Apavatn
64°10′20″N 20°40′0″V / 64.17222°N 20.66667°V
Apavatn er eitt af stærstu stöðuvötnum landsins, um 13,6 km² að flatarmáli sunnan Laugarvatns í Árnessýslu. Nafnið er talið koma af orðinu ap sem merkir leðja eða leir. Apavatn er 59 metra yfir sjávarmál. Vatnið er allt grunnt, mesta dýpi þess er 3 m, en mesta lengd þess er 6,8 km. Nokkrar smáár renna í vatnið frá hæðunum í kring. Að sunnan kemur Stangalækur. Suð vestan í vatnið rennur Apá og norðan Grafará, og er hún vatnsmest. Hagaós er eina frárennslið úr vatninu og rennur í Brúará.
Bændur stunda netaveiði í vatninu allt árið en vatnið getur gefið fiska á stangir. Helst veiðist þar bleikja í net sem er sitt hvoru megin við pundið en mikið meira af urriða hefur veiðst á stangir og eru þeir 1 til 2 pund , en þeir geta orðið mun vænni, allt að 10 pund og kýla sig út af hornsílum sem ógrynni er af í vatninu. Lax á greiðan aðgang að vatninu um Hagaós, en hann er sjaldséður. Sumarbústaðabyggð hefur verið vaxandi við vatnið á undanförnum árum.
Á fyrstu áratugum kristni var Apavatn frægast vatna á landi hér. Bar það til að Sighvatur Þórðarson er sagður hafa fengið skáldíþrótt sína úr fiskhöfði af fiski sem hann veiddi í vatninu. Eigi hefur orðið vart við þess lags fiska á þeim slóðum síðan. Vatnið er þekkt úr Sturlungu, þegar Sturla Sighvatsson sveik Gissur Þorvaldsson í Apavatnsför árið 1238. Sturla fór suður með 300 menn og bað Gissur að finna sig við Apavatn. Gissur kom með 40 menn, Gissur og Sturla gengu saman í bróðerni með vatninu. Sturla bað 2 menn að gæta Gissurar og skipar svo mönnum hans að leggja niður vopnin. Þá spyr Gissur Sturlu, hví hann láti leggja hendur á hann. Sturla bað hann ekki efast um að hann ætlaði sér meiri hlut en öðrum mönnum á Íslandi. Lét hann þá Gissur vinna sér trúnaðarreið og sverja að fara utan.
Þóttist Gissur finna að Sturla mundi hafa komið til hugar að stytta honum aldur og hyggur á að koma hefndum fram á Sturlu. Gissur lét til skarar skríða og dró að sér lið af Suðurlandi og bandamaður hans Kolbeinn ungi úr Skagafirði og Húnavatnssýslu. Sturla dró sér lið af Vesturlandi og Sighvatur faðir hans úr Eyjarfirði og Þingeyjarsýslu. Flokkarnir mætast á Örlygsstöðum, rétt fyrir sunnan Miklabæ. Gissur og Kolbeinn höfðu 1300 menn en feðgarnir mun færri. Ráðist var nú grimmlega á lið feðganna í hinum fræga Örlygsstaðabardaga, feðgarnir voru hálfvopnlausir, alls létust á Örlygsstöðum nær 60 manns og þar af voru ekki nema 7 úr liði Kolbeins og Gissurar.