„Fálki“: Munur á milli breytinga

'''Fálki''' (eða '''valur''') ([[fræðiheiti]]: ''Falco rusticolus'') er stór [[ránfuglar|ránfugl]] í [[fálkar|fálkaættkvíslinni]] sem heldur til í freðmýrum og fjalllendi sem og við strendur og eyjur á [[Norðurslóðir|Norðurslóðum]]. [[w:is:Fálkar geta náð 60 cm lengd]] og [[vænghaf]] þeirra getur orðið 130 sm. Lögun og gerð [[vængur|vængja]] fálka gerir þeim kleift að fljúga óhemju hratt. Á miðöldum voru fálkar taldir fuglar konunga. Þeir eru notaðir í sérstaka íþrótt, [[fálkaveiðar]], sem var áður fyrr nánast eingöngu stunduð af [[konungur|konungum]] og [[aðall|aðli]] og voru slíkir fálkar nefndir ''slagfálkar''.

Hann er [[staðfugl]] á Íslandi. Talið er að 300 - 400 pör af fálkum verpi á Íslandi. Aðalfæða fálka er [[rjúpa|rjúpur]] en hann veiðir einnig [[önd|endur]], [[svartfugl]]a og [[vaðfugl]]a. Erlendis lifa fálkar einnig á litlum nagdýrum svo sem [[læmingi|læmingjum]]. Í árum sem lítið er um rjúpur fækkar fálkum. Kjörsvæði fálka eru opin svæði. Þeir gera ekki [[hreiður]] heldur verpa beint á klettasyllur og nota oft gamla [[hrafn]]slaupa. Fálkar verpa oftast 3–4 [[Egg (líffræði)|eggjum]]. Eggin eru 5 vikur að klekjast út og [[ungi|ungarnir]] eru 7 vikur í hreiðrinu. Eftir það annast foreldrarnir þá í 3 vikur í viðbót en svo verða þeir að bjarga sér sjálfir. [[w:is:Ungarnir flakka um landið]] þangað til þeir verða tveggja til fjögurra ára en þá setjast þeir að á eigin varpstað. Fullorðnir fálkar dveljast allt árið á óðali sínu. Talið er að allt að fjórðungur af Evrópustofni fálka verpi á Íslandi. Fálkar eru alfriðaðir á Íslandi. [[Náttúrufræðistofnun]] fylgist með [[stofnbreytingar|stofnbreytingum]] fálka.

[[w:is:Annað nafn íslenska fálkans er '''valur''']]. Mögulega kemur það nafn af upprunalegri merkingu þess orðs sem er vopndauði (sbr. að „liggja í valnum“, enda fálkinn mikið veiðidýr og liggur veiðibráð fálkans oftast í valnum.

[[w:is:Fálkinn á sér mörg samheiti]]. Hann hefur t.d. verið nefndur ''fjörsungur'', ''forseti'', ''geirfálki'' (sem er gamalt heiti á fálkanum) og ''gollungur''.