Frjálslyndi flokkurinn (Kanada)
Frjálslyndi flokkurinn er kanadískur stjórnmálaflokkur. Flokkurinn hefur verið í áhrifastöðu í kanadískum stjórnmálum mikinn hluta af sögu landsins[1][2] og var við völd í tæp 69 ár á 20. öldinni, lengur en nokkur annar stjórnmálaflokkur í þróuðu ríki. Fyrir þær sakir er flokkurinn stundum kallaður „hinn hefðbundni stjórnarflokkur“ Kanada.[3][4]
| Frjálslyndi flokkurinn Liberal Party of Canada Parti libéral du Canada | |
|---|---|
 | |
| Leiðtogi | Mark Carney |
| Forseti | Suzanne Cowan |
| Þingflokksformaður | Pablo Rodríguez |
| Stofnár | 1867 |
| Stofnandi | George Brown |
| Höfuðstöðvar | Constitution Square, Ottawa, Ontario |
| Stjórnmálaleg hugmyndafræði |
Samfélagsleg frjálslyndisstefna |
| Einkennislitur | Rauður |
| Sæti í neðri þingdeild |  |
| Vefsíða | www |
Flokkurinn kennir sig við frjálslyndisstefnu[5][6][7] og er yfirleitt talinn standa í miðjunni eða til miðvinstri í litrófi kanadískra stjórnmála; vinstra megin við Íhaldsflokkinn en hægra megin við Nýja lýðræðisflokkinn (sem hefur stundum stutt minnihlutastjórnir Frjálslynda flokksins).[5][2][8] Líkt og kanadíski Íhaldsflokkurinn er Frjálslyndi flokkurinn þó gjarnan talinn rúma margar ólíkar stefnur[4] og flokkurinn sækir fylgi sitt til fjölbreyttra hópa kjósenda.[9] Á áttunda áratugnum lýsti forsætisráðherrann Pierre Elliott Trudeau því yfir að Frjálslyndi flokkurinn aðhylltist „róttæka miðjustefnu“.[10][11]
Meðal stefnumála og lagasetninga Frjálslynda flokksins í gegnum tíðina má nefna stofnun almennrar heilsugæslu, kanadískra lífeyrissjóða, stúdentalána, friðargæslu, alþjóðahyggju, sjálfstæði Kanada með núverandi stjórnarskrá landsins, viðurkenningu á réttindaskrá Kanada, mögulegt lagaferli fyrir aðskilnað fylkja úr kanadíska ríkjasambandinu, lögleiðingu á hjónabandi samkynhneigðra, lögleiðingu á dánaraðstoð og á kannabisneyslu og setningu almennra kolefnisskatta.[6][12]
Árið 2015 vann Frjálslyndi flokkurinn undir forystu Justins Trudeau sinn mesta kosningasigur frá árinu 2000 og hlaut hreinan þingmeirihluta með 184 þingsætum og 39,5 prósentum atkvæða. Í þingkosningum árið 2019 tapaði flokkurinn nokkru fylgi og náði ekki að viðhalda meirihluta sínum en var þó áfram stærsti flokkurinn á kanadíska þinginu.[13] Í næstu kosningum, sem voru haldnar 20. september 2021, mistókst Frjálslynda flokknum að endurheimta meirihluta á þingi en flokkurinn hlaut aftur flest þingsæti.[14]
Leiðtogar Frjálslynda flokksins
breyta- George Brown 1867
- Edward Blake 1869-1870
- Alexander Mackenzie 1873-1880 (forsætisráðherra 1873–1878)
- Edward Blake 1880-1887
- Wilfrid Laurier 1887-1919 (forsætisráðherra 1896–1911)
- William Lyon Mackenzie King 1919-1948 (forsætisráðherra 1921–1926, 1926–1930, 1935–1948)
- Louis St. Laurent 1948-1958 (forsætisráðherra 1948–1957)
- Lester B. Pearson 1958-1968 (forsætisráðherra 1963–1968)
- Pierre Trudeau 1968-1984 (forsætisráðherra 1968–1979, 1980–1984)
- John Turner 1984-1990 (forsætisráðherra 1984)
- Jean Chrétien 1990-2003 (forsætisráðherra 1993–2003)
- Paul Martin 2003-2006 (forsætisráðherra 2003–2006)
- Stéphane Dion 2006–2008
- Michael Ignatieff 2008–2011
- Bob Rae 2011–2013
- Justin Trudeau 2013–2025 (forsætisráðherra 2015–2025)
- Mark Carney 2025– (forsætisráðherra 2025–)
Gengi í þingkosningum
breyta| Kosningar | Leiðtogar | Atkvæði | % | Þingsæti | +/– | Sæti | Stjórnarþátttaka |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1867 | George Brown | 60.818 | 22,70 | 62 / 180
|
 62
|
2.
