Piero Sraffa

Piero Sraffa (5. ágúst 1898 - 3. september 1983) var áhrifamikill ítalskur hagfræðingur sem lagði grunninn að Ný-Ríkardíska hagfræðiskólanum með bók sinni „Framleiðsla varnings með aðstoð varnings“ (e. Production of Commodities by Means of Commodities). Verk hans beindust að því að ögra ríkjandi hagfræðikenningum með gagnrýni á jaðarhyggju og að endurvekja klassíska hagfræði, sérstaklega kenningar Adam Smith, David Ricardo og að vissu leyti Karl Marx.

Æviágrip

Sraffa fæddist þann 5. ágúst 1898 í Tórínó á Ítalíu. Foreldrar hans voru vel efnaðir ítalskir gyðingar, Irma Tivoli (1873–1949) og Angelo Sraffa (1865–1937). Faðir Piero, Angelo, var virtur prófessor í viðskiptarétti ásamt því að hafa starfað sem deildarforseti lagadeildar hjá Bocconi háskóla í Mílanó.

Menntun

Sraffa fylgdi starfsferli föður síns á milli háskóla og hóf skólagöngu sína í Parma. Hann hélt síðan áfram námi sínu í Mílanó og Tórínó. Hann stundaði framhaldsskólanám í Tórínó á árunum 1913 til 1917 og hóf síðan nám við lagadeildina Háskólans í Tórínó, þrátt fyrir að foreldrar hans hefðu flutt aftur til Mílanó.

Byrjun ferils

Árið 1920 útskrifaðist Sraffa með lokaritgerðina, „L’inflazione monetaria in Italia durante e dopo la guerra“ (e. Monetary Inflation in Italy During and After the War), sem var einnig hans fyrsta fræðirit. Ritgerðin fjallaði um verðbólgu á Ítalíu í og eftir fyrri heimsstyrjöldina, sem var brýnn vandi á þessum tíma. Hann vann að ritgerðinni undir leiðsögn Luigi Einaudi (1874-1961), sem var ítalskur hagfræðingur og stjórnmálamaður. Einaudi varð síðar forseti Ítalíu.

Árið 1922 kynntist Sraffa Carlo Rosselli og Raffaele Mattioli eftir að Sraffa hafi verið skipaður forstöðumaður vinnumáladeildar héraðsins í Mílanó. Rannsóknir hans sýndu áhuga hans á að feta ótroðnar slóðir, þar sem hann skoðaði áhrif verðbólgu á ólíka þjóðfélagshópa í stað þess að halda sig við hefðbundna kenningu um peningamagn (e. quantity theory of money).

Eftir útskrift eyddi Sraffa ári í að mæta í fyrirlestra hjá Edwin Cannan og Herbert Foxwell við London School of Economics. Þar kynntist hann John Maynard Keynes, sem varð fljótt hrifinn af Sraffa og bauð honum því að skrifa ritgerð um ítalska bankakerfið. Keynes gaf út ritgerðina „Bankakreppan á Ítalíu“ (e. The Bank Crisis in Italy) í Economic Journal og bað Sraffa um að semja styttri grein um sama efni fyrir Manchester Guardian Commercial. Í þeirri grein afhjúpaði Sraffa slæma stöðu helstu banka á Ítalíu. Benito Mussolini, sem hafði á þessum tíma nýlega tekið við embætti forsætisráðherra, sendi föður Sraffa bréf þar sem hann krafðist þess að greinin yrði dregin tilbaka, það var þó ekki gert.

Árið 1923 var Sraffa skipaður sem tímabundinn lektor í þjóðhagfræði og opinberum fjármálum við Háskólann í Perugia. Tveimur árum seinna gaf hann út greinina „Um tengsl kostnaðar og framleiðslu“ (e. On the Relations Between Costs and Quantities Produced) í tímariti Annali di Economia. Greinin innihélt ítarlega gagnrýni á marghluta jafnvægiskenningu Alfred Marshall. Ári síðar gaf hann svo út „Lögmál um afrakstur við samkeppnisskilyrði“ (e. The Laws of Returns under Competitive Conditions) í Economic Journal.

