Hreyfiseðill

Hreyfiseðill er meðferðarúrræði sem læknir skrifar upp á í samráði við sjúkling og er ávísun á hreyfingu eftir forskrift. Sjúklingi er vísað til hreyfistjóra eða samhæfingaraðila sem útbýr hreyfiáætlun í samráði við hann. Sjúklingurinn framfylgir áætluninni upp á eigin spýtur en undir eftirliti hreyfistjóra sem fylgist með árangri og meðferðarheldni.

Meðal sjúkdóma sem hreyfiseðlar geta gagnast gegn eru: Hjarta- og æðasjúk­dóm­ar, lungna­sjúk­dóm­ar, stoðkerf­is­sjúk­dóm­ar, offita, kvíði, þung­lyndi, streita, fullorðinssykursýki og þrálátir verkir.

Markmið og skipulag

Tilgangur hreyfiseðla er að draga úr áhrifum lífstílssjúkdóma og þar með lyfjanotkun, læknaheimsóknum og innlögnum. Þá dregur úr kostnaði heilbrigðisþjónustunnar. Innleiðing hreyfiseðla hófst í Heilsugæslu höfuðborgasvæðisins sem tilraunaverkefni á fimm heilsugæslustöðvum í byrjun árs 2011 og hefur verið innleitt á Akureyri og fleiri heilbrigðisstofnunum síðan. Stefnt var að því að hreyfiseðlar yrðu komnir í almenna notkun á öllum heilbrigðisstofnunum landsins og hjá sérfræðilæknum í árslok 2016. Velferðarráðuneytið hefur komið að skipulagningu innleiðingarinnar. Markmiðið er að að gera hreyfiseðla hluta af al­mennri heil­brigðisþjón­ustu en til­rauna­verk­efni um notk­un hreyfiseðla telst vera lokið. Inn­leiðing hreyfiseðla á Íslandi bygg­ist á sænskri fyr­ir­mynd en þetta meðferðarform hef­ur náð mik­illi út­breiðslu þar og víðar um lönd á und­an­förn­um árum og þykir ár­ang­urs­rík.

Læknir leggur mat á hvort einstaklingurinn geti nýtt sér hreyfingu sem hluta af meðferð sinni. Hreyfistjóri eða samhæfingaraðili (sjúkraþjálfarar sem hafa fengið þjálfun í áhugahvetjandi samtali) aflar svo nauðsynlegra upplýsinga frá sjúklingi varðandi hreyfingu og velur þau úrræði sem henta sjúklingnum í samráði við hann og útbýr hreyfiáætlun. Í viðtalinu er lagt faglegt mat á stöðu viðkomandi hvað varðar þol, getu, áhugahvöt og áhugasvið og síðan er lögð upp áætlun um hreyfingu, hvernig, hversu oft, hversu lengi og hversu mikil ákefð er hentug. Hann kennir þátttakanda að nota tölvuforrit til skráningar þegar hreyfing er stunduð. Eftirfylgnin á hreyfiseðlinum er síðan í höndum samhæfingaraðila og læknis.

Reynsla

Á Íslandi var alls 360 hreyfiseðlum ávísað á 12 mánaða tímabili, frá maí 2013 til maí 2014. Verkefnið hefur gefist vel og eftir því sem skipulag og utanumhald hefur þróast hefur árangurinn batnað og meðferðarheldni aukist. Fyrstu fjóra mánuði ársins 2013 var meðferðarheldnin um 57% en fyrstu fjóra mánuði 2014 var hún um 78%.

Í Svíþjóð og Noregi hefur verið gefin út handbók af sérfræðingum; Fysisk aktivitet i sjukdomsprevention och sjukdomsbehandling (FYSS). Hún er ætluð sem stuðningur við heilbrigðiskerfið og að ávísa réttri tegund og magni af hreyfingu. Fylgni þess að sjúklingar fylgi almennu eða einföldu ráði um hreyfingu er lág, um 10-15%. En ávísun á hreyfingu (Fysisk aktivitet på recept (FaR)) sýnir fram á góða meðferðarfylgni (60-70%) og sú aðferð sem nú hefur verið innleidd í íslensku heilbrigðiskerfi er þróuð út frá þessari aðferð.