„Kalda stríðið“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
Ekkert breytingarágrip |
mEkkert breytingarágrip |
||
Lína 8:
Enda þótt Bandaríkin og Sovétríkin hafi verið bandamenn undir lok seinni heimsstyrjaldarinnar voru uppi afar ólíkar hugmyndir um skipan mála eftir stríðið. Dagana 4-11. febrúar [[1945]] hittust þjóðhöfðingjar Bandaríkjanna, Sovétríkjanna og Bretlands; [[Franklin D. Roosevelt]], [[Jósef Stalín]] og [[Winston Churchill]] á [[Yalta-ráðstefnan|Yalta-ráðstefnunni]] og réðu ráðum sínum. Niðurstaðan varð sú að Þýskalandi yrði skipt á milli stórveldanna í þrjú svæði og Berlín, sem var staðsett á yfirráðasvæði Sovétríkjanna, var einnig skipt þannig (seinna urðu fjögur þegar Frakklandi var úthlutað flæmi í Suð-Vestur Frakklandi).
Austur-Evrópa var á áhrifasvæði Sovétríkjanna. Í frægri ræðu í mars 1946 komst Winston Churchill þannig að orði að ''[[Járntjald]]'' skipti Evrópu í tvennt. Vegna bágs efnahagsástands í Bretlandi sáu þarlend stjórnvöld ekki fram á að geta veitt Grikkjum og Tyrkjum áframhaldandi efnahagsaðstoð. Af þeim völdum setti þáverandi forseti Bandaríkjanna fram nýja utanríkisstefnu ári 1947 kennda við hann, [[Truman-kenningin|Truman-kenninguna]]. Með henni skuldbatt hann Bandaríkin til þess að veita Tyrklandi og Grikklandi fjárhagsaðstoð til þess að koma í veg fyrir útbreiðslu kommúnisma.
Á næstu áratugum breiddist spennan út frá [[Evrópa|Evrópu]] til allra heimshorna. Bandaríkin leituðust við að „halda í skefjum“ útbreiðslu [[Kommúnismi|kommúnisma]] og stofnaði til stjórnmálasambands og bandalaga í þeim tilgangi, einkum í [[Vestur-Evrópa|Vestur-Evrópu]], [[miðausturlönd]]um og [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]]. Bandaríkjamenn áttu frumkvæðið að [[Marshallaðstoðin]]ni, sem hófst árið [[1948]] og stóð í um fimm ár. Sú áætlun var í formi efnahagslegrar aðstoðar til handa stríðshrjáðum löndum Vestur-Evrópu svo þau mættu skjótar vinna sig upp úr örbirgð og tryggja þannig stöðugleika í álfunni. Að sama skapi komu þau að stofnun [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalagsins]] (NATO) hernaðarbandalags
Oft lá við styrjöld milli heimsveldanna tveggja, til dæmis í [[Kóreustríðið|Kóreustríðinu]] ([[1950]]-[[1953]]), [[Kúbudeilan|Kúbudeilunni]] ([[1962]]) og [[Víetnamstríðið|Víetnamstríðinu]] ([[1964]]-[[1975]]). Ógninni um [[gagnkvæm gereyðing|gagnkvæma gereyðingu]] af völdum [[kjarnorkuvopn]]a var beitt til að fæla andstæðinginn frá því að gera árás, samanber ''[[ógnarjafnvægi]]''. Einnig komu tímabil þar sem spennan minnkaði og báðir aðilar leituðust við að draga frekar úr henni, til dæmis með [[SALT-samningar|SALT-samningum]] um fækkun [[kjarnorkusprengja|kjarnaodda]] í [[vopnabúr]]um stórveldanna.
| |||