Theodor Möbius

Theodor Möbius (fullu nafni August Theodor Möbius) – (22. júní 1821 í Leipzig – 25. apríl 1890 á sama stað) – var þýskur norrænufræðingur og textafræðingur. Hann var prófessor í háskólunum í Leipzig og Kiel.

Æviferill

Theodor fæddist í Leipzig. Foreldrar hans voru stærðfræðingurinn og stjörnufræðingurinn August Ferdinand Möbius (1790–1868) og Dorothea Christiane Juliane Rothe (1790–1859).

Theodór ólst upp í stjörnurannsóknarstöðinni í Leipzig, sem faðir hans veitti forstöðu. Að loknu stúdentsprófi í Nicolaiskólanum í Leipzig, hóf hann háskólanám og lærði klassíska textafræði, 1840–1842 í Leipzig og 1843–1844 í Berlín. Hann fékk mikinn áhuga á forníslenskum bókmenntum og varði doktorsritgerð í þeirri grein 1852. Á árunum 1845–1861 var hann bókavörður í Háskólabókasafninu í Leipzig og síðar forstöðumaður þess. Hann varð háskólakennari 1852 og prófessor 1859. Árið 1865 fékk hann stöðu við Háskólann í Kiel, eftir að Þjóðverjar tóku Holtsetaland, og starfaði þar til 1889 þegar hann missti heilsu.

Theodór Möbius leit svo á að norræn textafræði væri nátengd germönskum fræðum, sem hann fékkst við á nokkuð víðum grunni. Aðal framlag hans til fræðanna var útgáfa á forníslenskum ritum, sem hann sinnti af miklum áhuga. Einnig gaf hann út forníslensk-þýska orðabók og bókaskrár um norræn fræði.

Í gegnum fræðistörfin kynntist Theodór Möbius nokkrum Íslendingum, t.d. Guðbrandi Vigfússyni og unnu þeir saman að útgáfuverkefnum, t.d. Fornsögum 1860. Einnig aðstoðaði hann Guðbrand við útgáfu á Eyrbyggja sögu 1864, þýddi forspjallið á þýsku og las prófarkir.

Rit (úrval)

Über die ältere isländische Saga, Leipzig 1852. — Doktorsritgerð frá Háskólanum í Leipzig.
Über die altnordische Philologie im skandinavischen Norden, Leipzig 1864.
Dänische formenlehre, Kiel 1871.
Über die altnordische Sprache, Halle an der Saale 1872.

Útgáfur

Blómsturvalla Saga, Leipzig 1855.
Analecta norroena. Auswahl aus der islandischen und norwegischen Litteratur des Mittelalters, Leipzig 1859, 2. útg. 1877.
Edda Sæmundar hins fróða, Leipzig 1860.
Fornsögur: Vatnsdælasaga, Hallfreðarsaga, Flóamannasaga, Leipzig 1860. — Útgefendur Guðbrandur Vigfússon og Theodor Möbius.
Are’s Isländerbuch im isländischen Text : mit deutscher Übersetzung, Namen- und Wörterverzeichnis und einer Karte, Leipzig 1869.
Málsháttakvæði = Sprichwörtergedicht. Ein isländisches Gedicht des XIII. Jahrhunderts, Halle 1873. — Sérpr. úr Zeitschrift für deutsche Philologie. Ergänzungsband.
Íslendingadrápa Hauks Valdísarsonar, Kiel 1874.
Háttatal Snorra Sturlusonar 1 og 2, Halle an der Saale 1879–1881.
Kormáks saga, Halle an der Saale 1886.

Bókaskrár

Catalogus librorum islandicorum et norvegicorum aetatis mediae editorum versorum illustratorum. Skáldatal sive Poetarum recensus Eddae upsaliensis. Leipzig 1856.
Verzeichniss der auf dem Gebiete der altnordischen (altisländischen und altnorwegischen) Sprache und Literatur von 1855 bis 1879 erschienenen Schriften, Leipzig 1880.

Orðabók

Altnordisches Glossar. Wörterbuch zu einer Auswahl alt-isländischer und alt-norwegischer Prosatexte, Leipzig 1866.

Grein

Hans Fix: „Lieber Möbius!“ Karl Weinholds Breslauer Briefe an Theodor Möbius (1874-1889). In: Śląska republika uczonych • Schlesische Gelehrtenrepublik • Slezská vědecká obec, vol. 7, hg. v. Marek Hałub u. Anna Mańko-Matysiak. Dresden-Wrocław 2016. S. 249-359. ISBN 978-3-86276-124-1.

Heimildir

Konrad Maurer og Hugo Gering: „August Theodor Möbius“. — Úrtak úr Zeitschrift für deutsche Philologie 1904, 457–470. — Æviágrip og ritaskrá.
Fyrirmynd greinarinnar var „Theodor Möbius“ á þýsku útgáfu Wikipedia. Sótt 21. október 2010.