Ubuntu
Ubuntu er fullbúið og ókeypis stýrikerfi sem byggir á GNU/Linux. Ubuntu miðar að því að vera ókeypis, frjálst og umfram allt notendavænt. Slagorð Ubuntu er á ensku Linux for human beings (lauslega þýtt sem „Linux fyrir fólk“ eða „Linux fyrir venjulegt fólk“, og vísar til þess hve auðvelt það er í notkun).
 Ubuntu 21.10 (Impish Indri) á ensku (en líka hægt að breyta yfir í íslensku) | |
| Fyrirtæki / Hönnuðir | Canonical Ltd. |
|---|---|
| Stýrikerfafjölskylda | Linux |
| Source model | Frjáls hugbúnaður |
| Fyrsta útgáfa | 20. október 2004 |
| Nýjasta útgáfa | Ubuntu 22.04 (Jammy Jellyfish)/ 21. apríl 2022 |
| Tungumál í boði | Fleiri en 55 tungumál |
| Uppfærsluforrit | Software Updater |
| Pakkakerfi | GNOME Software, APT, dpkg, Snappy, flatpak |
| Studd kerfi | x86-64, IA-32 (í eldri útgáfum), ARM64, ARMhf (ARMv7 + VFPv3-D16); o.fl t.d. fyrir þjóna eingöngu: ppc64le (POWER8), s390x[1] |
| Kjarni | Linux |
| Aðal skjáborðsumhverfi | GNOME |
| Leyfi | Ýmis frjáls hugbúnaðarleyfi (aðallega GPL) + sumir reklar (e. driver) eru séreignarhugbúnaður |
| Vefsíða | www.ubuntu.com |
Ubuntu er sniðið að þörfum venjulegs notanda en Ubuntu fylgir vafrinn Firefox (og val um aðra; yfirleitt er val mögulegt fyrir allan hugbúnað sem kemur uppsettur), tölvupóstforritið Thunderbird og skrifstofuhugbúnaðurinn LibreOffice (afbrigði af eldra OpenOffice.org sem keppir líka við Microsoft Office, en þó enn frekar nýji hugbúnaðurinn með sífellt betri samhæfni). Ubuntu notfærir sér margt frá Debian-verkefninu eins og APT-pakkakerfið, en í seinni tíð hefur snap kerfið líka verið notað til að setja inn forritspakka.
Ubuntu er vinsælasta tegund Linux stýrikerfa samkvæmt vefsíðunni DistroWatch.[2]
Nú orðið eru svokallaðar „long-term support“ (LTS) útgáfur, þ.e. sem eru studdar til lengri tíma, studdar í 5 ár frá útgáfudegi þeirra, eða ef keypt er 5 ára stuðningsplan í framhaldinu, í 10 ár allt í allt, en aðrar útgáfur eru aðeins studdar í níu mánuði. Nýjar LTS útgáfur koma út á tveggja ára fresti, í apríl. Ef allar útgáfur eru taldar, ekki aðeins LTS, koma hins vegar út nýjar útgáfur með á hálfs árs fresti, í apríl og október. Nýjasta LTS útgáfan er 22.04 LTS („Jammy Jellyfish“), studd ókeypis til 2027 og svo sem val til 2032 fyrir þá sem kaupa þann möguleika. Vel er hægt að nota útgáfur sem ekki eru LTS, þó þær séu studdar í styttri tíma en þær taka nýjungar fram yfir fínpússað og óbreytanlegt viðmót. Margar breytingar koma þó ört inn í LTS útgáfur allan líftímann, en sérstaklega framan af. Margir ráðleggja frekar LTS svo sjaldnar þurfi að uppfæra milli útgáfa, þó útgáfur á milli séu ókeypis eins og allar útgáfurnar eru.
Ubuntu stýrikerfið er notað á einkatölvum, en einna mest á þjónum (svo sem fyrir vefi; mjög algent í gagnaverum), og líka á ofurtölvum, s.s. Selene sem varð fimmta hraðvirkasta tölvan í heiminum í nóvember 2020.