Líf Sraffa í Cambridge

Árið 1927 flutti hann til Cambridge í Englandi eftir að hafa orðið fyrir hótunum frá ítalska fasistastjórninni vegna andfasískra skoðana sinna og tengsla við Antonio Gramsci, einn af stofnendum ítalska kommúnistaflokksins. Í Englandi kenndi Sraffa um fjármálakerfi Þýskalands og Ítalíu og tók virkan þátt í menntalífi háskólans. Þrátt fyrir feimni og andúð á fyrirlestrahaldi hafði Sraffa mikil áhrif á samfélagið í Cambridge.

Eitt merkasta vinasamband hans í Cambridge var við austurríska heimspekinginn Ludwig Wittgenstein, sem hann kynntist árið 1929. Wittgenstein dáðist að víðtækri þekkingu Sraffa, en þjáðist einnig vegna hennar. Wittgenstein fullyrti að það hefði verið Sraffa sem lagði fram mikilvægar undirstöður fyrir rit sitt „Heimspekilegar rannsóknir“ (e. Philosophical Investigations) sem er eitt merkasta heimspeki rit þessa tíma. Árið 1943 hættu þeir reglubundnu fundum sínum.

Framlög til hagfræðinnar

Gagnrýni á ítalsa bankakerfið

Fyrstu verk Sraffa beindust að ítalska myntkerfinu og bankastarfsemi eftirstríðsáranna. Hann gagnrýndi stefnu ítalska bankakerfisins, sérstaklega í tengslum við verðbólgu, og sýndi fram á tengslin milli verðhækkana og aukins peningamagns í umferð. Hann gerði einnig grein fyrir mismunandi þróun verðvísitalna.

Eitt mikilvægasta framlag Sraffa í þessum rannsóknum var aðgreiningin milli stöðugleika meðalverðlags innanlands og stöðugleika gengis, sem hafði áhrif á John Maynard Keynes. Árið 1921 hófst samstarf þeirra Sraffa og Keynes, þar sem þeir gáfu út rit um stöðu banka á Ítalíu.

Gagnrýni á nýklassískri hagfræði

Á árunum 1925-1926 gaf Sraffa út áhrifamikla grein þar sem hann gagnrýndi kenningar Alfred Marshall um hlutajafnvægi í samkeppnismörkuðum. Sraffa taldi að kenningar Marshall byggðu á ósamræmi, sérstaklega varðandi tengsl stærðarhagkvæmni og fullkominnar samkeppni. Hann gagnrýndi framboðsferilinn, þar sem Marshall reiddi sig á lögmál um vaxandi og minnkandi afrakstur. Að mati Sraffa voru þessar undirstöður svo veikar að þær gætu ekki staðið undir þeim skýringarmætti sem Marshall ætlaði þeim. Með því að endurbyggja líkan Marshalls fyrir samkeppnismarkaði afhjúpaði Sraffa takmarkaða skýringargetu þess.

Sraffa byggði gagnrýni sína á þeirri forsendu að mikil samspil væru milli atvinnugreina, þar sem hver grein selur afurðir sínar sem nauðsynleg aðföng fyrir margar aðrar greinar og kaupir sjálf nauðsynleg aðföng frá þeim. Þetta markaði upphaf á gagnrýni hans á grundvallarforsendur nýklassískrar hagfræði.

Gagnrýni á kenningum Hayeks

Sraffa hafnaði grundvallarhugmynd Friedrich Hayek um að frávik raunvaxta frá jafnvægisvöxtum væri einkenndi peningahagkerfið. Samkvæmt Hayek myndu staðgreiðslu- og framtíðarverð allra vara jafnast út í jafnvægi, þannig að allir vextir yrðu jafnir og samræmdust peningavöxtum. Sraffa taldi hins vegar að ef framboð og eftirspurn eftir vöru væru ekki í jafnvægi, þá myndi staðgreiðslu- og framtíðarverð vörunnar mynda frávik, sem myndi einnig valda því að náttúrulega vaxtarstig vörunnar yrði frábrugðið náttúrulegum vaxtarstigum annarra vara.

