„Flóaáveitan“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
|||
Lína 8:
Um 40 árum áður en ráðist var í áveituna voru möguleikar á slíkri áveitu rannsakaðir að tilhlutan sýslunefnda í [[Árnessýsla|Árnessýslu]] og [[Rangárvallasýsla|Rangárvallasýslu]]. Voru lengi skiptar skoðanir um hvort nota ætti til áveitunnar vatn úr Hvítá eða Þjórsá. Árið [[1906]] réði [[Búnaðarfélagið]] [[danskan]] [[verkfræðing]] Karl Thalbitzer til að mæla og gera áætlanir um verkið. Hann vann sumurin [[1906]] og [[1910]] að mælingum og komst að þeirri niðurstöðu að bezt mundi að taka Hvítá til áveitu á Flóann, en Þjórsá á [[Skeiðin]] og að landið í Flóanum sem vatn úr Hvítá gæti náðst yfir væri 169,5 km. Hann áætlaði vatnsmagn en það samsvarar því að áveitusvæðið í Flóanum fyltist með 0,32 m djúpu vatni á 32 sólarhringum og gert var ráð fyrir flóðveitu þannig að veitt væri vatni á svæðið í maí og júní. Árin [[1914]] og [[1915]] gerði Jón H. Ísleifsson verkfræðingur mælingar i Flóanum undir yfirumsjón [[Jón Þorláksson|Jóns Þorlákssonar]]. Þá var gerð ný áætlun um áveituna og var miðað við að tala vatn úr Hvítá á [[Brúnastaðaflatir|Brúnastaðaflötum]] og gera þar flóðgátt úr steinsteypu. Landsstjórnin skipaði [[16. febrúar]] [[1916]] nefnd til þess að rannsaka Flóaáveitumálið og var Jón Þorláksson landsverkfræðingur formaður nefndarinnar. Nefnið skilaði skýrslu um málið.
==Áveiturnar á Skeið og í Flóa, heimskreppa og breytt búskapartækni==
Flóaáveita var ein af þremur áveitum sem reistar voru. Fyrsta og minnsta áveitan var áveitan á Miklavatnsmýri í Flóa. Hún var gerð á vegum ríkisins. Mælt var fyrir henni árið 1910 en framkvæmdir voru 1912-1913 og voru undir stjórn Jóns Þorlákssonar. Næst kom Skeiðaáveitan. Hún var unnin á árunum 1917-1923. Flóaáveitan sjálf var svo gerð 1922-1928. Flóaáveitan var risastór framkvæmd á sínum tíma, áveitulandið varð yfir 16 þúsund hektarar en í kringum 1920 er talið að öll tún landsins hafi ekki verið nema 22 þúsund hektarar. Gert var ráð fyrir að áveiturnar gæfu af sér 8 þúsund kýrfóður en mjólkurkýr í landinu voru fyrir áveituna um 17 þúsund. Keypt var skurðgrafa 1919 og var hún notuð bæði við Skeiða- og Flóaáveituna. Þegar heimskreppan skall á hrundi verð á búsafurðum bænda og og tekjur þeirra drógust saman og margir lentu í greiðsluerfiðleikum. Stórum hluta af skuldum við Ríkið vegna áveituframkvæmda var létt af bændum og samið um að þeir skyldu greiða um það bil þriðjung af skuld vegna áveituframkvæmdanna og skyldi það greiðast á 30 árum og vera vaxtalaust. Þessar afborganir urðu ennþá minni vegna verðbólgu eftirstríðsáranna. Áveiturnar voru aldrei teknar í notkun að fullu. Erfitt var að ná vatni í Miklavatnsmýraráveituna og var hún tengt Flóaáveitunni. Skeiðaáveita var vatnslítil fyrstu árin er var þá lagfærð. Hluti af áveitulandinu nýttist ekki því bændur reistu ekki skurði og garða eins og áætlað var. Fjárfestingarkostnaður vegna áveitanna lenti nær alfarið á Ríkinu en í þær var ráðist miðað við þá áætlun að þær skiluðu arði og ríkinu var ekki ætlað að greiða nema fjórðung af kostnaði. Á þessum tíma er ræktun engjarækt og túnrækt. Eftir fyrri heimsstyrjöldina vex innflutningur á tilbúnum áburði og farið er að slétta tún með stórvirkum jarðvegstæturum (þúfnabönum) og þegar dráttarvélar breiðast út þá eykst túnrækt, í fyrstu aðallega á þurrlendi en þegar skurðgröfur og jarðýtur verða algengar þá er hægt að ræsa fram mýrar og auðvelt að gera áveitulöndin að túmum. Með því verður áveitutæknin úrelt leið til að afla heyja.
Árið 2012 var opnaður vegarslóði að flóðgátt Flóaáveitunnar á Brúnastaðaflötum og var það til að minnast 85 ára afmælis áveitunnar.
| |||