Wikipedia

Þungunarrof

læknisfræðilegt inngrip í meðgöngu til að fjarlægja fóstur eða fósturvísi
(Endurbeint frá Frjáls fóstureyðing)

Þungunarrof eða fóstureyðing er læknisfræðilegt inngrip í meðgöngu þar sem fósturvísir eða fóstur er fjarlægt á meðan það er enn of ungt til að geta lifað af utan móðurkviðs. Ýmist er gripið inn í með lyfjum eða með aðgerð.

Sovésk veggmynd sem hvetur konur til að láta framkvæma fóstureyðingu á spítala en ekki í heimahúsum.

Þungunarrof sem fram fer á sjúkrahúsum eða læknastofum eru mjög áhættulítið,[1][2] þó því fylgi oft blæðing úr leggöngum og ógleði. Þungunarrof er um 13 sinnum öruggari en barnsfæðing.[3][4]

56 milljón þungunarrof eru framkvæmd á ári í heiminum,[5] nærri því helmingur þeirra er gerður af fólki sem skortir sérkunnáttu eða fylgir ekki hreinlætiskröfum.[6]

Þungunarrof með lyfjum

breyta

Ákveðin lyf geta kallað fram þungunarrof. Fyrstu mánuði meðgöngunnar er algengast að nota mifepristone ásamt prostaglandín-eftirhermu.

Neyðargetnaðarvörn

breyta

Neyðargetnaðarvörnin flokkast ekki sem þungunarrof heldur kemur hún í veg fyrir getnað. Hún hindrar egglos, en hefur ekki áhrif eftir að blöðrukímið er búið að festa sig í leginu. Neyðargetnaðarvörnin dregur úr líkum á þungun og virkar best þegar hún er tekin fljótt eftir samfarir. Virknin er þó ekki fullkomin, vörnin er aðeins 60%–93% sem er mun minni en sem fæst af þeim getnaðarvörnum sem notaðar eru í forvarnarskyni.[7]

Þungunarrof með aðgerð

breyta

Fyrstu mánuði meðgöngunnar er hægt að fjarlægja fóstrið með aðgerð þar sem fóstrið er sogað út með þartilgerðum pinnarörum.[8] Eftir þriðja mánuðinn þarf að nota aðrar aðferðir sem krefjast svæfingar þar sem þá þarf að víkka leggöngin út mun meira, eða þá með því að gera líkt og í keisaraskurði og skera á kviðinn, þó með mun smærri skurði.[9]

Fósturlát

breyta

Stundum deyr fóstur af sjálfu sér. Ef það gerist fyrir 24. viku meðgöngu kallast það fósturlát, eftir það er það kallað að barn fæðist andvana.[10] Ef barn fæðist fyrir 37. viku meðgöngu er barnið kallað fyrirburi.[11]

Aðeins 30%–50% af fóstrum lifa af fyrstu þrjá mánuði meðgöngu, í flestum tilfellum veit þungaða manneskjan ekki af því að hún sé þunguð.[12] Eftir að þungun hefur verið staðfest enda þó 15%–30% með fósturláti,[13] langflest á fyrstu þremur mánuðum meðgöngunnar.[14]

Algengasta orsök fósturláts eru óeðlilegar litningabreytingar í fóstrinu.[15] Fósturlát getur líka komið fram vegna æðakerfissjúkdóma, sykursýki og annarra hormónasjúkdóma, sýkinga, og brenglana í legi móðurinnar.[16] Auknar líkur eru á fósturláti eftir því sem móðirin er eldri og ef hún hefur fyrri sögu um fósturlát.[17] Fósturlát getur líka komið til vegna áverka, t.d. í bílslysum.[18]

Þungunarrof á Íslandi

breyta
 
Lagaleg staða fóstureyðinga á heimsvísu. Þungunarrof á Íslandi er bundið svipuðum lagalegum skilyrðum og í löndum eins og Bretlandi, Finnlandi, Indlandi, Japan, Sambíu en er ekki framkvæmt svo til án skilyrða að ósk móður líkt og í flestum öðrum Evrópulöndum
Aðalgrein: Þungunarrof á Íslandi

Á Íslandi er löglegt að rjúfa þungum fram að lokum 22. viku þungunar. Eftir lok 22. viku er mögulegt að rjúfa þungun sé lífi þunguðu manneskjunar stefnt í hættu af meðgöngunni eða þá að fóstrið sé ekki lífvænlegt.

Þessi lög voru víkkuð árið 2019 en fram að því var þungunarrof aðeins leyft vegna sérstakra aðstæðna: Félagslegar, læknisfræðilegar, eða að þungun hafi borið að með refsiverðu athæfi. Hugtakið „félagslegar ástæður“ var nokkuð vítt og var mjög fátítt að beiðni um þungunarrof væri synjað.

