Jason Argóarfari

Þessi grein fjallar um persónuna úr grískri goðafræði. Um mannsnafnið, sjá Jason (nafn).

Jason Argóarfari var kappi í grískri goðafræði, fóstri Keirons kentárs hins vitra.

Jason átti með réttu að erfa konungstign í Jolkos, en Pelías, hálfbróðir föður hans hafði sölsað undir sig völdin. Er Jason var frumvaxta hélt hann því til Jolkos að krefjast konungdómsins af Pelíasi. Á leiðinni þangað varð Jasoni laus annar skórinn í keldu. Nú hafði Pelías fengið þá spásögn að hann skyldi vara sig á manni þeim, er kæmi einskóaður á hans fund. Reyndi hann því að senda Jason forsending. Hét hann honum að vísu konungdómi, en þó með því skilyrði, að hann færði sér gullreyfið frá Kolkis. Lét Jason nú gera skip fimmtugróið, er Argó nefndist. Eins og Argó hafði fimmtíu árar, þannig voru það og fimmtíu hinna ágætustu kappa Grikklands, sem sigldu á því skipi til Kolkis undir forystu Jasonar.

Argóaför

Lögðu þeir fyrst að landi á eynni Lemnos og höfðust þar við um hríð í góðu yfirlæti hjá konum þeim, er þar byggðu. Höfðu þær vegið menn sína, sem voru þeim ótrúir, og réðu síðan sjálfar ríkjum. Gat Jason tvo syni við drottningu þeirra. Héldu þeir síðan áfram för sinni og lentu í ýmsum mannraunum og ævintýrum, uns þeir komu til Skellidranga (Symplegades). Gnæfðu drangar þessir, þar sem leið lá inn í Svartahaf. Í hvert sinn er skipi skyldi sigla á milli þeirra, skelltust þeir saman. Fyrir fulltingi Aþenu komst Argó samt heilu og höldnu í gegn. Upp frá því standa drangarnir grafkyrrir. Argóarfarar léttu loks akkerum í Kolkis, skammt frá lundinum þar sem Frixos Aþamantsson hafði hengt upp gullna reyfið.

Eldfnæsandi naut, drekasæði og Medea

Í Kolkis réð þá ríkjum Eetes, sonur Helíosar. Hann átti dóttur, þá er Medea hét. Var hún hofgyðja Hekete og hin mesta galdranorn. Eetes hét Jasoni reyfinu, en þó með örðugum skilmálum: Hann átti að beita tveim eldfnæsandi nautum fyrir plóg og plægja með þeim akurteig, sá tönnum dreka eins í jörðina og leggja að velli brynjaða kappa, er spretta mundu upp af sæði þessu. Medea varð viti sínu fjær af ást til Jasonar. Tilreiddi hún honum töfrasmyrsl, svo að eldur fékk ekki grandað honum. Að hennar ráðum varpaði hann steinum á meðal kappana. Urðu þeir af því ósáttir sín á milli og drápu hver annan.

Gullna reyfið

Þrátt fyrir þetta vildi Eetes ekki láta laust reyfið og sat á svikráðum við kappana grísku. Svæfði Medea þá með göldrum drekann, er reyfisins gætti. Hafði Jason gersemina á brott með sér og flýði ásamt Medeu og köppum sínum á Argó. Medea hafði og með sér ungan bróður sinn. Er Eetes veitti þeim eftirför, brytjaði hún sveininn í sundur og kastaði líkinu lim fyrir lim í sjóinn, til þess að Eetes tefðist við að taka upp stykkin. Komst Argó undan.

Ævintýralok

Eftir að Jason hafði ratað í mörg ævintýri, komst hann loks til Jolkos og seldi Pelíasi í hendur gullreyfið. En Pelías vildi ekki að heldur láta konungdóm af hendi við Jason. Neytti Medea þá þá hatrammlegra bragða. Taldi hún dætur hins aldurhnigna konungs á að höggva föður sinni í stykki og sjóða þau í töfralegi nokkrum, er hún hafði bruggað. Fullvissaði hún dæturnar um, að faðir þeirra mundi við það verða ungur í annað sinn. Lét Pelías þannig líf sitt, en sonur hans hrifsaði til sín völdin. Urðu þau Jason og Medea að flýja undan til Korinþuborgar.

Andlát Jasonar

Sneri Jason þar baki við Medeu, en gekk að eiga Kreúsu, konungsdóttur í Korinþu. Í brúðargjöf sendi Medea Kreúsu skikkju og ennishlað. Voru gripir þeir eitraðir og urðu hinni ófarsælu brúði að fjörlesti. Drap Medea síðan börn þau, er hún hafði átt með Jasoni og flýði á gandreið til Aþenuborgar. Varð hún þar ástmær Egeifs konungs. En er Þeseifur vitjaði ættborgar sinnar, varð hún að hrökklast til Kolkis. Þau urðu ævilok Jasonar, að hann rotaðist undir skipi sínu, Argó, og lét svo líf sitt.

Heimildir

Jón Gíslason, Goðafræði Grikkja og Rómverja

Tenglar

„Hvað þýðir spakmæli Seneca: Cui prodest scelus, is fecit?“. Vísindavefurinn.