Skýstrokkur
Skýstrokkur, skýstrókur[1] eða hvirfilbylur er ofsalegt, hættulegt óveður. Hann myndast úr loftdálki sem nær alveg niður að yfirborði jarðar og skúraskýi, eða stundum bólstraskýi. Skýstrokkar eru mjög mismunandi að stærð, en í lögun eru þeir oftast eins og trekt og snýr þá mjórri endi skýstrokksins niður og er oft umkringdur ryki og rusli.
Í flestum dæmigerðum skýstrokkum er vindhraði frá um það bil 18 m/s og upp í 50 m/s. Þeir eru yfirleitt um 75 m í þvermál og geta farið nokkra kílómetra áður en þeir eyðast. Dæmi eru þó um skýstrokka með vindhraða yfir 130 m/s (480 km/klst.). Þeir geta verið yfir 1,6 km í þvermál og farið nokkur hundruð kílómetra áður en þeir eyðast.[2]
Skýstrokkar hafa sést í öllum heimsálfum nema á Suðurskautslandinu. Skýstrokkar eru þó algengastir í hinu svokallaða Tornado Alley í Bandaríkjunum en þeir geta átt sér stað hvar sem er í Norður-Ameríku.[3] Þeir myndast líka stundum í Suður- og Austur-Asíu, á Filippseyjum, í austanverðri Suður-Ameríku, sunnanverðri Afríku, norðvestanverðri og suðaustanverðrí Evrópu, vestanverðri og suðaustanverðri Ástralíu og á Nýja-Sjálandi.[2] Skýstrókur olli tjóni á Íslandi 2018 [4]
Skilgreiningar
breytaSamkvæmt Veðurstofu Íslands er skilgreining á skýstrokki vindsveipur með „þvermál 100 m eða meira, vindhraði allt að 100 m/s“.[5] Vindsveipur með þvermál 10 m eða meira og vindhraða allt að 50m/s heitir sandstrokkur eða vatnsstrokkur og sveipur með þvermál 1 m eða meira og vindhraða allt að 10 m/s er ryksveipur.[5]
Sandstrokkur á Íslandi
breytaÁrið 2007 myndaðist lítill sandstrokkur á Skeiðarársandi.[5]
Heimildir
breyta- ↑ „Skýstrókur á Skeiðarársandi“. Veðurstofa Íslands. Sótt 13. nóvember 2009.
- ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica. „Tornado: Global occurrence“. Sótt 13. nóvember 2009.
- ↑ Sid Perkins. „Tornado Alley, USA“. Sótt 13. nóvember 2009.
- ↑ https://www.vedur.is/um-vi/frettir/vedurstofan-greinir-vegsummerki-skystroka
- ↑ 5,0 5,1 5,2 „Sveipir á Skeiðarársandi“. Veðurstofa Íslands. Sótt 13. nóvember 2009.
