Silkiháfur

Silkiháfur (Carcharhinus falciformis) er stór uppsjávarfiskur sem dregur nafn sitt vegna áferðar hans sem er silkimjúk.

Hann heldur sig í heitum sjó víða um heiminn og er oftast fundinn á 50-500 metra dýpi en hefur þó fundist í vötnum á 4000 m dýpi.

Silkiháfur
Silkiháfur frá Kúbu
Ástand stofns
Viðkvæmt
Vísindaleg flokkun
Ríki: Animalia Fylking: Chordata Flokkur: Chondrichthyes Undirflokkur: Elasmobranchii Yfirættbálkur: Selachimorpha Ættbálkur: Carcharhiniformes Ætt: Carcharhinidae Ættkvísl: Carcharhinus Tegund: C. falciformis
Tvínefni
Carcharhinus falciformis (J. P. Müller & Henle, 1839)
Útbreiðsla silkiháfs

Silkiháfurinn er venjulega um 2.5 metrar að lengd þegar hann er fullvaxinn. Hægt er að aðgreina hann frá öðrum hákörlum út frá því hve einkennandi bakugga hann hefur. Hann er ekki verðmikill á neytendamarkaði þegar kemur að afurðum þar sem vinnan við að verka hann er svo mikil miðað við sölu á afurðum sem eru í boði.

Fæða og ungviði

Fæða á svæðunum sem silkiháfurinn heldur sig á (djúpsjór) er oft af skornum skammti sem gerir það að verkum að hann er snöggur, forvitinn og klár ránfiskur. Fæðan hans samanstendur aðallega af sardínum, makríl, túnfiskum, kröbbum, smokkfiskum, einstaka hræ af hvölum og öðrum sjávarlífverum. Þegar sagt er að silkiháfurinn sé klár ránfiskur þá er átt við sem dæmi að hann á það til að smala fiskum í torfur og ræðst til atlögu á torfuna með opinn munninn til að ná sem flestum fiski í einu og skilur ekki mikið eftir.

Silkiháfurinn gengur með afkvæmin sín og eggin klekjast út innan líkama móðurinnar (innri frjóvgun), ein hrygna fæðir venjulega um 6-14 ungviði á ári eða annað hvert ár, fer eftir staðsetningu. Þegar ungviðinn fæðast eru þau í kring um 75-80 cm að lengd og halda þau sig í skjóli frá stærri fiskum sem gæti stafað ógn af í rifum á ytra landgrunni þar til þau hafa vaxið nægilega til að fara út í úthafið.

Silkiháfar verða kynþroska við 6-10 ára aldur þannig það tekur þá langan tíma fyrir þá að geta styrkt stofninn sinn og skapar því mikla hættu á ofveiði og þar með útrýmingu á stofninum. Vöxtur silkiháfa er hefðbundinn samanborið við aðrar tegundir brjóskfiska og nokkuð jafn milli kynja, þó það sé vissulega munur á milli einstaklinga.

Veiðar, markaðir og einkenni

Shark threat display

Silkiháfur er veiddur aðallega fyrir ugganna því þeir eru verðmætari frekar en aðrar afurðir eins og kjöt, skinn og kjálkar, þó það sé vissulega nýting þar í einstökum tilfellum þar sem eftirspurn á sjávarfangi er mikil og húðin hefur verið notuð við framleiðslu á förðunarvörum. Hann hefur verið árásargjarn við kafara og ber að varast að komast í návist við hann þó það sé sjaldgæft að árásir verði þá er betra að hafa varan á. Þegar silkiháfinum finnst sér vera ógnað þá kreppir hann upp á bakið, lyftir höfðinu og setur halann niður, myndar „S“ með líkamanum og reynir að vera alltaf á hlið þeirra sem ógna.

IUCN (International Union for Conservation of Nature) skráði stofn silkiháfa í hættu árið 2017 þar sem þeir eru veiddir í miklu magni án þess að vera  skráðir víða um heiminn þegar hann kemur m.a. um borð hjá skipum sem stunda túnfisksveiðar sem meðafli, þá er oft tekið bara ugganna sem eru verðmætastir og líkinu hent síðan frá borði. Það sem einkennir silkiháfinn frá öðrum brjóskfiskum er að:

1. Seinni bakugginn er með lausum odd sem er venjulega meira en tvöföld hæð uggans.

2. Fyrri bakugginn, sem nefnist óðuggi er kringlóttur.

3. Óðugginn er fyrir aftan eyruggana.

Útbreiðsla

Silkiháfurinn finnst víða um heiminn í vötnum sem eru heitari en 23° C og má sjá hér á mynd hvar hann er sem algengastur. Eins og sjá má á myndinni þá heldur hann sig helst í sjónum hjá Suður-Ameríku en finnst samt sem áður líka í Ástralíu og alla leið til Asíu. Það má segja að þetta sé flökkustofn þar sem silkiháfurinn er alltaf á hreyfingu til þess að fá súrefni, leita sér að fæðu og ferðast úr djúpsjó yfir á landgrunnið til þess að fæða ungviði. Það er algengt að finna silkiháfa við landgrunn og yfir djúpsjávarrifjum þar sem mikil fæða finnst. Þeir eiga það til að ferðast saman ef þeir eru af sömu stærð sem segir okkur að stærðaraðgreining sé til staðar innan tegundarinnar. Rannsókn sem gerð var á staðsetningu silkiháfa í Austur-Kyrrahafi og norður af Mexíkóflóa sýndi að þeir eyða 99% af tímanum sínum þegar þeir eru að ferðast í rólegheitum frá degi til dags innan við 50 m dýpi og 80-85% í vatni sem er 26-30 °C. Rakningargögn hafa sýnt að þeir ferðast allt að 60 km á dag og í sumum tilfellum allt að 1.339 km. Þeir silkiháfar sem voru stærri hreyfðu sig meira en þeir litlu.

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var: https://en.wikipedia.org/wiki/Silky_shark á ensku. Sótt 28. ágúst 2024
• Florida Museum of Natural History, University of Florida. (2024). Carcharhinus falciformis.Discover Fishes https://www.floridamuseum.ufl.edu/discover-fish/species-profiles/carcharhinus-falciformis/
• Tricas, Timothy C., Deacon, Kevin, Last, Peter, McCosker, John E., Walker, Terence I., Taylor, Leighton. (1997). Sharks and rays. HarperCollinsPublishers.