Óson

Óson (O₃) er fjölgervingsform súrefnis. Sameindin samanstendur af þremur súrefnisfrumeindum, eða einni fleiri en stöðugra form súrefnis, O₂.

Óson er litlaust gas við staðalaðstæður. Það myndar dökkbláan vökva við hitastig undir -112 °C og dökkblátt fast efni undir -193 °C. Óson er öflugt oxunarefni. Það er einnig mjög óstöðugt og brotnar niður í venjulegt súrefni í gegnum hvarfið 2O₃ → 3O₂. Þetta ferli gerist hraðar eftir því sem að hitastig og þrýstingur eykst.

Óson er gríðarlega tærandi, eitrað og algengur mengunarvaldur. Það hefur skarpa, megna lykt. Það er til staðar í litlum skammti yfir allt andrúmsloft Jarðar. Það myndast einnig úr O₂ við afhleðslu rafmagns við eldingu og við háorku rafsegulgeislun.

Sum raftæki mynda nógu mikið óson til að það lyktast. Þetta á sérstaklega við um tæki sem að nota háa spennu, eins og sjónvörp og ljósritara. Rafmagnshreyflar sem nota bursta geta einnig myndað óson við endurtekið neistaflug innan í hreyflinum. Stórir hreyflar, eins og þeir sem notaðir eru í lyftur eða vökvadælur, mynda meira óson en minni hreyflar.

Óson var uppgötvað af Christian Friedrich Schoenbein árið 1840.

Ósonlagið

Mesta samansöfnun ósons í andrúmsloftinu er í heiðhvolfinu, við svæði sem að einnig nefnist ósonlagið. Þar síar það út góðan hluta af útfjólubláu ljósi frá sólinni sem að öðrum kosti myndi vera skaðlegt lífi á jörðinni. Magn ósons í andrúmsloftinu er yfirleitt mælt í Dobson einingum. Óson notað í iðnaði er mælt í milljónarhlutum og prósenta eftir massa eða þyngd.

Tenglar

• „Af hverju verður þynning á ósonlaginu yfir suðurpólnum þar sem eru fáar verksmiðjur, en ekki yfir Bandaríkjunum?“. Vísindavefurinn.
• „Af hverju er ekki hægt að búa til óson og setja upp í gufuhvolfið?“. Vísindavefurinn.
• Gatið á ósonlaginu yfir Suðurskautslandinu; grein í Morgunblaðinu 1987

  Þessi efnafræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.