Hann gagnrýndi einnig þá skoðun Hayeks að hagkerfið myndi endurheimta jafnvægi þegar rangri vaxtarstefnu væri lokið. Sraffa hélt því fram að slíkt jafnvægi væri óraunhæft, þar sem stefnan hefði á meðan breytt dreifingu auðs og tekna, sem væri grunnforsenda jafnvægis.

Gagnrýni á kenningu Keynes um lausafjárval

Sraffa mótmæli ákveðnum þáttum í kenningu Keynes, þar á meðal kenningunni um lausafjárval. Hann taldi að Keynes hefði misskilið hugmyndina um vöruvexti (e. commodity rate of interest). Sraffa taldi að Keynes hefði notað tvær misvísandi skilgreiningar. Að mati Sraffa var lausafjárhugtakið hjá Keynes óljóst og tvírætt, þar sem ekkert væri sem tryggði að aukin lausafjárstaða væri alltaf kostur fyrir alla. Sraffa taldi einnig að Keynes hefði ranglega viðurkennt Fisher áhrifin fyrir allar vörur nema peninga.

Með þessum verkum sínum og gagnrýni leiddi Sraffa til endurvakningar á klassískri hagfræði og lagði grunn að Ný-Ricardíska skólanum. Hann spilaði lykilhlutverk í Cambridge deilunum um fjármagnskenningar, þar sem áskoranir voru settar á grundvallarforsendur nýklassískrar fjármagnskenningar og ályktanir hennar um framleiðsluaðferðir og vaxtarstig.

Ritsjórn á verkum David Ricardo

Frá árinu 1930 helgaði Sraffa tíma sínum í að ritstýra og gefa út safnrit David Ricardo, „Rit og Bréfaskipti Davids Ricardo“ (e. The Works and Correspondence of David Ricardo). Þetta starf átti stóran þátt í að endurvekja áhuga á klassískri hagfræði. Á þessum tíma þróaði Sraffa einnig eigin kenningar frekar, með sérstakri áherslu á gagnrýni á jaðarvirði og virðisákvörðun, og færði kenningar Ricardo aftur í lykilstöðu innan hagfræðinnar. Hann hafnaði nýklassískum hugmyndum um að virði væri ákvarðað út frá jaðarskilyrðum og hélt því fram að það væri frekar tengt framleiðsluferlum.

Fyrstu bækurnar í þessu verki voru gefnar út árið 1951, 21 ári eftir að Sraffa var skipaður ritstjóri af Royal Economic Society. Í ritgerðinni „Ritgerð um tekjur“ (e. Essay on Profits), sem Ricardo gaf út árið 1815, setti Sraffa fram þá forsendu að til væri atvinnugrein, kornframleiðsla, sem ekki þyrfti að nota framleiðsluvörur annarra greina sem fjármagn. Aðrar atvinnugreinar þurftu hins vegar að nota afurðir kornframleiðslu sem aðföng. Kornhlutfallskenningin, sem byggði á þessari forsendu, gerði kleift að ákvarða hagnað í korngeiranum á hlutlægan hátt sem hlutfall af umframframleiðslu deilt með framlagðri framleiðslu. Þannig var hægt að reikna almennan hagnað sem einnig var notaður í öðrum atvinnugreinum sem byggðu á korni.

Korn gegndi því lykilhlutverki í kenningum Sraffa sem grundvallarvara, nauðsynleg beint eða óbeint við framleiðslu allra vara.

