Kynþáttahatur

Kynþáttahatur er að finna til andúðar á tilteknum hópi fólks sem skilgreindur er út frá kynþætti. Kynþáttahatur liggur oft þjóðernisátökum til grundvallar.

Kynþáttahatur er sú hugmynd að kynþættir mannkyns séu eðlisólíkir og eru þá sumir kynþættir taldir öðrum æðri. Vísindaleg kynþáttahyggja er söguleg undirrót rasisma en hann birtist oftast sem kynþáttahatur eða kynþáttafordómar og getur leitt til mismununar á grundvelli kynþáttar. Greinarmunur er gerður á kynþáttahatri og útlendingaótta þótt hvort tveggja geti farið saman en útlendingaótti er andúð eða styggð gagnvart útlendingum eða framandi menningu, án kerfislegrar hugmyndafræði. Í daglegu tali er orðið rasismi notað um hverskyns mismunun gagnvart útlendingum, byggða á arfbundnum, útlitslegum, menningarlegum . Þá hefur orðið hversdagsrasismi einnig verið kynnt til sögunnar „til að sýna fram á hvernig kerfisbundinn rasismi endurnýjast að miklu leyti í gegnum rútínu eða hversdagslega hegðun, sem tekin er sem sjálfsögð í daglegu lífi“.

Saga

Kynþáttahyggja lá til grundvallar kerfisbundinni mismunun í Bandaríkjunum á nítjándu öld og fyrri hluta þeirrar tuttugustu og Apartheid stefnunnar í Suður-Afríku. Kynþáttahyggja var einnig drjúgur hluti af hugmyndalegum grundvelli þjóðarmorða á borð við helförina og útrýmingu indíána í Ameríku og tengdist heimsvaldastefnu nánum böndum í Suður-Ameríku og Afríku, Asíu og Ástralíu. Hugmyndafræðileg kynþáttahyggja er alþjóðlega fordæmd af Mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna.

Kynþáttahyggja á Íslandi

Fjórða skýrsla Evrópunefndarinnar gegn kynþáttafordómum

Evrópunefndin gegn kynþáttafordómum (The European Commission against Racism and Intolerance, ECRI) var sett á laggirnar árið 1993. Nefndin skilar árlegri skýrslu til Evrópulanda um þau merki sem í löndunum má finna um kynþáttahyggju, ásamt ábendingum til stjórnvalda um úrbætur. Fjórða skýrsla nefndarinnar um stöðu mála á Íslandi kom út árið 2012. Er þar sagt að einhverjar framfarir hafi átt sér stað frá því nefndin skilaði þriðju skýrslunni árið 2007 en einnig gerðar eftirfarandi athugasemdir, meðal annarra:

1. Ísland hafi ekki sett á laggirnar sérstaka stofnun til að berjast við mismunun „á grundvelli 'kynþáttar', hörundslitar, tungumáls, þjóðernis eða svæðisbundins uppruna.
2. Minniháttar afbrot geti útilokað tilkall fólks til ríkisborgararéttar. Þá sé krafist kunnáttu í íslenskri tungu til að geta öðlast ríkisborgararétt, en fjárveitingar til íslenskunáms fyrir útlendinga hafi verið skertar.
3. Í fjölmiðlum sé oft getið ríkisfangs eða uppruna fólks.
4. Börn innflytjenda hrekist frekar úr námi í menntaskólum en nemendur af íslenskum uppruna.
5. Hælisleitendur geti enn ekki áfrýjað ákvörðunum í málum sínum til sjálfstæðs og óháðs úrskurðaraðila. Börn á skólaskyldualdri sem stödd eru í umsóknarferli um hæli hafi ekki öll aðgang að námi.
6. Enn séu engin úrræði til að rannsaka ásakanir um misbeitingu lögregluvalds, óháð lögreglunni og ákæruvaldinu.

Þá er í tillögunum lögð sérstök áhersla á að yfirvöld styrki þjálfun lögregluliðs, ákæruvalds, dómara og lögfræðinga í að fást við mál sem snúa að rasisma og rasískri mismunun og hvernig bera megi kennsl á rasísk tilefni afbrota.

Tengt efni

• Mannréttindi
• Hatursorðræða
• Íslenskir nasistar
• Aporofobia

Tenglar

• Um birtingarmyndir dulinna fordóma og mismununar, skýrsla unnin af InterCultural Iceland 2012.
• „Staðalímyndir og sannleikur“, grein eftir Flavio Baroncelli í þýðingu Egils Arnarsonar, birtist í Nordicum-Mediterraneum: Icelandic E-Journal of Nordic and Mediteranean Studies

Tengt efni

• Rasismi
• Kynþáttahyggja

  Þessi samfélagsgrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.