Gagnfræðaskóli Norðurlands (hátíðarljóð)
Gagnfræðaskóli Norðurlands er kvæðaflokkur sem Davíð Stefánsson frá Fagraskógi samdi í tilefni fimmtíu ára afmælishátíðar Möðruvallarskóla 1930. Páll Ísólfsson tónskáld samdi tónlistina við hátíðarljóðið við sama tilefni. Skólasöngur Menntaskólans á Akureyri (MA) er fimmti hluti hátíðarljóðsins og er sunginn við setningu og skólaslit ár hvert.
Á skólahátíð sem haldin var á Möðruvöllum í Hörgárdal 31. maí og á Akureyri 1. júní 1930, var fagnað fimmtíu ára afmælishátíð Möðruvallarskóla. Það var fyrsti gagnfræðaskóli landsins og ætlað í upphafi að kenna verðandi bændum hagnýt fræði. Eftir bruna skólans á Möðruvöllum var hann fluttur til Akureyrar og nafni hans var breytt í „Gagnfræðaskólinn á Akureyri“. Með lögum frá Alþingi árið 1930 fékk Gagnfræðaskólinn á Akureyri full réttindi menntaskóla og nefnist Menntaskólinn á Akureyri. Nýjum lögum um menntaskólaréttindi var því einnig fagnað á skólahátíðinni 1930.
Sigurður Guðmundsson skólameistari MA sem stýrði undirbúningi skólahátíðarinnar bað Davíð Stefánsson að semja veglegt hátíðarljóð í tilefninu. Ljóðið „Gagnfræðaskóli Norðurlands“ var prentað í dagskrá hátíðarhaldanna en var aldrei birt í ljóðabókum Davíðs. Það er í fimm hlutum og var síðasti hlutinn strax gerður að skólasöng MA eftir frumflutninginn 1. júní 1930. Hann er sunginn við setningu skólans og skólaslit ár hvert. Við setningu eru erindin þrjú sungin en við skólaslit er einungis miðerindið sungið.
„Gagnfræðaskóli Norðurlands“
breyta- Kvæðaflokkur sunginn á Möðruvöllum í Hörgárdal 31. maí 1930
- Lögin eftir Pál Ísólfsson
- I.
- Vorið er komið heim í Hörgárdalinn,
- heilsar á ný og fagnar gömlum vinum,
- ber frá þeim kveðju, er kól og féllu í valinn,
- kemur með söng og gleðst með öllum hinum.
- Vorið ― það heilsar vinum sínum öllum:
- Velkomnir heim að Möðruvöllum!
- Margt hefir breyst og margs er hér að sakna.
- Mörgum er ljúft að gista fornar slóðir.
- Moldin er trygg og minningarnar vakna.
- Máli hins liðna tala steinar hljóðir.
- Margir hafa árin tengt við gamla grunninn.
- Geymt er hér margt ― og þó er skólinn brunninn.
- Bræður og vinir, blessum liðna daga.
- Breytingum tímans æðri kraftar ráða.
- Vel er, ef okkar verk og æfisaga
- verða þeim ungu hvöt til nýrra dáða.
- Þá hafa ræzt í Íslandsbyggðum öllum
- óskir, sem fengu líf á Möðruvöllum.
- II.
- Það boðar líf að læra
- og ljós, að stefna hátt,
- og því skal þakkir færa
- og þroska hugans mátt.
- Þeim opnast ótal vegir,
- sem upp á tindinn fer,
- og lengra andinn eygir
- en auga mannlegt sér.
- Sá einn, sem áfram sækir
- á andans þyrnibraut,
- og stæltur störf sín rækir,
- hann storkar hverri þraut.
- Hann ber sitt manndómsmerki.
- Hann markar öðrum slóð.
- hann vex með sínu verki.
- Hann vitkar sína þjóð.
- Í dag skal hátíð halda
- og heiðra hvern þann mann,
- sem verður góðra gjalda
- að göfgu starfi vann.
- Nú birtast bænir hljóðar
- og blessun þúsundföld.