Endurskoðun á klassískri kenningu um virði og dreifingu

Árið 1927 komst Sraffa að þeirri niðurstöðu að Marshallísk túlkun á klassískri hagfræði sem forvera jaðarhyggju væri röng. Hann taldi að klassíska kenningin um virði og dreifingu hefði verið yfirgefin of snemma vegna þess að fylgjendur hennar höfðu ekki nógu þróuð greiningartæki til að takast á við flækjustig kapítalísks hagkerfis. Klassískir hagfræðingar eins og Ricardo og Smith litu á framleiðslu sem hringrás þar sem umframframleiðsla skapaði tekjur, svo sem hagnað og rentu.

Gagnrýni á Marshallíska hagfræði og vinnugildiskenninguna

Sraffa gagnrýndi vinnugildiskenninguna og taldi að hún hefði haft skaðleg áhrif á klassíska nálgun á virði og dreifingu. Hann lagði fram endurbætta útgáfu þar sem virði væri ákvarðað út frá efnislegum inntökum í framleiðslu, frekar en vinnu. Í kjölfarið fór Sraffa að þróa kenningar sínar enn frekar og fékk fljótlega starf í Cambridge. Á þessum tíma, meðan hann ritstýrði „Rit og bréfaskipti Davids Ricardo“ (e. The works and correspondence of David Ricardo), vaknaði djúpur áhugi hans á klassískri hagfræði.

Sraffa varð þekktur fyrir gagnrýni sína á Marshallíska hagfræði, einkum á kenningar um jaðarvirði og virðisákvörðun. Í inngangi sínum að „Rit og bréfaskipti Davids Ricardo“ lýsti Sraffa tveimur lykilstigum í þróun hugsunar Ricardos. Hann ályktaði að fyrsta stigið hefði hafist árið 1814 með ritgerð Ricardos um „hagnað af fjármagni” og lokið með ritgerðinni frá 1815. Annað stigið hófst með gagnrýni Malthusar á „kornlíkanið” hans Ricardos og lauk með útgáfu verksins „Meginreglur“ (e. Principles) árið 1817.

Endurvakning klassískra hagfræði og þróun kenninga

Hagnaðarhlutfallið er skilgreint sem hlutfall hagnaðar af því fjármagni sem lagt var til framleiðslu. Til að reikna slíkt hlutfall þurfa bæði hagnaður og lagt fjármagn að vera gefin upp í sambærilegum stærðum. Ricardo náði þessu skilyrði í rannsóknum sínum með því að líta á bæði hagnað og lagt fjármagn í landbúnaði sem mismunandi magn af sama varningi, korni.

Ricardo skipti hagkerfinu í tvo megingeira, landbúnað og framleiðslu, og gerði ráð fyrir að aðeins ein vara, „korn“, væri framleidd í landbúnaðargeiranum. Korn var bæði framleiðsluvara í formi sáðkorns og framfærsla fyrir verkafólk við landbúnað. Samkvæmt Ricardískri kenningu um landleigu myndast engin landleiga á jaðarlandi, þannig að allur afgangurinn fer til hagnaðar.

Þessi nálgun gerir kleift að sniðganga verðmætavandamálið, það er, þörfina á að ákvarða hlutfallsverð varanna sem fara í lagt fjármagn og afganginn til að reikna verðmæti hagnaðarins og fjármagnið sem lagt var til. Þar sem samkeppni tryggir að hagnaðarhlutfallið sé hið sama í mismunandi atvinnugreinum, verður það hagnaðarhlutfall sem reiknað er út á jaðarlandi einnig ráðandi fyrir allar framleiðslugreinar.

Áhrif verksins „Framleiðsla varnings með aðstoð varnings“ (1960)

Árið 1960 gaf Sraffa út eitt áhrifamesta verk sitt, „Framleiðsla varnings með aðstoð varnings“ (e. Production of commodities by means of commodities), sem varð grunnur að Ný-Ricardísku hagfræðinni. Verkið var afrakstur margra ára rannsóknarvinnu sem hafnaði ýmsum nýklassískum kenningum, sérstaklega kenningum um jaðarframleiðni og jaðarnytsemi. Í ritinu sýndi Sraffa fram á að hægt væri að ákvarða verð framleiðslu án þess að styðjast við þessi lögmál.

