Sesín

Sesín eða sesíum (úr latínu: caesius, „himinblár“) er frumefni með efnatáknið Cs og sætistöluna 55 í lotukerfinu. Þetta er mjúkur, silfur-gulllitaður alkalímálmur. Það er einn af fimm málmum sem eru í vökvaformi við stofuhita. Sesín er þekktast fyrir notkun þess í atómklukkum.

	Rúbidín
	Sesín	Barín
	Fransín
Efnatákn Cs Sætistala 55 Efnaflokkur Alkalímálmur Eðlismassi 1879,0 kg/m³ Harka 0,2 Atómmassi 132,90545 g/mól Bræðslumark 301,59 K Suðumark 944,0 K Efnisástand (við staðalaðstæður) Vökvaform Lotukerfið

Sesín er fyrsta frumefnið sem uppgötvaðist með litrófsgreiningu 1860, þar sem það þekktist af tveimur skærbláum línum.

Einkenni

Sesín er silfur-gylltur, mjúkur og sveigjanlegur málmur sem hefur minnstu jónunarorku allra frumefna. Það er sjaldgæfast ógeislavirku alkalímálmanna fimm (fransín er sjaldgæfasti alkalímálmurinn en það hefur engar stöðugar samsætur). Sesín, gallín, fransín, rúbidín og kvikasilfur eru einu málmarnir sem eru í vökvaformi við stofuhita.

Sesínhýdroxíð (CsOH) er mjög sterkur basi sem ætir gler auðveldlega. Þegar sesín hvarfast við kalt vatn verður sprenging. Það hvarfast líka við ís yfir -116 °C.

Sesín á sér 39 þekktar samsætur með atómmassa frá 112 til 151. Einungis ein af þessum samsætum, ¹³³Cs, er stöðug í náttúrunni. Flestar hinar samsæturnar hafa helmingunartíma frá nokkrum dögum að nokkrum sekúndum. Samsætan ¹³⁷Cs verður til við geislun í kjarnorkusprengingum og í kjarnorkuverum. Frá 1945 hefur nokkuð magn ¹³⁷Cs farið út í andrúmsloftið, mest í Tsjernóbylslysinu 1986. Þaðan fellur það til jarðar sem geislavirkt úrfelli en helmingunartími þess er 30,17 ár.

Notkun

Helsta notkun sesíns er í borvökva í olíuiðnaðinum vegna þess hve það er þétt, en jafnframt lítið geislavirkt.

Sesín er líka notað í atómklukkur sem halda nákvæmni sinni í þúsundir ára. Frá 1967 hefur grunneining tíma í alþjóðlega einingakerfinu byggt á eiginleikum sesíns.

• Líkt og önnur frumefni í 1. flokki gengur sesín auðveldlega í samband við súrefni og er því notað sem fangefni í lofttæmdum ílátum.
• Sesín er notað í sólarrafhlöður þar sem það lætur auðveldlega frá sér rafeindir.
• Sesín var áður notað í jónavélum þar til xenon var tekið upp í staðinn.
• Sesín er notað sem hvati í vetnisbindingu lífrænna efnasambanda.
• Sesínflúoríð er notað víða sem basi í lífrænni efnafræði.
• Sesíngufa er notuð í segulsviðsmælum.
• Sesínnítrat er notað í blys sem gefa frá sér innrautt ljós.

  Þessi efnafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.