Íþróttasamband fatlaðra

Íþróttasamband fatlaðra var stofnað 17. maí 1979 og er eitt af sérsamböndum Íþrótta- og Ólympíusambandi Íslands. Hlutverk ÍF er að hafa umsjón með þeim íþróttagreinum sem fatlaðir iðka á Íslandi og gæta hagsmuna allra fötlunarhópa sem eru hluti af sambandinu. Ofan á það sér ÍF um útbreiðslu- og fræðslustarf varðandi íþróttir fatlaðra og er fulltrúi Íslands á alþjóðavettvangi. Meðal þeirra íþróttagreina sem fatlaðir stunda eru boccia, borðtennis, lyftingar, sund, frjálsar íþróttir og bogfimi. Þá er ÍF í samstarfi við ýmsar endurhæfingarstofnanir með það að sjónarmiði að stuðla að útbreiðslu íþróttaiðkunar meðal fatlaðra. Þá má segja að íþróttir séu framhald af þeirri endurhæfingu sem fer fram á endurhæfingarstofnunum. Meðal þeirra stofnana sem eru samstarfsaðilar eru heilbrigðis- og menntakerfið, sérskólar og sjúkraþjálfunarbraut háskóla íslands. Frá árinu 1991 hefur ÍF gefið út tímarit undir nafngiftini Hvati og er það gefið út tvisvar á ári. Við útgáfu hvers tölublaðs er það prentað í fimm þúsund eintökum og er það ókeypis. Hlutverk Hvata er að upplýsa og vekja athygli fólks á íþróttum fatlaðra .

Frá árinu 2015 hefur ÍF haldið upp á Paralympic daginn sem er nú orðinn árlegur viðburður hjá sambandinu. Tilgangurinn með deginum er að kynna starfsemi aðildarfélaga sem eru hluti af Íþróttasambandi fatlaðra.

Saga

Saga íþrótta fatlaðra á Íslandi byrjaði þegar Íþróttafélag fatlaðra í Reykjavík var sett á laggirnar árið 1974. Næstu ár fylgdu með stofnun fleiri íþróttafélaga fyrir fatlaða. Á Akureyri var Íþróttafélagið Akur stofnað í árslok 1974 ásamt Íþróttafélaginu Eik árið 1978. Í Reykjavík bættust tvö önnur félög við, Íþróttafélagið Björk árið 1978 og Íþróttafélagið Ösp árið 1980. Þátttaka innan þessara félag ókst jafnt og þétt. Öll þessi félög höfðu aðild að Íþróttasambandi Íslands sem setti á fót sérstaka undirbúningsnefnd til að hafa betri umsjón. Undirbúningsnefndin hafði starfað í sex ár að málefnum fatlaðra í íþróttum þegar nefndarmenn áttuðu sig á því að umfang verkefna hafði stækkað út fyrir getu nefndarinnar. Í kjölfar þess var stofnað sérsamband sem gæti betur haldið utan um þessi málefni og var sú áætlun að veruleika árið 1979. Sigurður Magnússon var kjörinn fyrsti formaður Íþróttasambands fatlaðra. Árið 1977 var fyrsta Íslandsmótið í íþróttum fatlaða skipulagt. Á því móti var keppt í lyftingum og var haldið í sjónvarpssal sem kynnti íþróttir fatlaðra fyrir almenningi. Fyrsta Íslandsmótið haldið af Íþróttasambandi fatlaðra var árið 1979 á Akureyri og keppt var í boccia og borðtennis. Strax á hæla þess kom fyrsta Íslandsmót fatlaðra í sundi og bogfimi árið 1980. Fyrsta utanlandsmótið sem Íslendingar tóku þátt í var haldið í Stoke Mandeville á Englandi árið 1979 en fjórir kepptu frá Íslandi. Árið 1980 fóru tólf íþróttaiðkendur fyrir Íslands hönd til Arnhem í Hollandi til að keppa í Ólympíumóti fatlaðra og var það í fyrsta sinn sem Ísland tók þátt á því móti.

Árin 2000-2020

Á Ólympíumóti fatlaðra í Sidney árið 2000 komst upp svindlmál í búðum Spánverja og árin eftir það var þroskahömluðum bannað að keppa á mótum á vegum IPC. Þetta leiddi til þess að þroskahömluðum var neitað um aðild að Ólympíumótunum haldin 2004 og 2008. Rök móthaldara voru að þroskahamlaðir fengu ekki að taka þátt fyrr en viðurkennt flokkunarkerfi yrði þróað. Með hjálp íþróttasambandra á norðulöndum, ÍF þar á meðal, hefur þessu banni verið aflétt að hluta. Sýndi þessi árangur sig þegar Evrópumeistaramótið í sundi var haldið á Íslandi árið 2009. Mótið er stærsta alþjóðlega sundmót sem hefur verið haldið á Íslandi með fjölda keppanda, þjálfara og fararstjóra í kringum 600.

Í ágúst 2005 náðu ÍSÍ og ÍF samkomulagi er varðar styrktarbeiðnir og styrkveitingar. Frá ársbyrjun 2006 var ÍF heimilt að sækja um styrki fyrir iðkendur sína á sömu forsendum og önnur sérsambönd á vegum ÍSÍ. Að fá aðild að afrekssjóði ÍSÍ var mikil viðurkenning á afrekum fatlaðra íþróttaiðkenda.