Sraffa lagði fram kerfi þar sem virði var ákvarðað út frá framleiðsluferlum og hagnaðarhlutfalli, frekar en jaðarskilyrðum. Hann benti einnig á að nýklassíska hagfræðin hefði takmarkaðan skýringarmátt þegar kæmi að ákvörðun fjármagnsvirðis og vaxtarstigs.

Ný-Ricardísmi

Ný-Ricardíski skólinn byggir á hugmyndum David Ricardo en er oft tengdur Sraffa, sem gagnrýndi grunnforsendur nýklassískrar hagfræði og lagði fram nýja sýn á fræðigreinina. Ný-Ricardíski skólinn beinir athyglinni að kenningum um dreifingu (e. distribution) og virði (e. value), ásamt því að kanna tengslin milli framleiðslu, tekjudreifingar og hagvaxtar. Sraffa hjálpaði til við að endurvekja og endurmóta klassískar hugmyndir, einkum þær sem Ricardo setti fram.

Í ritinu sínu „Framleiðsla varnings með aðstoð varnings“ (e. Production of Commodities by Means of Commodities) sýndi Sraffa að verð framleiðslu mætti ákvarða án þess að styðjast við nýklassísk lögmál, svo sem jaðarframleiðni og jaðarnytsemi. Hann lýsti kerfi þar sem hlutfallsverð, hagnaðarhlutfall og laun voru samtvinnuð og yrðu að vera ákvörðuð samtímis, með sérstakri áherslu á hlutverk tekjuskiptingar í verðákvörðun. Verkið leiddi í ljós takmarkanir nýklassískrar hagfræði í að ákvarða virði fjármagns og vaxtarstig, sem leiddi til endurskoðunar á hefðbundnum hagfræðilegum ályktunum.

Sraffa lagði einnig grunn að kenningum um fákeppni og breytti sýn á klassíska hagfræðinga, sérstaklega Ricardo. Eftir útgáfu verksins hans árið 1960 hefur það verið notað til að rannsaka flókin hagfræðileg vandamál, svo sem samframleiðslu, fastafjármagn og milliríkjaviðskipti.

Arfleifð og áhrif

Verk Sraffa höfðu gríðarleg áhrif á hagfræði og endurvöktu áhuga á klassískum hagfræðikenningum á miðri 20. öld, sérstaklega meðal hagfræðinga í Ný-Ricardíska skólanum. Sýn hans bauð upp á valkost við ríkjandi jaðarhagfræði með því að leggja áherslu á uppbyggingu hagkerfisins í stað einstaklingsbundinna ákvarðana. Þessi nálgun hafði áhrif á Cambridge Capital Controversy, röð umræðna milli hagfræðinga frá Cambridge í Bretlandi og MIT í Bandaríkjunum, þar sem tekist var á um hlutverk fjármagns í framleiðslu og tekjudreifingu.

Áhrif Sraffa náðu einnig út fyrir hagfræði; samskipti hans við heimspekinginn Ludwig Wittgenstein höfðu djúpstæð áhrif á heimspeki 20. aldar. Í gegnum náin tengsl við byltingarsinnann Antonio Gramsci voru sumir sem töldu Sraffa vera „leynilegan Marxista.“ Arfleifð Sraffa lifir áfram í framlagi hans til klassískrar hagfræði, áhrifum hans á Cambridge-skólann og þeim hugmyndaramma sem hann gaf til að ögra jaðarhagfræðikenningum. Verk hans halda áfram að veita innblástur í umræðum um verðmæti, tekjudreifingu og grundvallarspurningar hagfræðinnar og festa hann í sessi sem einn af áhrifamestu hugsuðum 20. aldar.