listinn yfir myndlistarmenn sem hafa sýnt í Skaftfelli hleypur á hundruðum. Sýningadagskrá Skaftfells hefur ávallt verið vönduð og áhugaverð blanda af samtímalist og hefðbundnari listsýningum, ýmist eftir innlenda eða erlenda listamenn af öllum stærðum og gerðum. Yfir 60 sýningar hafa verið haldnar í sýningarsalnum með alþjóðlegum og innlendum listamönnum í samstarfi við fjölmarga aðila s.s. Listasafn Íslands, Listasafn Reykjavíkur, Nýlistasafnið, Gallerí i8, Dieter Roth Foundation, Hauser & Wirth og Hafnarborg. Á árunum 2003-2013 var einnig starfrækt galleríið Vesturveggurinn í Bistrói Skaftfells. Þar var lögð áhersla á yngri kynslóð myndlistamanna og stuttar, en kraftmiklar sýningar sem löguðu sig að annarri starfsemi í Bistróinu. Á árunum 2008 – 2016 hafði Skaftfell einnig yfir að ráða verkefnarýminu Bókabúðinni, en þar voru haldnar sýningar á vegum gestalistamanna og annarra í bland við námskeið og aðrar uppákomur.

Gestavinnustofur

Skaftfell hefur rekið gestavinnustofu frá því 2001. Tilgangurinn er veita listamönnum rými til vaxtar og sköpunar og stuðla að samtali við alþjóðlega listheiminn. Í dag eru reknar þrjár vinnustofur og þrír gestalistamenn dvelja í þeim samtíðis, í 1-6 mánuði í senn, og þeir fá sérfræðiaðstoð og ráðgjöf við framkvæmd verkefna sinna. Auglýst er eftir umsóknum einu sinni á ári og valnefnd er skipuð til að fara yfir umsóknirnar. Skaftfell hefur síðan 2010 fengið árlega fengið styrk frá  Norrænu Menningargáttina til að bjóða tveimur til fjórum listamönnum gestavinnustofudvöl með styrk. Auk þess hefur Goethe-Institute Danemark styrkt listamenn til dvalar frá árinu 2014.

Fræðsla

Skaftfell sinnir fjölbreyttri listfræðslu og listkennslu á grunnskóla- og framhaldsstigi á fjórðungsvísu. Tekið er á móti hópum í sýningarheimsóknir með leiðsögn, rekið sérbókasafn, boðið upp á fyrirlestra, námskeið, listamannaspjall og opnar vinnustofur. Einn veigamesti þáttur í fræðslustarfinu er að þróa fræðsluverkefni fyrir grunnskólanema Austurlands og hefur miðstöðin framleitt sjö verkefni síðan 2007. Auk þess hefur Skaftfell, í samstarfi við  Dieter Roth Akademíuna, Listaháskóla Íslands og Tækniminjasafn Austurlands haldið tveggja vikna námskeið fyrir þriðja árs nemendur í myndlistardeild LHÍ á hverju ári.

Geirahús

Alþýðulistamaðurinn Ásgeir Emilsson bjó og starfaði á Seyðisfirði. Við andlát hans 1999 var Skaftfelli falið það mikilvæga hlutverk að annast um afrakstur ævistarfs hans og minningu. Heimili Geira, eins og hann var alltaf kallaður, er í umsjón Skaftfells og til sýnis fyrir gesti. Auk þess að hafa gefið út rit um ævi og verk Ásgeirs Emilssonar vinnur Skaftfell að því að gera endurbætur á heimili hans og koma því þannig fyrir að safnið, og minning Geira, verði aðgengilegra almenningi.

Skaftfell Bistró

Bistró Skaftfells er hannað af Birni Roth, syni Dieters, með uppáhalds Bistró Dieters í huga. Í Bistróinu má líta ýmsa hönnun í anda vinnustofu feðganna Björns og Dieters Roth. Auk góðra veitinga og notalegs andrúmslofts má finna í Bistróinu gott bókasafn þar sem ber að líta mörg bókverka Dieters, sem eru vart aðgengileg annarsstaðar. Bókasafnið er sívaxandi og geymir mikið af bókverkum, sýningaskrám, listaverkabókum og aðrar bókmenntir eftir, og um, listamenn tengda Skaftfelli.

Tvísöngur

Tvísöngur er hljóðskúlptúr eftir þýska listamanninn Lukas Kühne. Verkið er staðsett í í Þófunum ofan við Seyðisfjarðarkaupstað og var formlega opnað almenningi 5. september 2012. Byggingarefni Tvísöngs er járnbundin steinsteypa. Það samanstendur af fimm sambyggðum hvelfingum af mismunandi stærðum. Hæð hvelfinganna er tveir til fjórir metrar og flatarmál verksins er rúmir 30 m². Verkinu var valinn staður á sléttum bala á kyrrlátum stað í fjallshlíðinni með útsýni yfir fjörðinn. Tvísöngur er öllum opinn. Verkið býður upp á hljóðræna upplifun sem nýta má til söngs og hljóðtilrauna einstaklinga og hópa í einveru, í samsöng, til eigin yndisauka eða fyrir áheyrendur.

Útgáfa

Skaftfell hefur gefið út nokkrar sýningarskrár: Geiri – Líf og list Ásgeirs Emilssonar (2010), Fjallahringur Seyðisfjarðar – Garðar Eymundsson (2009), Fossar í firði – Birgir Andrésson og Magnús Reynir (2001) og Allir í bátana – ýmsir listamenn (2001).

Tenglar

Skaftfell Geymt 11 apríl 2021 í Wayback Machine Seyðisfjarðarkaupstaður Visit Seyðisfjörður