- Hér voru vættir góðar
- að verki ― í hálfa öld.
- III.
- Í djúpu andans dafnar eilíf þrá.
- Allt dauðlegt kyn vill æðri þroska ná.
- Þeir skynja fyrstir lífsins leyndu mál,
- sem læra að skilja sína eigin sál.
- Sú þörf, sem menn til meiri fræðslu knýr,
- er merki þess, hvað inni fyrir býr.
- Sá vitkast mest, sem vinnur þyngsta raun.
- Vinna er máttur, þekking sigurlaun.
- Þó eldri kynslóð eigi lög og heit,
- þarf æskan samt að hefja nýja leit.
- Margt fagurt orð er fornum rúnum greypt,
- feðranna reynsla dýru verði keypt.
- Sinn leyndardóm hið liðna í skauti ber.
- Allt líf er samstarf þess, sem var og er.
- Hin forna speki, minninganna mál,
- er megnug þess að styrkja unga sál.
- Sá, hinna föllnu nýtur æskan enn,
- sem unnu göfug störf og voru menn,
- sem gátu fjötur fávizkunnar leyst,
- fræðsluna aukið, giftu landsins treyst.
- öll þjóðin skilur þeirra tign og dáð.
- Með þeirra hjálp var mörgum sigri náð.
- Og hver, sem heill að þjóðar viðreisn vann,
- er verður þess, að æskan blessi hann.
- IV.
- Það fylgir því ábyrgð að fara með völd,
- það fylgir því ábyrgð að lifa,
- og þjóðir man nöfn þeirra öld eftir öld,
- sem örlagarúnirnar skrifa.
- En öllum, sem virða sín helgustu heit,
- er heimurinn opinn og fagur,
- og fagnandi og ung er hin frjálsborna sveit,
- en fram undan ― skínandi dagur.
- Hún lifir og nemur þau lönd, sem hún á.
- Hún logar af heilögum eldi.
- Úr skínandi draumum og skyldunnar þrá
- hún skapar sitt framtíðar veldi.
- Þó bjart sé í lofti, þá birtir þó enn
- um byggð hinna hrjóstrugu landa.
- Öll veröldin hrópar á máttugri menn,
- á meiri og voldugri anda.
- V.
- Undir skólans menntamerki
- mætast vinir enn í dag.
- Sýnum öll í vilja og verki
- vöxt og trú og bræðralag.
- Forna dáð er fremd að rækja.
- Fagrir draumar rætast enn.
- Heill sé þeim, sem hingað sækja,
- höldum saman, Norðanmenn.
- Enn er liðinn langur vetur,
- loftin blá og jörðin græn.
- Hefji hver sem hafið getur
- huga sinn í þökk og bæn.
- Svo skal lofa liðna daga
- að líta fram og stefna hátt.
- Þá fær Íslands unga saga
- æðra líf og nýjan mátt.
- Allt skal lúta einum vilja.
- Allt skal muna þennan dag.
- Allir sem við skólann skilja
- skulu syngja þetta lag.
- Sýnum öll á sjó og landi
- sigurþrek hins vitra manns.
- Sýnum það að afl og andi
- eigi skóla norðanlands.
Tengt efni
breytaHeimildir
breyta- Hátíðarljóð, kvæðaflokkur Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi Geymt 17 nóvember 2009 í Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni úr Skólaskýrslu Menntaskólans á Akureyri 1929-1930.
- Friðrik G. Olgeirsson: „Snert hörpu mína : Ævisaga Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi“, JPV útgáfa Reykjavík, 2007.
- Davíð Stefánsson Umfjöllun um þjóðskáldið á íslensku Wikipedia.
- Um Pál Ísólfsson
- Nótur, eftir handriti Páls Isólfssonar.[óvirkur tengill]
- Um skólasöng MA af vef MA Sótt 7. Maí 2010.
- „Kór Menntaskólans á Akureyri gefur út plötu: Skólasöngurinn á plötu í fyrsta sinn“, Dagblaðið Vísir – DV, 298 tbl., bls. 32, 28. desember 2001.