|
Stjórnarandstaða |
| 1872 | Edward Blake | 110.556 | 34,70 | 95 / 200
|
33
|
 2.
|
Stjórnarandstaða |
| 1874 | Alexander Mackenzie | 128.455 | 39,50 | 129 / 206
|
34
|
1.
|
Meirihlutastjórn |
| 1878 | 180.074 | 33,10 | 63 / 206
|
 66
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1882 | Edward Blake | 160.547 | 31,10 | 73 / 211
|
10
|
2.
|
Stjórnarandstaða |
| 1887 | 312.736 | 43,10 | 80 / 215
|
7
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1891 | Wilfrid Laurier | 350.512 | 45,20 | 90 / 215
|
10
|
2.
|
Stjórnarandstaða |
| 1896 | 401.425 | 41,40 | 117 / 213
|
27
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1900 | 477.758 | 50,30 | 128 / 213
|
11
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1904 | 521.041 | 50,90 | 137 / 214
|
9
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1908 | 570.311 | 48,90 | 133 / 221
|
4
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1911 | 596.871 | 45,82 | 85 / 221
|
48
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1917 | 729.756 | 38,80 | 82 / 235
|
3
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1921 | Mackenzie King | 1.285.998 | 41,15 | 118 / 235
|
36
|
1.
|
Meirihlutastjórn |
| 1925 | 1.252.684 | 39,74 | 100 / 245
|
18
|
2.
|
Minnihlutastjórn | |
| Stjórnarandstaða | |||||||
| 1926 | 1.397.031 | 42,90 | 116 / 245
|
16
|
1.
|
Minnihlutastjórn | |
| 1930 | 1.716.798 | 45,50 | 89 / 245
|
27
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1935 | 1.967.839 | 44,68 | 173 / 245
|
84
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1940 | 2.365.979 | 51,32 | 179 / 245
|
6
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1945 | 2.086.545 | 39,78 | 118 / 245
|
61
|
1.
|
Minnihlutastjórn | |
| 1949 | Louis St. Laurent | 2.874.813 | 49,15 | 191 / 262
|
73
|
1.
|
Meirihlutastjórn |
| 1953 | 2.731.633 | 48,43 | 169 / 265
|
22
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1957 | 2.702.573 | 40,50 | 105 / 265
|
64
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1958 | Lester Pearson | 2.432.953 | 33,40 | 48 / 265
|
57
|
2.
|
Stjórnarandstaða |
| 1962 | 2.846.589 | 36,97 | 99 / 265
|
51
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1963 | 3.276.996 | 41,48 | 128 / 265
|
29
|
1.
|
Minnihlutastjórn | |
| 1965 | 3.099.521 | 40,18 | 131 / 265
|
3
|
1.
|
Minnihlutastjórn | |
| 1968 | Pierre Trudeau | 3.686.801 | 45,37 | 154 / 264
|
23
|
1.
|
Meirihlutastjórn |
| 1972 | 3.717.804 | 38,42 | 109 / 264
|
45
|
1.
|
Minnihlutastjórn | |
| 1974 | 4.102.853 | 43,15 | 141 / 264
|
32
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1979 | 4.595.319 | 40,11 | 114 / 282
|
27
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1980 | 4.855.425 | 44,34 | 147 / 282
|
33
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 1984 | John Turner | 3.516.486 | 28,02 | 40 / 282
|
107
|
2.
