Rauðrefur
Rauðrefurinn (Vulpes vulpes eða Vulpes fulva) er sennilega þekktasta refategundin og er útbreiddasta rándýrið á landi. Rauðrefir lifa nær alls staðar í Norður-Ameríku og Evrasíu en einnig víða í Norður-Afríku. Rauðrefir eru stærstu dýrin í ættkvíslinni Vulpes.
| Rauðrefur | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||
| Vulpes vulpes Linnaeus (1758) |
Rauðrefir eru bæði litnir jákvæðum og neikvæðum augum af mönnum. Þeir geta borið sjúkdóma í búfé og sitja gjarnan um alifugla en eru einnig mikilvægir í loðdýrarækt og hafa verið ræktaðir fyrir feld sinn. Í febrúar árið 2005 voru refaveiðar bannaðar í Bretlandi en höfðu þá tíðkast lengi.
Japanski rauðrefurinn (Vulpes vulpes japonica), sem er undirtegund af rauðref, breiddist út frá Indlandi til Kína og þaðan til Japan. Hann er einnig þekktur undir japönsku heiti sínu kitsune (狐).
Útlitslýsing
breyta
Rauðrefir eru oftast, eins og nafnið gefur til kynna, með rauðan feld en eru hvítir á kviði, með svört eyru og svarta fætur og þykkt loðið skott sem er hvítt í endann. „Rauði“ tónninn á feldinum er breytilegur og getur verið dökkrauður eða ljósgylltur og allt þar á milli. Raunar geta hárin verið marglit við nánari skoðun, rauð, brún, hvít og svört að hluta. Í náttúrunni þekkjast einnig tvö önnur litaafbrigði: silfurgrár eða svartur feldur (silfurrefir eru um 10% villtra rauðrefa og meirihluti þeirra refa sem eru ræktaðir af loðdýrabændum), og hinn svokallaði „krossrefur“, sem er öllu algengari, nefndur eftir svörtum rákum á baki hans sem ná yfir herðarnar og niður eftir bakinu og mynda „kross“ á annars rauðum feldinum. „Tamdir“ eða ræktaðir refir geta verið nánast hvernig sem er á litinn, þ.á m. doppóttir.
Augu þeirra eru gyllt eða gul með sporöskjulaga og lóðréttu sjáaldri eins og hjá köttum. Þeir sjá líka jafn vel og kettir. Rauðrefir eru afar liðugir og hefur þeim verið líkt við ketti. Langt, loðið skottið með hvítum endanum gefur refnum gott jafnvægi í hvers kyns hoppum og stökkum.
Fullorðnir rauðrefir geta náð 4.1–5.4 kg þyngd (9–12 pund). Stærð þeirra er afar margbreytileg en yfirleitt eru rauðrefir í Evrópu stærri en rauðrefir í Norður-Ameríku.
Um haust og vetur þykknar feldur rauðrefa. Hinn svonefndi ‚vetrarfeldur‘ heldur á þeim hita í kaldara umhverfi. Refirnir missa vetrarfeldinn á vorin og fá þá aftur sneggri feld sem þeir bera út sumarið.
Heimkynni og mataræði
breytaRauðrefir finnast víða, allt frá sléttum og graslendi til skóga. Þeim hentar best að halda sig sunnarlega en fara þó oft á norðlægari slóðir og keppa við heimskautarefinn um fæði. Rauðrefir hafa einnig oft sést í úthverfum borga og jafnvel innan borgarmarka og vitað er til þess að þeir hafi haldið sig á sama svæði og þvottabirnir.
Rauðrefir éta nagdýr, t.d. mýs, skordýr, ávexti, orma, egg, og önnur smá dýr. Þeir hafa 42 öflugar tennur sem þeir nota til að hremma bráð sína. Refirnir neyta að jafnaði um 0.5–1 kg (1–2 pund) af fæðu dag hvern.
Undanfarna áratugi hafa refir komið sér fyrir innan borgarmarka víða í Bretlandi. Þessir borgarrefir lifa sennilega á afgöngum sem þeir finna í sorpi þótt þeir veiði einnig nagdýr og fugla í görðum.
Hegðun
breyta
Rauðrefir sýna margbreytilega hegðun vegna þess hve margbreytileg heimkynni þeirra eru. Í Biology and Conservation of Wild Canids, fullyrða MacDonald og Sillero-Zubiri að tveir hópar rauðrefa geti hegðað sér jafn ólíkt og tvær ólíkar tegundir dýra.
Rauðrefir eru mest á ferli í ljósaskiptunum en ef þeir eru í návígi við mannabyggð (og þar sem næturlýsing er mikil) hafa þeir tilhneigingu til að fara heldur á kreik um nætur. Oftast veiða þeir einir en ekki í hópum. Ef refur veiðir stærri bráð en hann getur torgað mun hann oftast grafa hana eða geyma þar til síðar.
Venjulega gerir hver refur tilkall til eigin svæðis. Refirnir para sig einkum saman á veturna en á sumrin fara þeir einförum, hver um sitt svæði sem getur verið allt að 50 km². Þar sem nóg er af fæðu eru svæðin aftur á móti oftast mun minni (<12 km²). Oft finnast nokkur greni á svo stóru svæði. Grenin geta verið fengin frá fyrrverandi íbúum þeirra, svo sem múrmeldýrum, eða grafin ný. Refirnir búa í stærri grenjum á veturna og þegar þeir annast afkvæmi sín. Smærri greni eru grafin víðar á svæðinu til vara og til að geyma fæðu. Stundum eru þau tengd aðalgreninu með göngum.
Rauðrefir stofna venjulega til „einkvænis“-sambanda á hverjum vetri, sem hjálpar þeim að ala 4-6 hvolpa ár hvert. Stundum halda þeir sig hins vegar ekki við einn maka en orsakir þess eru ekki kunnar. Þá fer eitt karldýr ýmist milli margra kvendýra eða mörg skyld kvendýr „deila“ einu karldýri; eða að þessu tvennu er einhvern veginn blandað. Stundum halda ungir refir að heiman um leið og þeir hafa náð þroska (u.þ.b. 8-10 mánaða gamlir), stundum verða þeir eftir og hjálpa til við að ala upp ungviði næsta vors.
Félagslega eiga refir samskipti sín á milli með líkamstjáningu og ýmsum hljóðum sem þeir gefa frá sér. Hljóðin sem þeir mynda eru gríðarlega margvísleg. Þeir tjá sig einnig með líkamslykt og merkja bæði fæðu sína og svæði sitt með þvagi og saur.
Æxlun
breyta
Vegna mikillar útbreiðslu er fengitími rauðrefa afar misjafn. Rauðrefir sem búa á suðlægari slóðum makast venjulega frá desember til janúar, þeir sem búa norðar frá janúar til febrúar og þeir sem búa hvað nyrst frá febrúar til apríl. Mökin eru hávær en stutt og vara sjaldnast lengur en í 20 sekúndur. Enda þótt kvendýr maki sig ef til vill með mörgum karldýrum (sem berjast innbyrðis um hana) mun hún þó á endanum velja aðeins eitt þeirra.
Tilvísanir
breyta
