Töluorð
Það þarf að skrifa þessa grein út frá alþjóðlegu sjónarmiði. Vinsamlegast bættu greinina eða ræddu málið á spjallsíðunni. |
Töluorð (skammstafað sem to.) eru fallorð sem tákna tölu, röð, fjölda eða stærð einhvers. Þau bæta hvorki við sig greini né stigbreytast.
Skipting breyta
Töluorð skiptast í hrein töluorð eða frumtölur (t.d. einn, tveir, þrír) og raðtölur (t.d. fyrsti, annar, þriðji) og blönduð töluorð sem greinast í tölunafnorð (tugur, tvennd, fjarki...), tölulýsingarorð (einfaldur, þrefaldur, sjötugur, einir, tvennir, þrennir), og töluatviksorð (tvisvar, tvívegis, þrisvar og þrívegis).
Hrein töluorð breyta
Frumtölur breyta
Frumtölur tákna tölur (einn, tveir, þrír, fjórir). Þær beygjast í föllum en fimm og framvegis beygjast ekki (eru eins í öllum föllum).
Frumtölururnar einn, tveir, þrír og fjórir fallbeygjast sem og allar tölur sem enda á þeim (tuttugu og einn, fjörutíu og þrír, níutíu og fjórir, eitt þúsund og þrír) og nokkrar aðrar tölur (hundrað, þúsund, milljón o.s.frv.). Annars fallbeygjast frumtölur ekki.
1 | einn (kk.) / ein (kvk.) / eitt (hk.) | 11 | ellefu | 1000 | (eitt) þúsund | ||
2 | tveir (kk.) / tvær (kvk.) / tvö (hk.) | 12 | tólf | 10000 | tíu þúsund | ||
3 | þrír (kk.) / þrjár (kvk.) / þrjú (hk.) | 13 | þrettán | 30 | þrjátíu | ||
4 | fjórir (kk.) / fjórar (kvk.) / fjögur (hk.) | 14 | fjórtán | 40 | fjörutíu[1] | ||
5 | fimm | 15 | fimmtán | 50 | fimmtíu | ||
6 | sex | 16 | sextán | 60 | sextíu | ||
7 | sjö | 17 | sautján | 70 | sjötíu | ||
8 | átta | 18 | átján | 80 | áttatíu | ||
9 | níu | 19 | nítján | 90 | níutíu[2] | ||
10 | tíu | 20 | tuttugu | 100 | hundrað |
Raðtölur breyta
Raðtölur eru töluorð sem tákna röð (fyrsti, annar, þriðji, fjórði, fimmti.. o.s.fv.) sem beygjast allar í föllum. Raðtölurnar beygjast yfirleitt eins og veik lýsingarorð í frumstigi[heimild vantar] (en þó ekki raðtölurnar fyrsti og annar).
1. | fyrsti | 11. | ellefti | 1000. | þúsundasti | ||
2. | annar | 12. | tólfti | 10000. | tíuþúsundasti | ||
3. | þriðji | 13. | þrettándi | 30. | þrítugasti | ||
4. | fjórði | 14. | fjórtándi | 40. | fertugasti | ||
5. | fimmti | 15. | fimmtándi | 50. | fimmtugasti | ||
6. | sjötti | 16. | sextándi | 60. | sextugasti | ||
7. | sjöundi | 17. | sautjándi | 70. | sjötugasti | ||
8. | áttundi | 18. | átjándi | 80. | áttugasti | ||
9. | níundi | 19. | nítjándi | 90. | nítugasti | ||
10. | tíundi | 20. | tuttugasti | 100. | hundraðasti |
Blönduð töluorð breyta
Ýmis orð sem tákna upphæð eða fjölda tilheyra öðrum orðflokkum en töluorðum:
Tölunafnorð breyta
Tölunafnorð eru nafnorð sem fela í sér tölu. Til eru mörg dæmi um tölunafnorð:
Tölulýsingarorð breyta
Tölulýsingarorð eru lýsingarorð sem eru gert orð tölum og hegða sér algjörlega eins og önnur lýsingarorð. Þau enda ýmist á -faldur, -ræður eða -tugur. Til dæmis:
- tvískiptur
- einfaldur
- tíræður
- þrefaldur
- fjórfaldur
- þrítugur
- fimmtugur
- sjötugur
- níræður
- einir
- tvennir
- þrennir
- o.s.frv.
Töluatviksorð breyta
Töluatviksorð eru atviksorð sem fela í sér tölu. Aðeins eru til fjögur slík töluatviksorð:
- tvisvar
- tvívegis
- þrisvar
- þrívegis
Annað breyta
Með fleirtöluorðum eru notuð töluorðin einir, tvennir, þrennir og fernir en ekki fleiri.[heimild vantar]
Neðanmálsgreinar breyta
Heimildir breyta
- Björn Guðfinnson (án árs). Íslensk málfræði. Námsgagnastofnun.
- Orðasafn Stærðfræðifélagsins