Tenglar

breyta

Tilvísanir

breyta
  1. ↑ Grimes, DA; Benson, J; Singh, S; Romero, M; Ganatra, B; Okonofua, FE; Shah, IH (2006). „Unsafe abortion: The preventable pandemic“ (PDF). The Lancet. 368 (9550): 1908–19. doi:10.1016/S0140-6736(06)69481-6. PMID 17126724. Afrit af upprunalegu (PDF) geymt þann 29. júní 2011.
  2. ↑ Raymond, EG; Grossman, D; Weaver, MA; Toti, S; Winikoff, B (nóvember 2014). „Mortality of induced abortion, other outpatient surgical procedures and common activities in the United States“. Contraception. 90 (5): 476–79. doi:10.1016/j.contraception.2014.07.012. PMID 25152259.
  3. ↑ Raymond, E.G.; Grimes, D.A. (2012). „The Comparative Safety of Legal Induced Abortion and Childbirth in the United States“. Obstetrics & Gynecology. 119 (2, Part 1): 215–19. doi:10.1097/AOG.0b013e31823fe923. PMID 22270271.
  4. ↑ Grimes DA (janúar 2006). „Estimation of pregnancy-related mortality risk by pregnancy outcome, United States, 1991 to 1999“. American Journal of Obstetrics & Gynecology. 194 (1): 92–94. doi:10.1016/j.ajog.2005.06.070. PMID 16389015.
  5. ↑ Sedgh, Gilda; Bearak, Jonathan; Singh, Susheela; Bankole, Akinrinola; Popinchalk, Anna; Ganatra, Bela; Rossier, Clémentine; Gerdts, Caitlin; Tunçalp, Özge; Johnson, Brooke Ronald; Johnston, Heidi Bart; Alkema, Leontine (maí 2016). „Abortion incidence between 1990 and 2014: global, regional, and subregional levels and trends“. The Lancet. 388: 258–67. doi:10.1016/S0140-6736(16)30380-4. PMC 5498988. PMID 27179755.
  6. ↑ „Worldwide, an estimated 25 million unsafe abortions occur each year“. World Health Organization. 28. september 2017. Sótt 29. september 2017.
  7. ↑ Afgreiðsla á neyðargetnaðarvörnum í apótekum. Margrét Lilja Heiðarsdóttir, Anna Birna Almarsdóttir, og Reynir Tómas Geirsson. Læknablaðið, 2009.
  8. ↑ Healthwise (2004). „Manual and vacuum aspiration for abortion“. WebMD. Afrit af upprunalegu geymt þann 11. febrúar 2007. Sótt 5. desember 2008.
  9. ↑ McGee, Glenn; Jon F. Mer]. Abortion. Afrit af upprunalegu geymt þann 31. október 2009. Sótt 5. desember 2008.
  10. ↑ Churchill Livingstone medical dictionary. Edinburgh New York: Churchill Livingstone Elsevier. 2008. ISBN 978-0443104121. „The preferred term for unintentional loss of the product of conception prior to 24 weeks' gestation is miscarriage.“
  11. ↑ Annas, George J.; Elias, Sherman (2007). „51. Legal and Ethical Issues in Obstetric Practice“. Í Gabbe, Steven G.; Niebyl, Jennifer R.; Simpson, Joe Leigh (ritstjórar). Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies (5. útgáfa). Churchill Livingstone. bls. 669. ISBN 978-0443069307. „A preterm birth is defined as one that occurs before the completion of 37 menstrual weeks of gestation, regardless of birth weight.“
  12. ↑ Annas, George J.; Elias, Sherman (2007). „24. Pregnancy loss“. Í Gabbe, Steven G.; Niebyl, Jennifer R.; Simpson, Joe Leigh (ritstjórar). Obstetrics: Normal and Problem Pregnancies (5. útgáfa). Churchill Livingstone. ISBN 978-0443069307.
  13. ↑ Stovall, Thomas G. (2002). „17. Early Pregnancy Loss and Ectopic Pregnancy“. Í Berek, Jonathan S. (ritstjóri). Novak's Gynecology (13. útgáfa). Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0781732628.
  14. ↑ Cunningham, F. Gary; Leveno, Kenneth J.; Bloom, Steven L.; Spong, Catherine Y.; Dashe, Jodi S.; Hoffman, Barbara L.; Casey, Brian M.; Sheffield, Jeanne S., ritstjórar (2014). Williams Obstetrics (24th. útgáfa). McGraw Hill Education. ISBN 978-0071798938.
  15. ↑ Schorge, John O.; Schaffer, Joseph I.; Halvorson, Lisa M.; Hoffman, Barbara L.; Bradshaw, Karen D.; Cunningham, F. Gary, ritstjórar (2008). „6. First-Trimester Abortion“. Williams Gynecology (1. útgáfa). McGraw-Hill Medical. ISBN 978-0071472579.
  16. ↑ Stöppler, Melissa Conrad. Shiel, William C., Jr. (ritstjóri). „Miscarriage (Spontaneous Abortion)“. MedicineNet.com. WebMD. Afrit af upprunalegu geymt þann 29. ágúst 2004. Sótt 7. apríl 2009.
  17. ↑ Jauniaux E, Kaminopetros P, El-Rafaey H (1999). „Early pregnancy loss“. Í Whittle MJ, Rodeck CH (ritstjórar). Fetal medicine: basic science and clinical practice. Edinburgh: Churchill Livingstone. bls. 837. ISBN 978-0443053573. OCLC 42792567.
  18. ↑ „Fetal Homicide Laws“. National Conference of State Legislatures. Afrit af upprunalegu geymt þann 11. september 2012. Sótt 7. apríl 2009.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Þungunarrof&oldid=1878368“