Árið 2013 hófst samstarf ÍF og Ólympíunefnd þroskahamlaðra við íslensku lögregluna út af alþjóðaverkefninu LETR (e. Law Enforcement Torch Run). Þetta verkefni á upptök sín í Bandaríkjunum og var fyrst sett á stól árið 1981. Tilgangur LETR er að lögreglustofnanir reyna að vekja athygli á Ólympíuleikum þroskahamlaðra. Á Íslandi taka fulltrúar verkefnisins þátt í kyndilhlaupum og ýmsum viðburðum til að ná því markmiði. Árið 2016 tók forseti Íslands þátt í kyndilhlaupi fyrir Íslandsleika og var það í fyrsta skipti sem þjóðarleiðtögi tók þátt í kyndilhlaupi.

Til að betur virkja hreyfingu hjá fötluðum börnum var YAP (e. Young Athlete Project) verkefnið innleit á Íslandi árið 2015. Var þetta verkefni samstarf á milli Special Olympics á Íslandi og SO í Rúmeníu. Frá innleiðingu til ársins 2019 hefur þetta verkefni verið kynnt í leikskólum og bæjarfélögum.

40 ára afmæli

Árið 2019 var stórt ár hjá ÍF því þá voru 40 ár frá stofnun sambandsins og til að fagna upp á þau tímamót var afmælishátið haldin á hótel sögu 17. maí sama ár. Þá var 2019 eitt af viðburðaríkustu árum í sögu ÍF þar sem stór hópur afreksfólks fór til Abu Dahbi og tók þátt í Ólympíuleikum þroskaheftra. Að auki voru fjöldamörg heimsmeistaramót í ýmsum íþróttagreinum eins og bogfimi, handahjólreiðum, frjálsum íþróttum og sundi ásamt fleiri verkefnum.

Aðildafélög

Innan ÍF eru 22 aðildafélög og eru þau dreifð um land allt. Aðildarfélög ÍF eru eftirfarandi:

• Íþróttafélagið Ösp
• Íþróttafélagið Akur
• Íþróttafélagið Fjörður
• Íþróttafélagið Eik á Akureyri
• Íþróttafélagið Suðri
• Íþróttafélagið Gnýr
• Íþróttafélagið Nes
• Íþróttafélag Fatlaðra í Reykjavík
• Íþróttafélagið Ívar, Ísafirði
• Bocciadeild Íþróttafélagsins Völsungs
• Íþróttafélagið Ægir
• Íþróttafélagið Þjótur
• Sólin - Íþróttadeildir Fatlaðra

• Sundfélagið Óðinn
• Íþróttafélagið Snerpa
• Íþróttafélagið Gróska
• Íþróttafélagið Gerpla
• Íþróttafélagið Viljinn
• Íþróttafélag Heyrnarlausra
• Íþróttafélagið Gáski
• Íþróttafélagið Hlynur
• Íþróttafélagið Tjaldur
• Íþróttafélagið Örvar
• Íþróttadeildir Fatlaðra í Stykkishólmi

ÍF á alþjóðavettvangi

Á Ólympíumóti fatlaðra hefur íslenskt afreksfólk samtals unnið til 98 verðlauna og af þeim 37 gullverðlaun. Á bæði evrópu- og heimsmeistaramótum hefur Ísland hlotið alls 119 verðlaun. Ísland tók fyrst þátt í Ólympíumóti þroskahamlaða árið 1991 og síðan þá hafa um 500 afreksfólk frá Íslandi farið á leikanna.

Afreksfólk

Þá hafa nokkrir fatlaðir íþróttaiðkendur hlotið athygli á bæði Íslandi og utan. Meðal þeirra er sundkonan Sigrún Huld Hrafnsdóttir en hennar ferill var frá 1983 til 1996. Á ferli sínum var hún þrisvar valin íþróttamaður ársins hjá ÍF og var talin nánast ósigranleg á innanlandsmótum. Á Ólympíumóti þroskahamlaða á Spáni árið 1992 hlaut hún 9 gullverðlaun, 2 silfurverðlaun og setti 4 heimsmet í einstaklingsgreinum og 4 í boðsundum. Árið 1991 var hún svo valin besti íþróttamaður þroskahamlaða í heiminum af Alþjóðasamtökum þroskahamlaðra .

Önnur framgengileg sundkona var Kristín Rós Hákonardóttir og er ein af farsælustu íþróttaiðkendum úr röðum fatlaðra. Hún hefur keppt á fimm heimsmeistaramótum og fimm Ólympíumótum, setti 60 heimsmet og 9 Ólympíumet. Eurosport úthlutaði henni viðurkenningu árið 2004 fyrir árangur í íþróttum. Hún var fyrsti íslenski íþróttaiðkandinn sem og fyrsti fatlaði íþróttaiðkandinn á heimsvísu til að fá þessi verðlaun. Kristín var kjörin íþróttamaður ársins hjá ÍF 12 ár í röð og árið 2013 var hún fyrst meðal fatlaðra íþróttaiðkenda til að komast í heiðurshöll ÍSÍ. Hún dróg sig í hlé frá afreksíþróttum árið 2006 þá 22 ára gömul .

Þá komst Geir Sverrisson á verðlaunapall á Ólympíumóti fatlaðra árið 1992 þegar hann vann gullverðlaun í 100 metra bringusundi og fékk bronsverðlaun í 100 metra hlaupi. Ásamt þessum árangri hefur Geir þann titill að vera eini fatlaði afreksmaðurinn sem hefur keppt í landsliði ófatlaðra. Í boðhlaupssveit Íslands tók hann þátt í þremur Evrópubikarkeppnum.