„Ál“: Munur á milli breytinga

Ál hefur níu [[samsæta|samsætur]] með massatölur frá 23 til 30. Aðeins ²⁷Al ([[stöðug samsæta]]) og ²⁶Al ([[geislavirk hrörnun|geislavirk]] samsæta, [[helmingunartími|''t''_1/2]] = 7.2 × 10⁵ [[ár]]) koma fyrir í náttúrunni. Hinsvegar er ²⁷Al 99.9+ % þeirra samsætna sem koma fyrir í náttúrunni. ²⁶Al verður til við [[splundrun]] [[argon]]s í [[lofthjúpur Jarðar|lofthjúpnum]] fyrir tilverknað [[geimgeislar|geimgeisla-]] [[róteind]]a. Hagnýt not hafa fundist fyrir álsamsætur við aldursgreiningu [[set]]s í út[[haf|höfunum]], manganhnökra, jöklaíss, [[kvars]] í [[berg]]innskotum og [[loftsteinn|loftsteinum]]. Hlutfall ²⁶Al og ¹⁰[[beryllín|Be]] hefur verið notað til að rannsaka hlutverk flutnings, setmyndunar, setmyndunartíma og veðrunar á tímakvarðanum 10⁵ til 10⁶ ár.<ref>[http://www.onafarawayday.com/Radiogenic/Ch14/Ch14-6.htm Cosmogenic Isotopes and Aluminum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081206010805/http://www.onafarawayday.com/Radiogenic/Ch14/Ch14-6.htm |date=2008-12-06 }}.</ref> [[Geimættaður|Geimættað]] ²⁶Al var fyrst notað við rannsóknir á [[tunglið|tunglinu]] og loftsteinum. Eftir að brot losna frá loftsteinum verða þau fyrir áköfu geimgeislunarálagi á ferð sinni um geiminn og þannig verður til verulegt magn ²⁶Al. Þegar loftsteinabrotin falla til jarðar hættir þessi framleiðsla og má því nýta hrörnun þess til að ákvarða jarðneskan aldur brotsins. Rannsóknir á loftsteinum hafa enn fremur leitt í ljós að ²⁶Al var tiltölulega algengt þegar [[sólkerfið]] varð til. Flestir loftsteinafræðingar telja að orkan sem losnaði við hrörnun ²⁶Al hafi valdið því að sum [[smástirni]] bráðnuðu og [[sundurgreining reikistjarna|sundurgreindust]] eftir að þau urðu til fyrir 4,55 milljörðum ára.<ref>Robert T. Dodd, ''Thunderstones and Shooting Stars: The Meaning of Meteorites'' (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1986): 89-90.</ref>

Síðastliðin 50 ár hafa Ástralir gerst meiriháttar framleiðendur súrálgrýtis og áls.<ref>[http://www.aluminium.org.au/Page.php?s=1005 The Australian Industry] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080718192354/http://aluminium.org.au/Page.php?s=1005 |date=2008-07-18 }} (Skoðað 11. ágúst 2007).</ref> Ástralir framleiddu 62 milljónir tonna báxíts árið 2005. Áströlsku námurnar líða fyrir tiltekin úrvinnsluvandamál, sumar þeirra hafa hátt kísilinnihald, en í staðinn hafa þær þann kost að vera grunnar og auðunnar.<ref>[http://www.aluminium.org.au/Page.php?s=1007 Australian Bauxite] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070718172244/http://www.aluminium.org.au/Page.php?s=1007 |date=2007-07-18 }} (Skoðað 11. ágúst 2007).</ref>

Í tímaritinu ''[[Science]]'' 2005 var greint frá því tekist hefði að fá klasa 13 álfrumeinda (Al₁₃) til að hegða sér eins og [[joð]]frumeind og að 14 álfrumeindir (Al₁₄) hefðu hegðað sér eins og [[alkalímálmur]]. Vísindamennirnir bundu einnig 12 joðfrumeindir við Al₁₃-klasa og bjuggu þannig til nýjan flokk fjöljoðíðs. Sagt er að þessi uppgötvun gefi kost á nýrri aðferð við flokkun lotukerfisins: [[ofurfrumeindir]].<ref>[http://www.science.psu.edu/alert/Castleman1-2005.htm Clusters of Aluminum Atoms Found to Have Properties of Other Elements Reveal a New Form of Chemistry] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071121231521/http://www.science.psu.edu/alert/Castleman1-2005.htm |date=2007-11-21 }}, 13. janúar 2005. Eberly College of Science</ref>

* Ál er mikið notað við [[úrsmiður|úrsmíðar]] vegna endingar, léttleika og mótstöðu þess gegn tæringu og [[áfall]]i.<ref>[{{Cite web |url=http://watches.infoniac.com/index.php?page=post&id=62 |title=Aluminum in Watchmaking] |access-date=2008-08-18 |archive-date=2017-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170628092301/http://watches.infoniac.com/index.php?page=post&id=62 |dead-url=yes }}</ref>