Ubuntu 20.04 LTS fékk víðast hvar góða dóma (og ekki þörf á að uppfæra úr þeirri útgáfu þó nýrri komnar, því studd til apŕil 2025 og 5 ár af auka öryggisuppfærslustuðningi fáanlegur), t.d. Dave McKay, skrifaði fyrir HowToGeek, „frábær útgáfa“ niðurlagið, „Ubuntu 20.04 Is a Great Release. This is a polished, good-looking“.
Ubuntu 22.04 LTS fékk hins vegar mismunandi dóma, t.d. bent á útlitsbreytingar „true dark mode“ en Jesse Smith hjá DistroWatch var gagnrýninn:
- „Ég held að Ubuntu 22.04 sé skýrt merki um að Canonical hafi miklu meiri áhuga á að gefa út útgáfur á ákveðinni tímaáætlun en að framleiða eitthvað sem er þess virði. [..] Þessi útgáfa var ekki tilbúin [ég myndi forðast þessa útgáfu]“.[3]
SagaBreyta
Fyrsta útgáfa Ubuntu kom út 20. október 2004 sem rótarskot frá Debian GNU/Linux og var markmið verkefnisins að gefa út uppfærslu á hálfs árs fresti. Hugbúnaðarpakkar í Ubuntu byggja á Debian Unstable auk þess sem Ubuntu notar APT til að setja upp forrit líkt og Debian.
Frá og með Raring Ringtail (13.04) er uppfærslustuðningur útgáfa, sem ekki eru LTS, nýju mánuðir (svo sú útgáfa er nú óstudd).
ÚtgáfurBreyta
Nýjasta útgáfan er Jammy Jellyfish (22.04 LTS) sem er studd til apríl 2027 og sumar eldri eru enn studdar.
Hliðarverkefni með önnur útlitBreyta
Ubuntu notaði upphaflega GNOME-sjáborðið, svo Unity (notað í 16.04 LTS), svo aftur GNOME (sem þá var komið í uppfærða útgáfu þrjú). Unity er enn valmöguleiki í öllum nýjustu útgáfum. Forrit virka fyrir annað hvort virka í hinu (og KDE, XFCE o.s.frv.). Hins vegar er útlitið og virknin sem snýr að notanda önnur. Hægt er að fá annað útlit og virkni með öðru skjáborði, og að einhverju leiti önnur forrit sem fylgja með sjálfgefið með því að velja önnur hliðarverkefni en Ubuntu. Þetta er hægt með því að velja hliðarverkefnið í upphafi, en líka er hægt að bæta viðkomandi skjáborði við eftirá og hafa val á milli eða jafnvel hreinsa það upphaflega út.
Hliðarverkefni Ubuntu eru t.d.: Kubuntu (notar KDE) og Xubuntu (notar XFCE) og fleiri.
TilvísanirBreyta
- ↑ „Preparing to Install“. Ubuntu Official Documentation. Canonical Ltd. 2018. Sótt 16 November 2018.
Ubuntu 18.04 LTS Server Edition supports four (4) major architectures: AMD64, ARM, POWER8, LinuxONE and z Systems
- ↑ „DistroWatch.com: Put the fun back into computing. Use Linux, BSD“. Sótt 19. apríl 2008.
- ↑ https://distrowatch.com/weekly.php?issue=20220502#ubuntu
TenglarBreyta
- (Íslenska) Upplýsingar um Ubuntu á vef Netöryggis
- (Enska) Opinber heimasíða Ubuntu
- (Enska) Opinber spjallvefur Ubuntu
- (Enska) Ubuntu 22.04.10 á Launchpad þar sem hægt er að þýða Ubuntu
- Íslenska útgáfan af Ubuntu 22.04 á Launchpad þar sem hægt er að þýða Ubuntu yfir á íslensku
- Ubuntu.hugi.is Geymt 2016-04-22 í Wayback Machine, íslensk síða þar sem hægt er að sækja útgáfur af Ubuntu