Hljóðvarp

Hljóðvarp (skammstafað sem hljv.) kallast það þegar sérhljóð í áherslu atkvæði breytist fyrir áhrif annars sérhljóðs sem kallast hljóðvarpsvaldur. Í íslensku hafa a-hljóðvarp, u-hljóðvarp og i-hljóðvarp öll verið virk á einhverjum tímapunkti.

Tegundir hljóðvarpa

A-hljóðvarp

A-hljóðvarpið er elsta hljóðvarpið sem til er og það kemur mjög sjaldan fram í íslensku. Í a-hljóðvarpi verður sérhljóðinn i að e. Hér er hljóðvarpsvaldurinn a. Stafurinn a togar í rótarsérhljóðið i og færir það svo það er nær myndunarstað a-hljóðsins og breytir því i í e.

Dæmi

niðar → neðar

U-hljóðvarp

U-hljóðvarp er mjög algengt hljóðvarp í íslensku. Í því verður hljóðið a að hljóðinu ö eða u. Áður fyrr verkaði u-hljóðvarpið einnig þannig að i varð að y.

a > ö a > u

Dæmi

barn → börn
tala → tölum
sumar → sumur
hundrað → hundruð

I-hljóðvarp

I-hljóðvarp er algengasta hljóðvarpið í íslensku. Hljóðvarpsvaldurinn er i en i hverfur eftir að hafa fært rótarhljóðið nær myndunarstað sínum.

Tegundir:

a → e
e → i
o → y
ó → æ
á → æ
u → y
ú → ý
au → ey
ju → y
jú → ý
jó → ý

Dæmi

hús → hýsi
braut → breyta

Tengt efni

Þessi málfræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.