Albanska (albanska: shqip) er indóevrópskt tungumál og eina málið sem eftir er af grein albanskra mála (líka kölluð illyrísk mál) sem teljast til fornbalkanmála.[2] Albanska er þjóðtunga Albana. Stöðluð albanska er opinbert mál í Albaníu og Kosóvó. Albanska nýtur auk þess opinberrar stöðu í Svartfjallalandi og Norður-Makedóníu, og hefur stöðu minnihlutamáls á Ítalíu, í Króatíu, Rúmeníu og Serbíu. Albanska er móðurmál albanskra innflytjenda víða um heim.[1][3] Málnotendur eru taldir vera allt að 7,5 milljónir.[4][1]

Albanska
Shqip
Málsvæði Albanía, Kosóvó, Norður-Makedónía, Svartfjallaland, Grikkland, Serbía, Ítalía
Heimshluti Balkanskaginn
Fjöldi málhafa 7,5 milljónir (2017)[1]
Ætt Indóevrópsk tungumál

 Albönsk mál
  Albanska

Skrifletur Latneskt stafróf
Opinber staða
Opinbert
tungumál
Albanía
Kosóvó
Norður-Makedónía
Svartfjallaland
Tungumálakóðar
ISO 639-1 sq
ISO 639-2 alb
SIL SQI
ATH: Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode.

Greinist í 2 megin mállýskur; norður (geg) og suður (tosk), en þessar tvær greinast aftur í margar undirmállýskur sem illa skiljast sín á milli. Elstu textar frá 15. öld. Þrjú málfræðileg kyn. Óákveðni greinirinn er undansettur en sá ákveðni eftirskeyttur. Nafnorð hafa 6 föll og í sumum mállýskunum 7. Nafnorð eru sett í fleirtölu með annars vegar sjö eftirskeytum (-ë, -a,-e, -ër, -ra -t, -nj) og hins vegar þremur stofn-breytingum þar sem -a er skipt út fyrir -e, -k fyrir -q og -g fyrir gj. Lýsingarorð venjulega eftirsett líkt og í rómönskum málum og beygjast eftir kyni og tölu en ekki falli. Í spurnarsetningum er ekki snúið við orðaröð, heldur er smáorðið a sett framan við setninguna, sem verður við það að spurningu. Einu stafirnir í albanska stafrófinu sem ekki er að finna í því enska er setillu-sé og tvípunkts-e. 40 % orðaforðans tökuorð frá latínu. Ennfremur þúsundvís af tökuorðum frá tyrknesku enda albanir undirsátar tyrkjaveldis um aldir.

Nokkrar setningar og orð

breyta

Fyrstu töluorðin eru: një, dy, tre, katër, pesë, gjashtë, shtatë, tetë, nëntë, dhjetë. —

Shqip Íslenska
Tungjatjeta Halló
Mirëdita Góðan dag
Si jeni? Hvað segirðu gott?
Mirë Ég segi allt gott
Falemenderit shumë Takk
Po
Jo Nei
A flisni islandisht? Talarðu íslensku?
Flas vetëm pak shqip Ég tala bara smá albönsku

Tilvísanir

breyta
  1. 1,0 1,1 1,2 Klein, Jared; Brian, Joseph; Fritz, Matthias (2018). Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics. Walter de Gruyter. bls. 1800. ISBN 9783110542431.
  2. Matasović, Ranko (2019). A Grammatical Sketch of Albanian for Students of Indo European (PDF). Zagreb. bls. 39.
  3. Fatjona Mejdini (3. maí 2013). „Albania Aims to Register its Huge Diaspora“. Balkan Insight. Sótt 17. janúar 2017.
  4. Rusakov, Alexander (2017). „Albanian“. Í Kapović, Mate; Giacalone Ramat, Anna; Ramat, Paolo (ritstjórar). The Indo-European Languages. Routledge. bls. 552. ISBN 9781317391531.
 
Wikipedia
Wikipedia: Albanska, frjálsa alfræðiritið

Tenglar

breyta
Albansk tungumál
Indóevrópsk tungumál
Albanska | Arvaníska | Tósk
   Þessi tungumálagrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.