|
Stjórnarandstaða |
| 1988 | 4.205.072 | 31,92 | 83 / 295
|
43
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 1993 | Jean Chrétien | 5.647.952 | 41,24 | 177 / 295
|
94
|
1.
|
Meirihlutastjórn |
| 1997 | 4.994.277 | 38,46 | 155 / 301
|
22
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 2000 | 5.252.031 | 40,85 | 172 / 301
|
17
|
1.
|
Meirihlutastjórn | |
| 2004 | Paul Martin | 4.982.220 | 36,73 | 135 / 308
|
37
|
1.
|
Minnihlutastjórn |
| 2006 | 4.479.415 | 30,23 | 103 / 308
|
32
|
2.
|
Stjórnarandstaða | |
| 2008 | Stéphane Dion | 3.633.185 | 26,26 | 77 / 308
|
26
|
2.
|
Stjórnarandstaða |
| 2011 | Michael Ignatieff | 2.783.175 | 18,91 | 34 / 308
|
43
|
3.
|
Stjórnarandstaða |
| 2015 | Justin Trudeau | 6.928.055 | 39,47 | 184 / 338
|
150
|
1.
|
Meirihlutastjórn |
| 2019 | 6.018.728 | 33,12 | 157 / 338
|
27
|
1.
|
Minnihlutastjórn | |
| 2021 | 5.556.629 | 32,62 | 160 / 338
|
3
|
1.
|
Minnihlutastjórn[a] | |
| 2025 | Mark Carney | Óvíst | Óvíst | 0 / 343
|
Óvíst | Óvíst | Óvíst |
- ↑ Nýi lýðræðisflokkurinn varði stjórn Frjálslynda flokksins vantrausti frá mars 2022 til september 2024.
Tilvísanir
breyta- ↑ Rodney P. Carlisle (2005). Encyclopedia of Politics: The Left and the Right. SAGE Publications. bls. 274. ISBN 978-1-4522-6531-5.
- ↑ 2,0 2,1 Donald C. Baumer; Howard J. Gold (2015). Parties, Polarization and Democracy in the United States. Taylor & Francis. bls. 152–. ISBN 978-1-317-25478-2.
- ↑ Patrick James; Mark J. Kasoff (2007). Canadian Studies in the New Millennium. University of Toronto Press. bls. 70. ISBN 978-1-4426-9211-4.
- ↑ 4,0 4,1 R. Kenneth Carty (2015). Big Tent Politics: The Liberal Party's Long Mastery of Canada's Public Life. UBC Press. bls. 16–17. ISBN 978-0-7748-3002-7. - (PDF copy - UBC Press, 2015)
- ↑ 5,0 5,1 Amanda Bittner; Royce Koop (1. mars 2013). Parties, Elections, and the Future of Canadian Politics. UBC Press. bls. 300–. ISBN 978-0-7748-2411-8.
- ↑ 6,0 6,1 McCall, Christina; Stephen Clarkson. "Liberal Party". Geymt 5 október 2013 í Wayback Machine The Canadian Encyclopedia.
- ↑ Dyck, Rand (2012). Canadian Politics: Concise Fifth Edition. Nelson Education. bls. 217, 229. ISBN 978-0176503437.
- ↑ Liberal Party. 2015.
- ↑ Andrea Olive (2015). The Canadian Environment in Political Context. University of Toronto Press. bls. 55–. ISBN 978-1-4426-0871-9.
- ↑ Graham, Ron, ed. (1998). The Essential Trudeau. McClelland & Stewart, p. 71. ISBN 978-0-7710-8591-8.
- ↑ Thompson, Wayne C. (2017). Canada. Rowman & Littlefield, p. 135. ISBN 978-1-4758-3510-6.
- ↑ „Liberal Party of Canada“. Encyclopædia Britannica. Sótt 19 apríl 2013.
- ↑ Ævar Örn Jósepsson (22. október 2019). „Trudeau tapar fylgi en sigrar þó“. RÚV. Sótt 22. október 2019.
- ↑ Markús Þ. Þórhallsson (21. september 2021). „Frjálslyndi flokkur Trudeaus hafði betur í Kanada“. RÚV. Sótt 21. september 2021.
